به گزارش بورس نیوز، استراتژیک تریم کالای قرن، نفت خام است. از این محصول بیش از 2 هزار فرآورده تولید می‌شود و با توجه به اینکه ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام دنیا است، صنعت پالایشگاهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در حال حاضر 9 پالایشگاه نفتی در ایران فعال هستند و بخشی از شرکت پالایش نفت ستاره خلیج‌فارس به‌عنوان دهمین پالایشگاه نفتی بزرگ کشور به بهره‌برداری رسیده است. نفت خام به‌عنوان خوراک باقیمتی معادل 95 درصد میانگین نرخ نفت خام صادراتی ایران در اختیار پالایشگاه‌ها قرار می‌گیرد. فرآورده‌های پالایشی هم شامل فرآورده اصلی مانند بنزین و گازوییل و فرآورده‌های ویژه مثل قیر و وکیوم باتوم است.
وزن فرآورده‌های پالایشی بر قیمت فرآورده‌ها و به‌تبع آن سودآوری پالایشگاه‌ها اثر مستقیم دارد و هر چه محصول تولیدی پالایشگاه سبک‌تر باشد حاشیه سود بیشتری نیز خواهد داشت. هر پالایشگاهی که درصد تولید فرآورده‌های سبک به فرآورده‌های سنگین بیشتری داشته باشد، از ضریب پیچیدگی بالاتری برخوردار بوده و سود بیشتری محقق خواهد ساخت. در بین فرآورده‌های پالایشی، بنزین بالاترین حاشیه سود را داشته و نفت کوره، حاشیه سود منفی دارد. در همه جای دنیا، علاوه بر ظرفیت تولید، شاخص پیچیدگی یا complexity نمایه به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه موردتوجه قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که این مهم در کشور ما چندان موردتوجه قرار نگرفته است. شاخص پیچیدگی معیاري است که ظرفیت تبدیل ثانویه یک پالایشگاه نفت را به ظرفیت تقطیر اولیه آن توصیف می‌کند. افزایش ضریب پیچیدگی موجب تولید محصول باارزش افزوده بالاتر، امکان فرآوری نفت خام سنگین‌تر، افزایش سطح کیفی فرآورده‌ها، کاهش میزان آلایندگی زیست‌محیطی و... خواهد شد.
با توجه به روند رو به رشد قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی در دنیا، احتمال تقویت بازار ثانویه ارز و تغییر فرمول قیمت‌گذاری بعضی فرآورده‌های پالایشی، و نیز افزایش ارزش جایگزینی پالایشگاه‌ها به علت افزایش نرخ ارز، خوش‌بینی زیادی نسبت به رشد این گروه وجود دارد. برای فرآوری هر بشکه نفت خام، می‌بایست بین 15 تا 25 هزار دلار سرمایه‌گذاری کرد.
از سوی دیگر، روند سودآوری شرکت‌های پالایشی نیز صعودی بوده است.
شرکت پالایش نفت تهران در سه‌ماهه ابتدایی سال 96 توانسته بود 147 ریال سود محقق کند ، درحالی‌که این شرکت برای سه‌ماهه ابتدایی 97 توانسته به سود 255 ریالی دست یابد و این موضوع رشد 75 درصدی به نسبت دوره مشابه سال قبل داشته است.
شرکت پالایش نفت اصفهان در سه‌ماهه نخست سال 97 با رشد 70 درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل، موفق به تحقق سود 301 ریالی شده؛ درحالی‌که در سال 96 تنها 178 ریال سود محقق کرده بود.
شرکت پالایش نفت بندرعباس در گزارش 3 ماهه سال 97 با یک جهش 82 درصدی موفق شده 468 ریال سود محقق کند، درحالی‌که در دوره مشابه سال قبل این شرکت سود 257 ریالی ساخته بود.
شرکت پالایش نفت تبریز در سه‌ماهه نخست سال 97 توانسته 501 ریال سود محقق کند و این در حالی است که در دوره مشابه سال قبل در سه‌ماهه تنها 178 ریال سود محقق کرده بود. سودآوری این شرکت در 3 ماهه نخست امسال 182 درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته، نشان مس دهد.
شرکت پالایش نفت لاوان هم در گزارش 3 ماهه سال 96 خود تنها 169 ریال سود محقق کرده بود که در مدت مشابه امسال با رشد 92 درصدی به 326 ریال رسیده است.
ابراهیم کاویانی پور رئیس بازاریابی و فروش شرکت پالایش نفت اصفهان در گفت‌وگو با بورس نیوز در خصوص شیوه قیمت‌گذاری فرآورده‌های پالایشی بیان کرد: فرآورده‌های پالایشی شامل فرآورده‌های اصلی و فرآورده‌های ویژه‌ای بوده و قیمت‌ها توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و بر مبنای فرمولی که نرخ ارز در آن، نرخ ارز رسمی بانک مرکزی است، تعیین می‌شود.
