محبوبه مغاني: معامله‌گران بازار سرمايه در حالي از روز گذشته شاهد رقابت براي بلوك 17 درصدي هلدينگ خليج فارس هستند كه بدون شك ورود هلدينگ به بورس تهران نقش مهمي در روند بازدهي بازار داشته است.
در این میان بازار سرمايه كشور پس از شكست عرضه هلدينگ خليج فارس در 28 اسفندماه سال گذشته، تلاش كرد تا در عرضه مجدد سهم، به عرضه‌كنندگان آن نشان دهد كه پس از گذشت دو ماه و اندي از حضور اين سهم در بورس، هر سهم هلدینگ خلیج فارس به راحتي به قيمت مدنظر سازمان خصوصي‌سازي خواهد رسيد و حتي عبور از قيمت 10 هزار ريالی را هم شاهد هستيم.
با اين حال در عرضه نفت و گاز تامين نيز اختلاف قيمت‌هاي فروشنده و خريدار موجب شد تا اين سهم عرضه نشود. با توجه به این رویه جدید بازار سرمایه کشور در عرضه های اولیه تلاش شده تا طي گزارشي به بررسي ناكامي عرضه‌هاي اوليه اخير در بورس كشور پرداخته شود و در نهايت به راهكارهايي براي از ميان بردن آشفتگي ناشي از اين عرضه‌هاي اوليه دست يابيم.
تامين نكردن نظرات مشتريان در عرضه‌هاي اوليه
مدیرعامل شرکت کارگزاری فارابی در گفتوگو با خبرنگار ما، در مورد لزوم بازنگری در شیوه عرضه‌های اولیه، اظهار كرد: اساسا اصلاح قوانین به منظور بهبود مستمر روش‌ها و موثر کردن آنها، رویه بسیار رایجی است و در این موضوع خاص، در اصل بازنگری در شیوه‌های عرضه، شکی وجود ندارد؛ اما باید در نظر داشت که حل مشکل، بر‌اساس اصول اولیه علم اقتصاد باشد، نه نگاه دلسوزانه یا حمایت گرانه و...
رحمان بابازاده منشأ اصلی «تصور ناکافی بودن عرضه اولیه و عدم پوشش نظر مشتریان» را ناشی از نوع و چگونگی قیمت‌گذاری دانست و گفت: قیمت‌گذاری بر مبنای یک روش، قیمت‌گذاری بر‌اساس اطلاعات بسیار کم، غیر‌شفاف و مبهم و تعیین قیمت بر‌اساس رقابت صرف کارگزاران در روز خاص عرضه اولیه از يك سو و تعداد محدود عرضه سهم بر مبنای محدودیت‌های غیر‌قابل حل خود سهم (مثل سرمایه کم و کوچکی شرکت در برابر بازار) و بار روان‌شناختی تجربه مثبت قبلی مشتریان (رشد قیمت چشمگیر بیشتر عرضه‌های اولیه) از سوي ديگر مواردي است كه به راحتي قابل حل نیست و احتمالا همین شرایط استمرار خواهد داشت.
بابازاده در این میان به ذات بازار اشاره کرد که به عنوان محلي براي چانه‌زنی خریداران و فروشندگان تلقي مي‌شود و اظهار كرد: اندیشمندی گفته: «شجاعت در عمل، نتیجه بصیرت در نظر است»، به نظر بنده شاید کمتر از 10 درصد خریداران، خود متخصص بازار سرمایه باشند و اقدام به تحلیل شرکت و کسب اطلاعات پراکنده و غیر‌منسجم از منابع گوناگون براي تصمیم‌گیری خرید می‌کنند؛ حتی اگر نظرات چنین کارشناساني درست هم باشد به دلیل قرار گرفتن در طرف خرید، تمایلی به افشای اطلاعات ارزشمند خود تا قبل از خرید ندارند.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: در این راستا ضعف سیستم اطلاع‌رسانی شرکت عرضه شده و تعجیل در عرضه‌ها به‌رغم نقصان اطلاعات و برخی قوانین اثر‌گذار از قبل مثل قوانین حاکم بر شرکت‌های دولتی (که قاعدتا بعد از خصوصی‌سازی بايد برچیده شوند) به این شرایط نگران‌کننده، دامن می‌زند. بنابراین 90 درصد بقیه بازار ابهام بالای موجود را در قیمت به هنگام عرضه اولیه دخالت می‌دهند؛ در نتیجه این موضوع به شکست توافق اولیه در معامله به‌رغم کشف ارزندگی بعدی سهام منجر می‌شود.
