ایرانرود، هشتمین عجایب جهان، راه حل اقتصاد کشور

انسان از گذشته تا امروز همواره به دنبال اجرای طرح های بزرگی بوده که در زمان خود خارق العاده و حتی شاید رویایی به نظر می رسیده. 2700 سال قبل چینی ها جهت جلوگیری از حمله دشمن، دیوار عیم چین را ساختند. دیواری که 5000 کیلومتر طول داشت.

2500 سال قبل کانال سوئز به دست داریوش اول ساخته شد. این کانال دریای سرخ را به مدیترانه متصل کرده است.

در سال 1880 میلادی فرانسوی ها پروژه کانال پاناما را آغاز کردند. اگرچه این تلاش با شکست همراه بود، اما بعدها آمریکایی ها این پروژه 77 کیلومتری را تکمیل کردند.

طرح ایرانرود، طرحی از زمان هخامنشیان

بنا به گفته هرودوت: «بیشتر آسیا را داریوش بزرگ اکتشاف کرده بود. در آنجا رودخانه‌ای است به نام سند که در آن نهنگ (تمساح) فراوان وجود دارد و تنها یک رودخانه در روی زمین (رود نیل) بیش از آن نهنگ دارد. داریوش که می خواست بداند سند از کجا سرچشمه می گیرد و در کجا به دریا می ریزد، کشتی هایی را به سرپرستی اسکیلاکس دریانورد هخامنشی و مردان دیگری را که به راستگویی آنان اعتماد داشت، در پی این کار فرستاد. پس از این اکتشاف دریایی داریوش بزرگ، هندیان را تحت فرمان خود درآورد و آن دریا را در قلمرو ایران قرار داد. به این ترتیب معلوم شد که آسیا به جز بخش هایی که در طرف برآمدن خورشید است، از جهات دیگر به آفریقا (Libya) شباهت دارد». از این قرار، اسکیلاکس دریانورد هخامنشی، در زمان پادشاهی داریوش نخست (پادشاه ایران از ۵۲۱ تا ۴۸۵ پس از ‌میلاد) معروفیت و شهرت یافته است. در سال ۳۴۸ تا ۳۶۰ پ‌م، کتاب مسافرت دور دریایی اسکیلاکس (Periplus of Scylax) نوشته شده که در آن شرح گشت های دریایی اسکیلاکس دریانورد، از جمله این مسافرت به تفضیل آورده شده است، اما، نکته بسیار جالب در این کتاب، ادامه مسافرت اسکیلاکس دریانورد است. او از خلیج پارس به راه می‌افتد و دریای هند را طی می‌کند، به سوی سرچشمه رودخانه سند رفته، از آنجا سرچشمه رودخانه جیحون (Oxus) را می یابد، از رودخانه جیحون به سمت دریای مازندران ره می سپارد. رودخانه جیحون تا سال ۱۵۵۰ میلادی (۹۲۹ خورشیدی) به دریای مازندران می ریخته و دو دریاچه وخش (آرال) و مازنداران به یکدیگر مربوط بوده اند. امروزه محل پیوند این دو دریاچه، گودالی به نام (آقچه‌بایا) با ژرفنای ۸۲- متر، پایین تر از سطح دریا قرار گرفته است. ارسطو در نوشته های خود به این کتاب و این سفر دریایی و این آب راهه اشاره نموده، خواندن آن را جزو وظایف شاگرد خود، اسکندر مقدونی، قرار داد. پولوبیوس (۱ پس از ‌میلاد) و استرابون (۱ پ‌م) هم شرح این سفر دریایی و این آب ‌راهه را در نوشته‌های خود آورده‌اند. مطالب این کتاب از جمله سفر دریایی از خلیج پارس به دریای مازندران، توسط دانشمندان معاصر، افسانه آمیز تلقی شد، تا اینکه، در سال ۱۹۵۷ میلادی (۱۳۳۶ خورشیدی) دانشمندان شوروی سابق بقایای حفاری یک ترعه، مربوط به زمان هخامنشیان، در سرچشمه‌های ایندو رود را پیدا کردند. این کشف باعت توجه دوباره دانشمندان به داستان این کتاب بود. با توجه به حفر کانال سوئز میان دریای سرخ و رودخانه نیل در مصر، در زمان داریوش بزرگ، و حفر کانال آتوس در زمان خشایارشاه، در یونان، می‌توان انگاشت که اندیشمندان و فرزانگان ایرانی به ضرورت ایجاد یک راه آبی که دریاهای شمال و جنوب ایران را به یکدیگر پیوند بزند، پی برده بودند. ایرانیان ۲۵ قرن پیش دریای مازندران و خلیج پارس را به یکدیگر پیوند زده بودند.

