بررسي اجمالي صنعت قند و شكر

مقدمه

شکر علاوه بر خاصیت شیرین کنندگی دارای مواد غذائی مختلفی از جمله هیدرات های کربن، املاح، پروتئین ها و آنزیم های مختلفی نیز می‌باشد در حین انجام فرآیند تبدیل نیشکر و یا چغندر قند به شکر، ماده اولیه تبدیل به ساکارز می شود. مواد شیمیایی اصلی و فرعی که تاکنون از شکر تولید گردیده متجاوز از 10000 نوع می باشد.

قند: شکر فشرده یا ذوب و قالب‌بندی شده است.

ملاس : ملاس یکی از محصولات فرعی مهم کارخانجات قند و شکر اعم از چغندری و نیشکری می باشد. مخلوط سرشاخه‌ها، تفاله نیشکر یا تفاله چغندرقند با ملاس، غذایی مناسب و مقوی برای دامها و احشام محسوب می شود.

باگاس: باگاس یا بقایای نیشکر یکی از مهمترین محصولات فرعی تولید شکر از نیشکر می باشد که پس از عصاره گیری نیشکر بصورت قطعات ریز تراشه نی (فیبر) مخلوط با بافت چوب پنبه ای مغزه نی(بنام پیت) بدست می آید و به رنگ زرد کاهی با رطوبت حدود 50% می‌باشد.

باگاس موارد استفاده متعددی دارد که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم :

سوخت و تولید برق و انرژی : یکی از مواد استفاده باگاس ، تولید برق و استفاده از آن بعنوان سوخت است. اولین استفاده مستقیم باگاس در کارخانجات نیشکری برای تولید بخار و نیروی لازم جهت رفع نیازهای سوختی کارخانجات شکر بوده که پس از رفع نیاز میتوان مازاد آنرا جهت تولید برق به مولدهای برق انتقال داد. برای این منظور لازم است مولدهای برق در مجاورت کارخانه شکر و نزدیک به محل تولید باگاس باشند تا هزینه انتقال باگاس به حداقل رسیده و تولید برق از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد.( تجارب جهانی نشان میدهد که باتکنولوژیهای رایج از هر تن باگاس میتوان 50 کیلو وات ساعت برق مازادبرمصرف کارخانه تولید نمودکه قابل عرضه به بازار می‌باشد.(

سایر موارد مصرف آن عبارتند از : باگاس فشرده جهت مصرف بعنوان سوخت بجای هیزم و مصارف خانگی، تولید زغال از باگاس، تولید گاز متان( بیوگاز)، تولید گاز خانگی ، متانول و اتانول (اتانول سوختی و طبی(، استفاده از باگاس در صنایع سلولزی، تولید خمیر کاغذ و کاغذ، تولید مقوای جعبه کادوئی، خمیرمایه، تخته فیبر، نئوپان، تخته صنعتی فشرده و نیمه فشرده، تخته سیمانی، سایر فرآورده های باگاس شامل فورفورال آلفا سلولز اگزیلتیول، پوشال مرغداری ها و استفاده جهت تثبیت خاک، تولید بستر مناسب پرورش قارچ خوراکی.

درخصوص اهمیت باگاس در تولید کاغذ باید عنوان نمود که هر تن خمیر کاغذ سفید از 7 تن باگاس قابل استحصال است در حالیکه برای همین مقدار خمیر کاغذ 3 تن چوب جنگل نیاز است . هزینه اقتصادی مواد اولیه تولید کاغذ از باگاس ، فارغ از هزینه زیست محیطی بالغ بر 0/05 درصد هزینه چوب است . بعلاوه برای تولید 350 هزار تن کاغذ سفید 55 هزار هکتار مزرعه نیشکر نیاز است درحالیکه برای همین مقدارکاغذ 434 هزار هکتار جنگل رویش مجدد نیاز می باشد.