وی در این میان به اقدام سازمان خصوصی‌سازی در عرضه سهام هلدینگ خلیج فارس در 28 اسفند ماه سال گذشته اشاره کرد و یاد آور شد: به‌رغم آنکه برخی از فعالان، از این عرضه به عنوان شکست سازمان خصوصی‌سازی یاد می‌کنند، اما باید عنوان کرد که بازار از توان چانه‌زنی خود با درک موضوع بزرگی و سنگینی سهام عرضه شده به بهترین نحو استفاده کرد، به عبارتی خریدار هوشمند، نماینده فروشنده نیست و حداکثر تلاش خود را در قیمت‌یابی مناسب برای خود انجام می‌دهد.
بابازاده با بیان اینکه لزوما عرضه سهام در قیمت خاص و رشد قیمت آن بعد از عرضه ناکامی عرضه‌کنندگان تلقی نمی‌شود، اضافه کرد: از یک سو مالکان شرکت‌ها 5 یا حداکثر 10 درصد سهام خود را واگذار می‌کنند و از سوی دیگر از مزایای بی‌شمار حضور خود در بازار بورس کشور بهره‌مند می‌شوند؛ الگوی عرضه در قیمت جذاب و برانگیختن حس مثبت بازار نسبت به سهم در بلند‌مدت باعث ایجاد یک رابطه برد- برد بین طرفین عرضه‌کننده و خریدار می‌شود و به طور قطع عرضه در بالاترین قیمت ممکن پیروزی برای طرف فروشنده تلقی نمی‌شود.
به گفته وی؛ به دلیل وسعت شرکتی با ابعاد هلدینگ خلیج فارس، هنوز به نظر می‌رسد شناخت دقیقی از ارزندگی شرکت و قیمت صحیح آن به دست نیامده و این امر مستلزم مرور زمان است.
مدیرعامل شرکت کارگزاری فارابی در اين ميان در مورد فاصله بين پيشنهاد قيمت خريداران و فروشنده در عرضه‌هاي اوليه، ابراز كرد: در ذات این موضوع مشکلی وجود ندارد و بیشتر از بعد رفتار شناسی «بلوف قیمتی یا چانه زنی اولیه» تلقی می‌شود و تا زمانی که معامله انجام نشده باشد، نمی‌توان گفت که دقیقا چه قیمتی مد نظر بازار بوده است؛ در این زمان یک عرضه‌کننده در برابر کل بازار قرار دارد و قطعا کار سختی برای تعیین قیمت مناسب سهام خود دارد.
وی با بیان اینکه در کلیه عرضه‌های اولیه، حراج كامل و رقابت براي كشف قيمت صورت گرفته است، ادامه داد: مشکل حاد و غیر‌عادی از این نظر دیده نمی‌شود، اما باید در نظر داشت که عرضه اولیه در زمان‌هایی که بازار هیجان شدید مثبت و منفی را داراست (مثل بیمه دانا) یا با محدویت‌های جدی تامین منابع مالی روبه‌روست (عرضه اولیه هلدینگ خلیج فارس قبل از عید)، به قیمت درستی نرسيده و بعد از آن حرف و حدیث‌های فراوانی پدید می‌آورد؛ بنابراين این موضوع بايد مد نظر نهادهای ناظر بازار در تعیین زمان مناسب قرار گیرد.
