۳ فرصت طلایی سیمانی ها در سال ۹۸/ ضرورت خروج سیمان از سبد سیاست گذاری دولتی

به گزارش بورس نیوز، یکی از صنایع تولیدی که اتفاقا در روزهای پایانی سال ۹۸ مورد اقبال سرمایه گذاران واقع شده بود، صنعت سیمان است. اگر چه مازاد تولید این محصول استراتژیک، چند سالی است که بازار سیمانی ها را کساد کرده؛ ولی به نظر می رسد مواردی همچون ارزش جایگزینی بالا، احتمال افزایش نرخ ۲۰ تا ۴۰ درصدی سیمان در هفته های آینده، و نیاز به سیمان جهت بازسازی مناطق سیل زده و نیز آغاز بازسازی سوریه و تعامل مثبت ایران با این کشور، چشم انداز سال ۹۸ صنعت سیمان را مثبت تر از سال ۹۷ کرده است. در نظر داشته باشید که در سطح جهانی برای ایجاد ظرفیت تولید سالانه یك كارخانه سیمان بسته به شرایط به ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار به ازای هر تن تولید، نیاز است. به‌عنوان‌مثال یك كارخانه ۳ هزار تنی در روز با فرض ۳۰۰ روز كار سالانه به ۱۲۰ الی ۱۷۰ میلیون دلار سرمایه نیازمند ‌است. علاوه بر افزایش ارزش جایگزینی کارخانجات سیمان، افزایش نرخ ارز و افت ارزش پول ملی منجر به افزایش تقاضای سیمان ایران در بازارهای صادراتی منطقه شده است. موضوع افزایش نرخ سیمان هم مدتی است به طور جدی در حال بررسی است و طبق شنیده ها، افزایش نرخ حداقل ۲۰ تا ۴۰ درصدی در هفته های ابتدای بهار اعمال خواهد شد.

جهت بررسی چشم انداز صنعت سیمان در سال ۹۸ و نقاط و قوت این صنعت خبرنگار بورس نیوز گفتگویی با موسوی ایرج مدیر بازرگانی شرکت هلدینگ سیمانی غدیر انجام داده که چکیده ای از این گفتگو را میخوانید.

 به نظر می رسد صنعت سیمان در سال ۹۸ در چهار حوزه مختلف ، با چالش های جدی روبرو خواهد شد.

 اولین بحث، ادامه رکود در بازار و کاهش بیش از پیش مصرف سیمان در کشور است. پیش بینی عدم تحقق بودجه عمرانی در سال ۹۸ با توجه به مشکلات عدیده دولت کاملا منطقی به نظر می‌رسد . طبق آمارهای ارایه شده، مصرف سیمان در سال ۹۷ به زیر ۴۸ میلیون تن خواهد رسید که با ادامه روند موجود در سال ۹۸ از این میزان نیز کمتر خواهد بود. اگر این عدد را با ظرفیت ۸۶ میلیون تنی تولید سیمان مقایسه کنید، بیشتر چالش مورد بحث را درک خواهید کرد. در این حالت مشخصا وظیفه دولت و سازمانهای مربوطه کمک به ایجاد تعادل در عرضه و تقاضاست. توسعه صنایع سیمان بر، تعریف پروژه های عمرانی جدید و امثال آن می‌تواند منجر به افزایش تقاضا و کاهش فاصله عرضه و تقاضا گردد که متاسفانه به نظر می‌رسد در این بخش دولت شرایط تزریق بودجه های مربوطه را ندارد. بنابراین عملا در بخش افزایش مصرف با شرایط فعلی، امکان افزایش تقاضا و یا به بیان بهتر جلوگیری از کاهش آن وجود ندارد. کما اینکه در سال ۹۷ صنعت سیمان با کنترل عرضه (تولید با ۶۰ درصد ظرفیت) سعی بر ایجاد توازن بین عرصه و تقاضا کرد که البته در انجام این مهم تا حد زیادی موفق هم بود. 

با توجه به تقاضای محدود بازار داخل ، بسیاری از شرکت هایی که نزدیک به مبادی صادراتی بودند، رو  به توسعه فعالیت در حوزه صادرات آوردند. روند افزایشی صادرات سیمان و کلینکر در اوایل سال ۹۷ ، این تصور را ایجاد کرد که ادامه روند افزایشی صادرات بالاخص با بالاتر رفتن نرخ ارز و جذاب شدن فروش های صادراتی خصوصا از بنادر جنوبی در مقایسه با قیمت های داخلی، منجی صنعت سیمان خواهد بود. بطوری که حتی شرکت‌های نیمه شمالی کشور هم به فکر ارسال محصولات خود به بنادر جنوبی افتادند. اما با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها، این ابر رویایی نیز به بخار تبدیل شد. از طرف دیگر، مصوبه دولت در خصوص بازگشت ارز به کشور و فروش آن در سامانه نیما و همچنین بخشنامه های متعدد بانک مرکزی در خصوص تعهدات ارزی، صادرات به عراق و‌افغانستان را که بصورت ریالی انجام می‌شد را با مشکل اساسی مواجه کرد که آثار آن هنوز هم موجود است. ضمن اینکه شرایط گفته شده منجر به کاهش شدید قیمت های صادراتی شده است.