وی ادامه داد: بدون شک، هرگونه تغییر در نرخ ارز منظور شده در فرمول در سودآوری پالایشگاه‌ها مؤثر خواهد بود. اما بهترین تصمیم، تسخیر بر مبنای نرخ ارزی است که قابل استناد باشد.
وی افزود: اگر دولت تصمیم به قیمت‌گذاری محصولات غیرنفتی بر مبنای ارز بازار ثانویه بگیرد، احتمالاً شامل فرآورده‌های پالایشی هم خواهد شد؛ چراکه معمولاً در تعاریف منظور از محصولات نفتی، نفت خام و میعانات گازی است. با این حال باید منتظر ماند تا قانونگذار در این زمینه تصمیم گیری کند.
این فعال صنعت پالایشی در رابطه با نگرانی هایی که بابت کمبود بنزین در کشور وجود دارد گفت: با وجود روند افزایشی تولید بنزین در کشور، روند مصرف بنزین در کشور رشد محسوسی داشته و تقاضای بنزین داخلی رشد 8 درصدی نشان می دهد.
وی اضافه کرد: تامین بخشی از نیاز کشور، منوط به واردات است؛ اما در صورت بهره برداری کامل از پالایشگاه ستاره خلیج فارس و کنترل مصرف بنزین داخلی، نه تنها بنزین تولید پالایشگاه ها جوابگوی نیاز کشور خواهد بود؛ بلکه حتی شاید بتوان بخشی از بنزین داخلی را روانه بازارهای صادراتی کرد.
کاویانی پور بزرگترین چالش پالایشگاه های نفتی را تولید فرآورده‌هایی باارزش افزوده پایین دانست و عنوان کرد: مهم‌ترین چالش شرکت‌های پالایشی، ارتقای کیفی محصولات تولیدی است. این ارتقاء به معنای بهبود کیفی فرآورده‌هایی همچون بنزین و گازوئیل و نیز به حداقل رساندن تولید فرآورده‌هایی همچون نفت کوره و وکیوم باتوم خواهد بود.
کاویانی پور افزود: نفت کوره، که سهم قابل توجهی در سبد تولید پالایشگاه ها به خود اختصاص داده، ارزش‌افزوده منفی داشته و با توجه به وجود گوگرد در این فرآورده و حساسیت‌های زیست‌محیطی که به نظر می‌رسد ظرف 2 تا 3 سال آینده با سختگیری بیشتری هم در این حوزه همراه خواهیم بود؛ فروش این فرآورده در سال‌های آتی مشکل خواهد بود.
این فعال صنعت پالایشی خاطرنشان کرد: ایجاد واحدهایی برای تبدیل فرآورده‌های باارزش افزوده پایین به فرآورده‌های ارزشمندی همچون بنزین و گازوییل، برای رشد سودآوری صنعت پالایشی ضروری خواهد بود و بدون شک، اجرای طرح‌های توسعه‌ای در این زمینه نیازمند تأمین نقدینگی و تجهیزاتی است که با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و تحریم‌ها، چالش اساسی صنعت پالایشی همین مورد خواهد بود.
وی گفت: بااین‌حال، چنانچه این اقدام انجام شود، این چالش، به فرصتی برای رشد سودآوری صنعت پالایشی تبدیل‌شده و پالایشگاه‌ها از بحران کیفیت فرآورده‌ها، عبور خواهند کرد. علاوه بر این، اگر فرآورده‌های پالایشی از استانداردهای لازم برخوردار باشند، می‌توان علاوه بر تأمین نیاز داخل، مازاد تولید را هم صادر کرد و ارزآوری داشت؛ اما تمام این موارد مشروط به تولید فرآورده‌های باکیفیت و ارزش‌افزوده بالا است.
این کارشناس صنعت پالایشی در خاتمه در مورد پیش‌بینی روند قیمت نفت خام تصریح کرد : قیمت نفت خام خربازارهای جهانی به عوامل متعددی وابسته است که وضعیت سیاسی ایران و حجم صادرات نفت ایران یکی از آن‌ها است. با توجه به رشد ملایم تقاضای نفت در بازارهای جهانی، اگر اتفاق خاصی رخ ندهد قیمت نفت هم با شیب بسیار اندکی، صعودی خواهد بود، ولی اگر تحریم‌ها موجب کاهش صادرات نفت از ایران شود، قیمت نفت خام افزایش خواهد یافت. البته محدودیت‌هایی که به سبب تحریم‌ها روی صادرات فرآورده‌های نفتی اعمال می‌شود، به‌مراتب کمتر از محدودیت‌های صادرات نفت خام بوده و با توجه به اینکه بخش عمده فرآورده‌های پالایشی در داخل کشور مصرف می‌شود، به نظر می‌رسد صنعت پالایشی دغدغه‌ای بابت فروش محصولات خود نخواهد داشت.