بابازاده در این میان خواستار اختصاص زمان بیشتری میان بازگشایی نماد و زمان ارائه قیمت پیشنهادی از سوی عرضه‌کننده شد و ادامه داد: اما باید این نکته را هم در نظر داشت كه در روزهای عرضه اولیه، توجه بازار به شدت معطوف سهم جدید شده و این کلیت معاملات را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از این نظر مدیریت زمان محدودیت‌هایی دارد.
وی اضافه کرد: با این حال به نظر می‌رسد رویکرد نهادهای ناظر به هنگام عرضه‌های اولیه، تحت تاثیر موضوعات کلی مانند فرهنگ‌سازی از طریق عرضه‌های اولیه و گاه غیر‌اقتصادی مثل جبران زیان سهامداران خرد قرار می‌گیرد.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: در حالی که بنگاه اقتصادی مثل کارگزاری، شیوه و جهت تخصیص را بر اساس اهمیت مشتری، میزان گردش و عوامل صرفا اقتصادی انجام می‌دهد و این رویکرد گاه در عرضه‌های اولیه کوچک با سهم ناکافی، واکنش سرمایه‌گذاران خرد را برمی‌انگیزد.بابازاده نظارت و قانون‌گذاری بیشتر بر اساس اصل «تخصیص بر مبنای گردش» را عادلانه‌ترین روش تخصیص سهام عنوان کرد.
انجام وظيفه در فرصتي كوتاه
يك كارشناس بازار سرمايه در گفتوگو با خبرنگار دنياي اقتصاد از ميزان سرمایه شرکت‌های مورد عرضه و سیاست‌های خصوصی‌سازی يا سهامداران شركت مورد معامله به عنوان عواملی نام برد که حجم عرضه اولیه را در بازار سرمایه رقم می‌زند.
ابراهیم نوایی اظهار كرد: به عبارتی این سیاست‌های خصوصی سازي است که معمولا 5 درصد از سرمایه شركت پذيرفته شده را به عنوان عرضه اولیه تخصیص مي‌دهد. در اصل با توجه به حجم سیاست‌های اصل 44 و لزوم خصوصی‌سازی بنگاه‌هاي اقتصادی کشور، سازمان خصوصی‌سازی به منظور کشف قیمت برای عرضه بلوکي این شرکت‌ها و شفافیت در قيمت براي تعيين قيمت عرضه‌هاي بلوكي، مكلف است ابتدا درصدی را در بورس به سهامداران متقاضی تخصیص دهد.نوایی ادامه داد: این امر از طرفی باعث ايجاد سهام شناور در این شرکت‌ها مي‌شود و در آینده کشف قیمتی برای عرضه‌های مهم‌تر که شامل بلوك‌هاي اين شركت‌ها است، حاصل مي‌شود. وی با تاکید بر اینکه فروش اولیه چند درصدی باعث شفافیت قیمتی نمی‌شود، فلسفه معامله‌گران خرد را با خريداران بلوك متفاوت دانست و گفت: اين مساله‌اي است كه منجر شد تا نتوان از راه و فرمول مشابهي براي ارزش‌گذاري و قيمت‌گذاري اين معاملات استفاده کرد.
مديرعامل شركت سينا‌فرآيند‌نيرو ناكامي عرضه‌هاي اوليه را در مواردی به قیمت نامناسب، عدم کارشناسی دقيق قیمت سهام عرضه شده عدم شفافیت و ارائه اطلاعات به روز درخصوص شرکت در حال عرضه نسبت داد.
وی همچنين فاصله كم تکمیل اطلاعات و گزارش‌های شركت پذيرفته شده تا زمان عرضه را به عنوان عاملی نام برد که به کارشناسان بازار مجال تحلیل و بررسی نمی‌دهد و تنها منجر می‌شود که صرفا انجام وظیفه در فرصتی کوتاه به انجام رسد.
وي در ادامه به بی‌توجهی به نظرات کارشناسان بازار مبنی بر لزوم شفافیت اطلاعات مالی شرکت‌ها در جلسات معارفه اشاره کرد و گفت: به این واسطه عرضه‌هاي ضرب الاجلي بدون توجه به شرايط روز بازار صورت نمي‌گيرد.