هدف از تشریح مشکلات صادرات این بود که با توجه به عدم امکان کمک دولت به صنعت در حوزه تقاضا، این انتظار وجود دارد که دولت بتواند با تسهیلات شرایط، به صادرات  سیمان کمک کند. به نظر می رسد اگر شرایطی پیش آید تا حدود ۲۰ میلیون تن سیمان و کلینکر از کشور صادر گردد، غالب مشکلات صنعت قابل حل خواهد بود. 

کمک دیگری که دولت می‌تواند به صنعت سیمان کند، خروج سیمان از سبد سیاستگذاری دولتی است. با توجه به افزایش هزینه های تولید که بعد بیشتر به آن خواهم پرداخت، جلوگیری از افزایش قیمت سیمان توسط دولت امری غیر قابل قبول است. در نظر داشته باشید هزینه سیمان در صنعت ساختمان کمتر از ۲ درصد بهای تمام شده آن است. حال آنکه قیمت سایر مصالح ساختمانی از جمله میلگرد که تاثیر بیش از ۳۰ درصدی در بهای تمام شده پروژه های ساخت و ساز دارد،  کاملا آزادانه و بر اساس افزایش هزینه ها و البته تقاضای بازار افزایش یا کاهش می یابد. 

لذا دولت باید اجازه دهد انجمن کارفرمایان صنعت سیمان مانند بسیاری از اصناف دیگر، بعنوان مرجع تعیین قیمت اقدام کند. طبیعتا با توجه به افزایش بیش از ۵۰ درصدی هزینه های تولید در سال جاری و پیش بینی افزایش حداقل ۴۰ درصدی هزینه های موصوف در سال آتی، با افزایش های ۱۰ الی ۱۵ درصدی مورد نظر دولت ، مشکل صنعت سیمان حل نخواهد شد و بنظر من برای بقای این صنعت باید شاهد افزایش حداقل ۴۰ درصدی قیمت ها باشیم. این افزایش قیمت کاملا طبیعی و مطمئنا منجر به ایجاد جو ‌روانی تورمی در کشور نخواهد شد. کما اینکه صنعت خودرو بیش از این میزان افزایش را در قیمت های خود اعمال کرد و اتفاق خاصی هم نیفتاد. 

 دومین چالشی که صنعت در پیش روی خواهد داشت، افزایش هزینه های تولید ، توقف تولید به دلیل عدم امکان تامین قطعات بخصوص قطعات الکترونیک به دلیل تحریم و عدم وجود نقدینگی کافی در تامین اقلام خصوصا اقلام نسوز است. 

همانطور که قبلا هم توضیح داده شد، افزایش بیش از ۵۰ درصدی هزینه ها در سال جاری و پیش بینی افزایش بیش از ۴۰ درصد در سال آتی ، بسیاری از شرکت‌های سیمانی را زمینگیر خواهد کرد. از طرف دیگر، با فرض امکان تامین نقدینگی، امکان تامین بسیاری از قطعات یدکی مهم به دلیل تحریم میسر نخواهد بود.

هرچند صنعت سیمان در زمینه تامین قطعات حدود ۸۰ درصد بومی شده است، اما ۲۰ درصد باقیمانده شامل قطعاتی است که نبود آن منجر به توقف کامل خط تولید خواهد شد. لذا با توجه به اینکه صنعت سیمان در سن بلوغ است و بسیاری از خطوط تولیدی به عمر بالای ۲۰ سال رسیده، ریسک توقف خطوط تولید در این زمینه کم ‌نیست. 

سومین چالش پیش رو، چالش حمل و نقل است. تصویب شتابزده بخشنامه تن بر کیلومتر که در فضای اعتصاب رانندگان و جهت پایان دادن به اعتصاب اتخاذ شد، برای صنعت سیمان که کالای کم قیمت محسوب میگردد، عملا منجر به توقف های طولانی مدت در تحویل سیمان در بسیاری از کارخانه ها شد. موضوعی که به مذاکرات بعضا ۲۰ روزه کارخانه ها با انجمن رانندگان و پایانه های حمل و نقل استان‌ها بطور موقتی متوقف شده است ، در سال آتی و با افزایش هزینه های رانندگان مجددا سر باز کرده و مشکلات اساسی در زمینه حمل سیمان ایجاد خواهد کرد. 