در دهه 30 هجری، طرحی با نام طرح اتصال خلیج فارس به دریای خزر (ایرانرود) مطرح بود، اگرچه همانطور که اشاره شد این طرح جزو قدیمی ترین طرح های کشور و تاریخ آن به 2500 سال پیش باز می گردد.

همیشه در نحوه اجرا و اهداف این طرح اختلافات شدید وجود داشته است. این طرح همواره مخالفان و موافقان زیاده داشته است.

در این مقاله قصد داریم به بررسی معایب و مزایای این طرح از نگاه اقتصادی بپردازیم.

مزایا از نگاه طرفداران طرح ایرانرود

• گسترش صنعت کشتیرانی

• اخذ عوارض از کشتی های خارجی و ایجاد درآمد ارزی

• درآمدهای سرشار انتقال گاز، نفت و محصولات شیمیایی از آسیای میانه به خلیج فارس و دریاهای آزاد

• کاهش شدید هزینه های ناشی از حمل و نقل داخلی کالا

• تغییر و بهبود آب و هوای کشور

• جلوگیری از ادامه کویری شدن ایران

• گسترش شیلات در حاشیه کانال

• قابل استفاده کردن بخش هایی از زمین های کویری ایران و گسترش کشاورزی

• افزایش موقعیت استراتژیک کشور

• ایجاد آبادانی در محروم ترین نقاط ایران

• پدید آوردن بندر آزاد در میانه ایران

• فراهم آوردن 2 میلیون شغل

• مبارزه با مواد مخدر

• ایجاد درآمد ابدی

• گسترش صنعت کشتیرانی و دریانوردی

• گسترش صنعت توریسم و گردشگری

معایب از نگاه مخالفان طرح ایرانرود

• هزینه های بالای اجرای این طرح

• اختلاف سطح دریای خزر نسبت به آبهای آزاد

• احتمال زیر آب رفتن زمین های شمال کشور

• مشکلات عبور از رشته کوه های البرز

• نداشتن تکنولوژی لازم جهت اجرای طرح

مسیر ایرانرود:

مسیرها و تئوری های مختلفی در مورد مسیر و نحوه اتصال دریای خزر به خلیج فارس مطرح شده است. از جمله اتصال از طریق ایجاد یک کانال یکسره و اتصال از طرق تبدیل کویرها به دریا

در این مقاله اتصال از طریق تبدیل کویرها به دریا را مد نظر قرار داده ایم.

اولین سوال این است که آیا می توان کویر لوت و دشت کویر را به دریا تبدیل کرد؟ همانطور که می دانید کویر لوت و دشت کویر مانند یک کاسه از پیرامون توسط رشته کوه ها احاطه شده اند. این دو کویر از قسمت زیرین نیز از یکدیگر مجزا نیستند و بر روی یک صفحه قرار دارند و در صورت پر شدن آنها از آب، روزنه ای جهت خروج آب وجود نخواهد داشت.

جالب است بدانید کویر لوت ظرفیت نگهداری آب تا 720 متر از سطح دریا را دارد. به این معنا که کوتاه ترین رشته کوه هایی که این کویر را محاصره کرده اند 720 متر از سطح دریا ارتفاع دارند. در دشت کویر نیز ظرفیت نگهداری آب تا 802 متر وجود دارد.