وی با بیان اینکه البته این شرایط مختص به سازمان خصوصی‌سازی نیست، ادامه داد: اخیرا در بين سایر نهاد‌هاي مالي فعال هم این مساله قابل مشاهده است؛ به طوری که به‌جای اصلاح اشتباهات یک گروه، شاهد تکرار این اشتباه از سوی سایر نهادهای مالی هستيم.
وی ناکامی عرضه هلدینگ خلیج فارس در 28 اسفندماه سال گذشته را مجموعه اي از یک سری مسائل عنوان کرد که در این میان نمی‌توان تنها قيمت را زمینه‌ساز بروز شکست این عرضه معرفی کرد.
نوایی از تعیین آخرین روز کاری كشور و بورس در سال مالی 1391 به عنوان زمان عرضه هلدینگ خلیج فارس به عنوان مهم‌ترین دلیل شکست این عرضه یاد کرد و یاد‌آور شد: در 28اسفندماه سال گذشته بسیاری از شرکت‌های فعال در بازار سرمايه کشور، به دليل در پيش بودن حدود 15 روز تعطيلي رسمي و غير‌رسمي حتي قصد انجام معامله‌اي را نداشتند، چه برسد خرید عرضه اولیه به‌خصوص در آن حجم؛ همچنین نبود شفافیت اطلاعات در جلسه معارفه (که اعتراض شرکت‌کنندگان را به همراه داشت) سبب بی‌توجهی بازار به این عرضه شد.
وی با بیان اینکه منکر قیمت بالای عرضه نیستیم، تصریح کرد: شاید اگر تعجیل در زمان و قیمت عرضه نبود الان شاهد قیمت‌های به مراتب بالاتري از این سهم در بورس بودیم، زيرا اگر اتفاق 28 اسفند نمی‌افتاد شاید در زمان مناسبی این عرضه صورت می‌گرفت و می‌توانست شرایط به مراتب بهتری را برای این صنعت و شرکت عظیم رقم زند.
وی در این میان فاصله بين پيشنهاد قيمت خريداران و فروشنده در عرضه‌هاي اوليه را ناشی از ميزان عدم آگاهی از اطلاعات مالی شرکت‌های پذيرفته شده دانست که فاصله قيمتی پيشنهادي میان خریداران و فروشندگان را پدید می‌آورد.
وی اظهار كرد: هرچه خریداران آگاهی بیشتری از نحوه فعالیت، شرایط مالی، جزئیات جريان وجوه شرکت و همچنین آینده ترسیم شده و برنامه‌های آتی شرکت داشته باشند، ديدگاه روشن تری را برای قیمت‌گذاری می‌توانند به دست آورند؛ به عبارتی شفاف شدن اطلاعات مالي شرکت باعث قیمت‌گذاری نزديك‌تري میان خریداران و فروشندگان می‌شود.
نوایی با تاکید بر اهمیت نحوه قیمت‌گذاری در این نوع حراج، اضافه کرد: تفاوت روش‌های ارزش‌گذاری شرکت‌ها در بورس ممکن است سبب شود تا فروشندگان یا سازمان خصوصی‌سازی از روشی برای قیمت‌گذاری استفاده کنند که نزد فعالان قابلیت بررسی و اجرا را نداشته باشد.
وی با اشاره به ارزش جایگزینی به عنوان یکی از روش‌های قیمت‌گذاری، عنوان کرد: آیا این روش نزد فعالان بازار که خریدار سهام خرد در این عرضه‌ها هستند، کاربرد دارد؟ باید توجه داشت سهام خرد با روش پی بر ای صنعت يا روش‌های مشابه سنجیده می‌شود که از روش‌های ساده و ملموس در بورس ایران است. دقیقا اختلاف این دیدگاه‌ها باعث فاصله قیمت‌گذاری در زمان عرضه می‌شود.
مدیرعامل شرکت سینافرآیندنیرو مهم‌ترین مشکل را همان عدم شفافیت و به تبع آن قیمت‌گذاری با دیدگاه‌های متفاوت میان خریداران و فروشندگان در عرضه‌های اولیه عنوان كرد که منجر به بروز مشکلات بعدی می‌شود.