تفاله چغندرقند به علت داشتن مواد قندی، مواد پروتینی و اسیدهای آمینه، ترکیبات آلی مختلف، الیاف، سلولز، همی سلولز و مواد معدنی مانند پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزیم، فسفات و.… از ازرش تغدیه ای مناسب برای دامها برخوردار است، این ارزش با اضافه کردن ملاس به تفاله فزونی می‌یابد. تفاله با شکلهای مختلف (تفاله تر با پرس کم، تفاله تر پرس شده، ، تفاله تر با پرس شدید، تفاله خشک ملاس دار ، پرک، تفاله خشک انگشتی یا تفاله خشک بلوکی) توسط دامداران از کارخانه خریداری می شود.

مهمترین گام در تولید قند و شکر تأمین نهاده های اولیه آن یعنی چغندر قند و نیشکراست و از این جهت صنعت قند و شکر وابستگی شدید به بخش کشاورزی دارد و اثرات عوامل مؤثر در زراعت این محصولات مستقیماً به صنعت و سایر بخشهای وابسته منعکس شده و آنها را متأثر می سازد.

وضعیت صنعت شکر در جهان

در نقاط مختلف جهان و نسبت به شرایط آب و هوایی و امکانات طبیعی از دو محصول نیشکر و چغندرقند، شکر استحصال می‌شود.

تولیدکننده‌های عمده شکر در جهان عبارتند از برزیل، هند، چین، تایلند و آمریکا هستند که از میان آنها برزیل و هند رویهم حدود 40 درصد شکر جهان را تولید می‌کنند.

برزیل، تولیدکننده‌ای که هزینه تولید شکر آن از سایر کشورها پایین‌تر است، نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در عرضه این کالا در جهان دارد.

به علاوه در بلندمدت عواملی همچون سیاست‌‌گذاری دولت‌ها (مرتبط با بازار شکر) و چرخه تولید شکر در برخی از کشورهای بزرگ تولیدکننده نیشکر در آسیا نیز در تولید شکر و نوسانات قیمت آن نقش خواهند داشت.

چندین سال است برخی از تغییرات ساختاری روند معاملات شکر در جهان را دستخوش تغییر کرده است، عواملی که در سال‌های پیش رو نیز بر معاملات این کالا تاثیرگذار خواهند بود؛ از جمله افزایش تراکم صادرات از مناطق خاص (صادرکنندگان اندکی در سطح جهانی فعالیت می‌کنند) و کاهش حجم معاملات شکر سفید در سطح بین‌المللی.

وضعيت صنعت در كشور

ظرفيت سالانه توليدي در كشور در مجموع حدود 2.5 ميليون تن است كه تا كنون بيشترين توليد كل حدود 1.3 ميليون تن در كشور بوده كه متاثر ميزان از توليد چغندر و نيشكر توليدي است. اين در حالي است كه مصرف سالانه قند كشور در ايران حدود 2.2 ميليون تن است.به عبارت ديگر مصرف سرانه هر ايراني حدود 30 كيلوگرم است. در حال حاضر 44 كارخانه توليد قند و شكر در كشور وجود دارد كه 9 كارخانه نيشكري و 35 كارخانه چغندري هستند كه از بين كل كارخانه هاي چغندري تنها 27 كارخانه هم اكنون فعال هستند.

روند قيمت جهاني شكر

نمودار زير روند قيمت جهاني شكر در يك سال اخير را نشان مي دهد. همانطور كه ميبينيم قيمت با رشدي حدودا 80 درصدي از زير 11 سنت به ازاي هر پوند به بالاي 19 سنت رسيده است. اثرات اين رشد كم كم منجر به رشد قيمت وارداتي كشور و درنتيجه رشد قيمت بازار خواهد شد. لذا افزايش نرخ براي توليد كنندگان داخلي نيز ناگزير خواهد بود. بنابراين در اين گزارش با فرض افزايش نرخ شكر براي توليد كنندگان و افزايش اقبال بازار به سهام اين گروه برآن شديم گزارشي بصورت مقايسه اي بر مبناي معيار هاي بنيادي و تكنيكالي و نقد شوندگي سهام گروه تهيه كنيم كه در ادامه توضيحات آن آمده است.