برای متصل کردن این دو کویر جهت کشتیرانی، نزدیکترین مکان 21 کیلومتر طول دارد که از نظر فنی عمق آن می بایست تا 100 متر باشد.

برای پر کردن این دو کویر از آب به 31.000 کیلومتر مربع آب نیاز است. اما چگونه می توان این حجم عظیم آب را به این دو کویر منتقل کرد؟ برای انتقال این حجم آب می بایست کویر لوت را به خلیج فارس متصل کرد. برای اتصال کویر لوت به خلیج فارس ابتدا نیاز به یک کانال به مساحت 91 کیلومتر به جازموریان و سپس ایجاد یک کانال 25 کیلومتری از جازموریان به کویر لوت می باشد.

در طرح دیگری نیز جهت پر کردن دو کویر از آب، به احداث کانال مستقیم از دریای عمان و نزدیکی چابهار به کویر لوت یاد شده است.

در بخش شمالی نیز نیاز به یک کانال از دشت کویر به دریای خزر خواهیم داشت. با توجه به اینکه دریای خزر 25 متر از سطح دریا پایین تر است، در صورت ایجاد یک کانال معمولی، آب خلیج فارس به دریای خزر جاری و زمین های شمال زیر آب فرو خواهند رفت که البته این مشکل را با ایجاد کانال های غیر همسطح می توان حل نمود. گفتنی است در سایر کانال های ایجاد شده جهان مانند کانال پاناما نیز از این تکنولوژی استفاده شده است. با استفاده از این تکنولوژی نه تنها امکان سر ریز شدن آب خلیج فارس به دریای خزر وجود نخواهد داشت، بلکه کشتی های بزرگ نیز می توانند از این کانال عبور و مرور کنند.

تأثیر بر وضعیت طبیعی و آب و هوایی

همانطور که می دانید ایران رتبه نخست در بیابان شدن را در جهان دارد. نشست زمین که آخرین مرحله بیابانی شدن محسوب می شود به طور مثال در دشت تهران 35 سانتی متر بوده که رقمی فاجعه بار است.

حتما شما نیز از افراد مسن تر شنیده اید که می گویند در زمان جوانی ما این مناطق سرسبز بودند. اما در حال حاضر خشک شده اند.

این گفته عامیانه یک واقعیت است. واقعیتی تلخ که اگر امروز برای آن فکر اساسی نشود، شاید نسل بعدی ما یک کشور خشک و بی آب و علف را از ما تحویل بگیرند.

یکی از مزایای طرح چند منظوره ایرانرود، بهبود وضعیت طبیعی و آب و هوایی است. با تبدیل کردن کویرهای کشور به دریا، بارش حاصل از آب های تبخیری در کشور زیاد می شود که نتیجه آن بهبود وضعیت آب های زیر زمینی و تبدیل بخش های در معرض بیابان شدن به دشت های حاصلخیز خواهد بود.

همچنین با افزایش بارش باران، از آلودگی هوای شهر ها نیز کاسته خواهد شد.

تاثیر بر اقتصاد کشور

با حاصلخیز شدن دشت های غیر قابل استفاده کنونی، شاهد گسترش کشاورزی خواهیم بود که نه تنها به ایجاد اشتغال می انجامد، بلکه به کاهش واردات محصولات کشاورزی نیز خواهد انجامید.

همانطور که می دانید حمل و نقل از طریق دریا، ارزانترین نوع حمل ونقل در جهان به شمار می رود. با احداث طرح ایرانرود، هزینه حمل و نقل کالاهای داخلی تا حدودی کاسته خواهد شد.

بسیاری از محصولات دارای مسافت اقتصادی هستند و امکان فروش آنها تنها تا یک مسافت خاص به صرفه می باشد. به همین دلیل بسیاری از معادن کشورمان تقریبا غیر فعال هستند. با احداث آبراه دریایی در میانه ایران، اینگونه مواد معدنی مانند سیمان، زغالسنگ، سنگ آهن و ... با کاهش هزینه جابجایی و افزایش مسافت اقتصادی روبرو خواهند شد. با افزایش مسافت اقتصادی امکان گسترش صادرات محصولات معدنی ایران فراهم خواهد شد.