وی ادامه داد: اگر فروشندگان این احترام را برای خریداران قائل باشند که قسمتی از منافع قیمت گذاری را برای خریداران باقی گذارند، به‌طور قطع خریداران با انگیزه، برای خرید حاضر شده و خود حامی قیمت سهم می‌شوند و خصوصی‌سازی و یا عرضه‌کننده اولیه دیگر نيازي براي حمایت از قيمت سهم خود هم نخواهد داشت.
این کارشناس بازار سرمایه مناسب ترین راه قیمت گذاری را روشي بر اساس نظر بازار و نسبت پی بر ای میانگین صنعت عنوان کرد که با اعلام قيمتي ثابت و مشخص در روزهاي قبل از عرضه، به خریداران اين فرصت را می‌دهد تا با تحلیل برای ورود به سهم آماده شوند.
وی ادامه داد: ايجاد رقابت برای فروش به بالاترین قیمت در اين نوع عرضه‌ها باعث ايجاد جو احساسي نزد خريداران می‌شود که این امر باعث بروز فاصله میان قيمت‌هاي پيشنهادي با ارزش واقعي قيمت سهام شركت می‌شود.
نوایی تصریح کرد: همچنين اصرار به فروش با قیمتی مشخص بدون تكميل اطلاعات مالي مورد لزوم و تحليل كارشناسان و نبود زمان كافي براي بررسي آن قطعا باعث مواجه عرضه با شکست می‌شود.
در این میان وی زمان ارسال پيام ناظر بازار درخصوص بازگشايي نماد را تا زماني كه عرضه‌كننده قيمت پيشنهادي خود را ارائه مي‌دهد، براي رايزني بازاريابي و تصميم‌گيري از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌ها ناکافی دانست و گفت: به منظور كارآيي بهتر عرضه، فروشنده بايد نرخ مورد نظر خود را حتی 48 ساعت قبل اعلام کند تا به این واسطه تحلیلگران، کارشناسان و معامله‌گران بازار، فرصت را برای تحلیل کافی قيمت اعلام شده داشته باشند چرا که خریداران لازم است شناخت کافی و جامعی از قیمتی که براي خريد پرداخت می‌کنند، داشته باشند.
وی با طرح این سوالات که چرا عرضه‌کنندگان تحلیل خود را برای ارزش‌گذاری سهم اعلام نمی‌کنند؟ آیا عدم اعلام منافع احتمالی حتي از گران فروشی به منافع سهامدار عمده و عرضه کننده در بلند‌مدت ضربه وارد نمی‌کند؟ و چرا یکی از مدارک و الزامات سازمان بورس برای عرضه اوليه سهام كه يكي از آنان ارزش‌گذاري سهم است از سوي عرضه‌کننده منتشر نمي‌شود؟ خواستار اعلام ارزش‌گذاری و تحليل اين نوع شركت‌ها به طورشفاف و روشن شد و اعلام کرد: اگر در این زمینه سازمان بورس الزاماتی را قرار دهد قطعا شاهد این نوسانات و مشکلات این چنینی در قيمت‌گذاري نخواهیم
بود.
وی ادامه داد: اگر کار ارزش گذاری بر اساس اصول عملی و منطقی به اجرا گذارده شود، شاید ديگر کمتر شاهد رقابت و تلاش برای اختصاص یافتن سهمیه بیشتر بین مشتریان کارگزاری‌ها باشيم؛ اما واقعیت این است كه گاهی شاهدیم بعضی از مشتریان کارگزاری‌ها با وجود عملکرد مناسب خود، صرفا به دلیل عدم ارتباط با بدنه کارگزاری از این عرضه‌ها نصیب کمتری می‌برند و بر عکس.
وی اضافه کرد: به عبارتی برای حل مشکل آشفتگی عرضه‌هاي اوليه بهتر است یک مجموعه از شفافيت‌ها در رابطه با قيمت و تحليل آن در روزهاي منتهي به عرضه صورت گیرد تا خریداران تصميم مناسب را برای ورود به سهمی که می‌خواهد به مجموعه بورس اضافه شود، اتخاذ کنند.
