صنعت دارو، صنعتی کوچک با پتانسیل بسیار
شاید کمتر شهروند ایرانی در دنیا باشد که هنگام نام بردن از نوابغ تاریخ ایران در میان 5 نام ابتدایی، اسمی از ابن‌سینا وزکریای رازی نیاورد. مشاهیری که بخش اعظم از شهرت جهانگیرشان را مدیون تخصص خود در عرضه داروسازی بوده‌اند. پس چندان عجیب نیست که ایران، هنوز هم جزء معدود کشورهای جهان سوم دارای صنعت داروسازی باشد. با این وجود صنعت تولید دارو در ایران امروز پس از بیش از هزار سال از دوران زندگی آن بزرگمردان چگونه است؟
صنعت داروی ایران تقریبا صنعتی غیر دولتی و عمومی است که بیش از 90 درصد تولیداتش در 36 شرکت بورسی انجام می‌پذیرد. مهمترین مجموعه‌های تولیدکننده دارو در ایران را می‌توان هلدینگ‌های داروییسرمایه‌گذاری دارویی تامین،شفادارو(وابسته به مجموعه بانک ملی) وسرمایه‌گذاری البرز(وابسته به مجموعه دارویی تدبیر) بر شمرد. شرکت‌های بورسی تولیدکننده دارو در سال 1392 توانستند با یک رشد 70درصدی نسبت به سال قبل در مجموع 3650میلیارد تومان فروش داشته باشند و 1271 میلیارد تومان سود کسب کنند. این صنعت سهمی در حدود 17.2 درصد از ارزش روز بازار سرمایه ایران را در دوم شهریور 93 به خود اختصاص داد و این در حالی است که این صنعت به صورت مستقیم 65.6 درصد و به صورت غیر مستقیم 17.11 درصد از ارزش بازار بورس ایالات متحده -به عنوان بزرگترین بازار سرمایه دنیا- را شامل می‌شود. مقایسه این اعداد نشان می‌دهد صنعت دارو در ایران حتی بدون در نظر گرفتن اندازه اقتصاد ایران و میزان توسعه مالی در آن همچنان امکان توسعه بسیار دارد.
با این شرایط پتانسیلهای این صنعت را می‌توان وجود یک بازار بزرگ 75 میلیون نفری در داخل کشور در کنار یک بازار 400 میلیونی در اطراف آن، داشتن سابقه نسبتا طولانی در تولید دارو به صورت مدرن، تعداد قابل توجه داروساز فارغ التحصیل و دانشجو در کشور که امکان پیشبرد پروژه‌های تحقیقاتی برای اکتشاف داروهای جدید با هزینه‌های بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی را مقدور می‌سازد، پیشرفت‌های تحقیقاتی بزرگ در سال‌های اخیر همچون تولید در شیوه‌های جدید سلول‌های بنیادی – همراه با توجه خاص مقامات سیاسی به خصوص رهبر معظم انقلاب- که در صورت تجاری شدن می‌تواند صنعت داروی داخلی را متحول سازد، حضور مدیران با تجربه، آگاه و توانمند، نبود مدیران سیاسی در راس شرکت‌های این صنعت - در مقایسه با صنایعی همچون خودرو-، تمرکزفعالیت در چند هلدینگ بزرگ که دارای تجربه و توامندی زیادی هستند و امکان تجمیع هزینه‌های تحقیق و توسعه را در مراحل اولیه امکان‌پذیر ساخته‌اند و از همه مهمتر تجربه چند هزار ساله ایران در تولید داروهای سنتی که از به نوعی طب سنتی و صنعت گیاهان دارویی ایران ناشی می‌شود و متاسفانه کمتر به صورت مدرن مورد بهره برداری صنعت دارو قرار گرفته است با عنایت به این موضوع که استفاده از داروهای طبیعی اکنون به شدت در حال رشد هستند، دانست.
موارد ذکر شده در بالا همگی شرایط، موضوعات و پتانسیلهای آتی و بلند مدت صنعت داروی ایران است ولی این صنعت در بیش از 5 ماهی که از سال 1393 می‌گذرد با اتفاقات میمونی نیز روبرو بوده. اتفاقاتی که می‌توان کم‌شدن دوره وصول مطالبات (به دلیل بازپرداخت مناسب‌تر از بیمارستان‌های دولتی) که منجر به بهبود شرایط مالی شرکت‌ها شده، تسهیل در بازشدن اعتبارات اسنادی به جهت خرید موارد اولیه طبق توافق نامه ژنو و امکان تهیه ارز به نرخ مبادله‌ای که تاثیر مهمی بر سودآوری این صنعت دارد، اتفاقات ناگوار عراق که می‌تواند برای صنعت دارو پتانسیل صادرات به این کشور را در پی داشته باشد چراکه طبق شنیده‌ها صنعت داروی عراق با حمله تروریست‌های داعش صدمات قابل توجهیدیده و پیش‌بینی می شود صنعت دارو بیش از پیش‌بینی‌های ابتدایی شرکت‌ها با سودآوری در سال جاری روبرو شود را از آن جمله دانست.
با این شرایط امید آن می‌روند با تهیه یک برنامه منسجم و عملی در بلند مدت در راستای حمایت دولت، نهادهای مالی و سهامدارن بوسیله حفظ و ارتقاء بنیه مالی شرکت‌ها، ارتقاء رابطه شرکت‌های داروساز با دانشگاه‌ها و مراکز علمی-پژوهشی، بهبود رابطه با کشورها و شرکت‌های داروساز و تعریف زمینه‌های همکاری با آنان، تلاش و کوشش مضائف بوسیله مدیران، محققان و کارکنان صنعت دارو شاهد آن باشیم که صنعت داروی ایران تولید دارو به صورت کامل (اعم از کشف و تجاری سازی) داشته باشد و بتواند در این صنعت حیاتی در عرصه بین‌المللی سهم بسزائی داشته باشد، کاری است صعب ولی ممکن.