همانطور که می دانید کشور ایران یکی از 15 کشور با بیشترین میزان ذخایر معدنی در جهان می باشد. معادن ایران شامل آهن، مس، طلا، نقره، روی، سرب، کرومیت، منگنز، تیتانیم، اورانیم، ذغال سنگ می باشند. این در حالیست که تولیدات معدنی ایران تنها 0.6 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد،که دلیل آن مسافت اقتصادی اندک می باشد.

از دیگر مزایای اقتصادی طرح ایرانرود، گسترش پرورش آبزیان دریایی در حاشیه دریاچه های جدید خواهد بود.

گسترش صنعت کشتیرانی و دریانوردی و پدید آمدن بندری بزرگ در میانه ایران نیز یکی دیگر از ویژگی های این طرح عظیم است.

درآمد حاصل از عوارض عبور کشتی های خارجی نیز می تواند به درآمدی بیشتر از درآمد نفت کشور بیانجامد.کشور پاناما سالانه 9 میلیارد دلار درآمد از طریق کانال پاناما دارد. پنج کشور در حاشیه دریای خزر قرار دارند.روسیه، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و ایران کشورهایی هستند که در حاشیه دریای خزر واقع شده اند. با توجه به وجود ذخایر نفت و گاز در دریای خزر و تلاش کشورهای این منطقه به صادرات این محصولات به شرق آسیا، احداث ایرانرود می تواند درآمدی حتی تا چندین برابر کانال پاناما را به ارمغان بیاورد.

پیش بینی می شود در صورت احداث ایرانرود، دو میلیون فرصت شغلی به طور مستقیم در کشور ایجاد شود.

از دیگر مزایای این طرح جلوگیری از قاچاق مواد مخدر می باشد. به طوری که با احداث ایرانرود یک مرز آبی در میانه کشور ایجاد می شود که عبور و انتقال غیر قانونی از آن کاری دشوارتر از امروز خواهد بود.

با ایجاد طرح ایرانرود، بسیاری از شهرهای محروم به آبادانی خواهند رسید، مشکل بیکاری در این مناطق حل خواهد شد. همچنین با ایجاد مناظر توریستی در حاشیه این طرح عظیم، درآمد توریستی کشور نیز به طور چشم گیری افزایش خواهد یافت.

هزینه

هزینه اجرای این طرح 75 تا 80 میلیارد دلار برآورد شده است که به دلیل موقعیت و مزایای آن حداقل 75 درصد و حداکثر صد درصد آن از طریق فایننس بین المللی تامین خواهد شد.

هم اکنون ده ها تريليون دلار نقدينگی و سرمايه های سرگردان در بانک های جهان منتظر يافتن فرصت های پايدار سرمايه گذاری هستند و ايران با توجه به ثبات نسبی در يک منطقۀ بحرانی و قرار گرفتن بين دو حوزۀ آسيای ميانه و اقيانوس هند، در بهترين موقعيت برای جذب و بهره وری از اين سرمايه هاست. مضافاً مجريان طرح موظف خواهند شد که با اعطای ضمانت بانکی؛ موفقيت طرح را تضمين کنند. اين بدان معناست که در صورتيکه طرح به اهداف مورد نظر دست نيابد، دولت ايران ضمانت بانکی را به نفع مردم ايران وصول خواهد کرد.

آيا به جای انتقال آب از تاجيکستان با پول نفت و گاز، بهتر نيست مشکل خشکسالی را با يک طرح جامع آبادانی حل نمود و هزينۀ اجرای اين طرح را نيز از جيب بانک های بين المللی پرداخت کرد؟

محمدمهدی نوری – کارشناس اقتصادی

جهت عضويت در كانال تلگرام #اخبار #اقتصادي #بورس_نيوز روي لينك زير كليك كنيد و گزينه JOIN را بزنيد.