به این موضوع توجه داشته باشید که افزایش نرخ حمل حتما حق رانندگان است، اما موضوع این است که این رقم از جیب کارخانه ها پرداخت خواهد شد و نه از جیب مصرف کننده. در واقع دولت با جلوگیری از افزایش قیمت سیمان ، یارانه حمل به مصرف کننده و از جیب کارخانه تولید کننده پرداخت می‌کند.  

چالش چهارم، هزینه های مالی شرکت هاست. 

 بسیاری از کارخانه های سیمان که تازه به بهره برداری رسیده اند و یا طرح های توسعه ای اجرا کردند، با هزینه های مالی بالایی دست به گریبان هستند. این شرایط برای شرکت هایی که دارای تسهیلات ارزی باشند، دشوار تر خواهد شد. در برخی کارخانه ها، پرداخت اقساط فقط اصل بدهی، از سود عملیاتی آنها بیشتر است؛ به بیان بهتر، کارخانه ها در حال فعالیت برای بانک‌ها می‌باشد. 

در خصوص فرصتهای پیش رو، به نظر من ۳ فرصت بالقوه قابل بررسی است. 

اولین فرصت که از لحاظ آحاد جامعه نقطه نگرانی است، ولی برای صنایع صادرات محور ایجاد فرصت می کند، کاهش ارزش پول ملی در مقابل ارزش دلار است. با توجه به کاهش قیمت سیمان و کلینکر پس از اعمال تحریم های آمریکا، تنها امید تولید کنندگان سیمان و کلینکر افزایش قیمت ارز و نهایتا توجیه پذیر شدن قیمت های فروش صادراتی آنهاست.  

دومین موضوع تغییر شرایط بازار عراق است. پس از یکپارچه شدن تعرفه های سیمان در کل عراق (منظور اقلیم کردستان با سایر مناطق عراق است)، این فرصت ایجاد شده که سیمان ایرانی از طریق اقلیم به سایر مناطق عراق ارسال گردد. این موضوع می‌تواند سبب افزایش صادرات سیمان به آن کشور و رونق نسبی شرکت های سیمان منطقه غرب کشور شود. البته برای قضاوت در خصوص این موضوع کمی زود است؛ ولی شواهد نشان از افزایش تقاضای سیمان جهت صادرات به عراق در منطقه غرب کشور دارد. در کنار این موضوع افزایش تقاضا جهت بازسازی مناطق تازه آزاد شده در آن کشور هم می‌تواند در افزایش صادرات سیمان به عراق حائز اهمیت باشد. 

سومین موضوع، همانطور که در سوال قبلی نیز به آن اشاره کردم، بازار سوریه است. بازار بسیار جذابی که می‌تواند آینده صنعت سیمان ایران را تحت تاثیر قرار دهد. هر چند که رقابت در آن کشور بسیار پیچیده و سخت خواهد بود. در نظر داشته باشد که سوریه ظرفیت ۳۱ میلیون تن سیمان در سال را دارد که از این میزان تنها ۸ میلیون تن آن در حال حاضر تولید و به بازار عرضه می گردد. با اتمام جنگ، حتما ظرفیت آسیب دیده و خاموش تولید سیمان سوریه در سریع ترین زمان ممکن به چرخه تولید اضافه خواهد شد. در حال حاضر ترکیه به همراه لبنان تنها کشورهایی هستند که حدود ۱/۵ میلیون تن سیمان به سوریه صادر می کنند. 

البته سیست های اخیر عربستان در برداشتن تعرفه های سیمان و کلینکر جهت صادرات در سال ۲۰۱۹، عربستان را به رقیب جدید و جدی در بازارهای مشترک با ایران تبدیل خواهد کرد. هرچند رقابت با بزرگ‌ترین مزیت رقابتی سیمان ایران یعنی قیمت، علی رغم همه محدودیت های ناشی از تحریم، همچنان ایران را بعنوان جذاب ترین تامین کننده سیمان منطقه معرفی خواهد کرد.

به نظر من در حال حاضر در غالب بازارهایی که از لحاظ قوانین و مقررات و توجیه بودن قیمت حمل، امکان حضور مهیا بوده، ورود کرده ایم. تنها بازاری که بنظر من هنوز وارد نشده ایم و می‌تواند بازار بسیار جذابی برای ما باشد، بازار سوریه است. بازاری که با توجه به لزوم بازسازی مناطق جنگ زده، حداقل تا ۱۰ سال می‌تواند به بازار اصلی صادراتی ایران تبدیل شود . البته در این بین رقبای قدرتمندی مانند ترکیه، عربستان و .. حضور دارند. اما با توجه به نزدیکی روابط سیاسی دو کشور، نقش دیپلماسی اقتصادی ایران هم در میزان حضور سیمان ایران در سوریه حائز اهمیت خواهد بود.