لزوم غيرقابل معامله بودن عرضه‌هاي اوليه
در يك زمان كوتاه
در این میان مدیرعامل شرکت اقتصادی و خودکفایی آزادگان نيز عرضه اوليه در بورس را از دو منظر قيمت عرضه و مقدار عرضه حائز اهمیت دانست و اظهار داشت: در شرايط كنوني كلان اقتصادي كشور، گسترش بازار سرمايه و شرايط موجود تورمي و حجم نقدينگي كشور، شرايط مناسبي براي جذب نقدينگي در بورس فراهم شده است.
فرهاد رمضان افزود: افزايش حجم عرضه‌هاي اوليه به همراه قيمت‌هاي كارشناسي شده، اين فضا را فراهم می آورد تا از ظرفيت بورس اوراق بهادار براي جذب نقدينگي و سرمايه‌هاي سرگردان، بهره مناسب برد تا در نهایت بتوان شاخص مناسبي از نسبت ارزش جاري بورس و حجم معاملات آن به GDP براي كلان اقتصادي كشور در آينده بازار سرمايه ايران تعریف کرد.
رمضان در این میان از مدون نبودن برنامه زمان‌بندي شده قابل اتكا مناسب عرضه‌هاي اوليه به عنوان یکی از دلايل ناكامي عرضه‌هاي اوليه اخير در بازار سرمایه کشور نام برد و به قیمت های فعلی هلدینگ خلیج فارس اشاره کرد که در اولین عرضه اولیه از سوی سازمان خصوصی سازی به عنوان قیمت پایه تعیین شده بود.
وی این مساله را در دو بخش تطبيق قيمت سهام با P/E بورس و صنعت و شرايط سودآوري بازارهاي موازي بازار سرمايه قابل بررسی دانست و گفت: بر این اساس مشكل اساسي فاصله بين پيشنهاد قيمت خريداران و فروشنده در عرضه‌هاي اوليه را ناشي از عدم اطلاع كافي سرمايه‌گذار از ميزان عرضه سهام و قيمت‌گذاري اوليه آن عنوان کرد.
به گفته مدیرعامل شرکت اقتصادی و خودکفایی آزادگان؛ شفاف شدن اطلاعات منتشره از سازمان بورس به همراه گزارشي از آخرين حجم معاملات بخش حقيقي و حقوقي قبل از بسته شدن نماد يك سهم مي‌تواند فرصت تحليل مشاوره‌اي مناسب‌تري را فراهم آورد كه قاعدتا منجر به منطقي شدن قيمت سهم در زمان باز شدن نماد خواهد شد؛ البته تمامي اين موارد ارتباط به اصل كارآيي بازار سرمايه درخصوص امنيت انتشار اطلاعات نهاني شركت‌ها در بازار سرمايه دارد.
وی در ادامه اظهارات خود، به منظور بهبود وضعیت عرضه‌های اولیه پیشنهاد داد: ميزان عرضه اوليه به تناسب سرمايه شركت، حجم قابل توجهي باشد؛ در واقع عرضه اوليه به دليل ايجاد فضاي فرآيند خصوصي‌سازي حداقل به اندازه يك كرسي هيات مديره بوده تا در صورت ائتلاف خريداران سهام (حقيقي- حقوقي) پس از عرضه اوليه امكان نظارت و اعمال نظر سهامداران تازه وارد فراهم شود.
رمضان با تاکید بر اینکه از سوی دیگر عرضه‌هاي اوليه تا مدتي غيرقابل معامله باشد، پیشنهاد برخی از فعالان بازار سرمایه مبنی بر تاخير در بازگشايي يك نماد و سرعت در بازگشايي نماد پس از پيام ناظر را منجر به کاهش تمايل سهامدار حقيقي نسبت به معاملات سهم عنوان کرد، مساله‌ای که برای یك واحد حقوقي موضوع متفاوتي است.
ارسال نظر
اخبار روز
خبرنامه