تزریق کورتون در رگ جاده‌مخصوصی‌ها/ پیشنهاد جذابی در جیب خودروسازان برای رنو و پژو نبود
صنعت خودرو طی 40سال گذشته با فرازونشیب‌های فراوانی مواجه بوده و ترکش‌های فراوانی را از ناحیه تحریم‌ها، سوء مدیریت‌ها و غیره خورده اما این صنعت توانسته با تمام مشکلات داخلی و خارجی در اقتصاد کشور دوام آورده و تیراژ خود را با بسیاری از مشکلات موجود در این صنعت مانند عدم کیفی سازی حفظ کند اما عدم حرکت به سمت اقتصادمقاومتی و بومی‌سازی این صنعت به وسیله ارتباط با دانشگاه و نگاه به داخل، نوک پیکان انتقادها را به خودروسازان جاده مخصوصی نشانه رفته که نباید تمام مشکلات را تنها در یک کفه ترازو قرار داد و مزایای صنعت خودرویی در کشور را نادیده گرفت بنابراین باید ارزیابی صحیحی از وضعیت خودروسازان آماده کرد.
صنعت خودرو و ساخت قطعات به شرکتهای خارجی وابستگی بالایی پیدا کرده و از همین رو، تحریم‌ها آسیب‌های فراوانی را به این صنعت وارد ساخته‌اند که این موضوع به خوبی در صورت‌های مالی نمایش داده شده است.
شاید دولتی‌ها به‌جای تزریق مسکن، کورتن به خودروسازان تزریق کردند که با وجود انحصار در تولید، کماکان طی 40سال ضعف‌هایی در تولید و رضایت مشتری‌مداری آنها وجود داشته است.
بر اساس آخرین اطلاعات مالی منتشر شده، در گروه خودرو و ساخت قطعات، 9 شرکت با زیان انباشته سنگین مواجه شده‌اند، به گونهای که ادامه فعالیت در رفع مشمولیت از ماده 141 قانون تجارت گره خورده است.
در همین راستا با عزیز اکبریان رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو نشسته‌ایم :
وضعیت خودروسازان طی 40سال گذشته با فرازونشیب‌های فراوانی روبه‌رو بوده، چگونه این فضا را ارزیابی می‌کنید؟
حواشی فراوان صنعت خودرو کشور به نقاط ضعف آن در نگاه نخست می‌چربد اما اگر موشکافانه به این قضیه نگاه شود، متوجه می‌شویم که ایران گام‌های مهمی در صنعت خودروسازی برداشته و حداقل‌های موجود این صنعت را بر پایه دانش داخلی و حتی مونتاژ را فراهم کرده است.
نباید بدبینانه به هر صنعت نگاه کرد زیرا خودروسازی یکی از مجموعه‌های و اهداف شوم تحریم‌ها بوده که 40سال گذشته، اقتصاد کشور را آزار داده اما اگر امروز این صنعت حداقلی اگر وجود نداشت، شاید هیچ کمپانی بزرگی در شرایط فعلی خودرویی به کشور نمی‌فروخت؛ خودروسازان از ابتدای انقلاب تاکنون توانسته بخشی از نیازهای جامعه را پاسخ دهند و شاید اگر امکانات و انتقال دانش و فناوری برای این حوزه فراهم بود، رتبه نخست تولید خودرو طی 2دهه گذشته به خودروسازان کشور اختصاص می‌یافت.
چرا همیشه عاملی برای نرسیدن در اقتصاد وجود دارد؟
ساختارهای مدیریتی و دولتی در اغلب صنایع مانع پیشرفت اقتصاد بوده و صنعت خودروسازی نیز چندان جدا از این مبحث نیست؛ کمپانی‌های کره‌ای تقریبا همزمان با خودروسازان داخلی فعالیت های خود را آغاز کرده اما آنها با بهره گیری از مدیریت و رقابت پذیری جای پای خود را در بازار باز کردند اما مدیریت کم ریسک داخلی طی سالیان گذشته، صنعت خودروسازی ترسو و کم ریسک را ایجاد کرده که توانایی رقابت ندارد.
بنابراین اگر ساختار و نگرش‌های تولیدمحور در کشور دچار تغییر گردد و بخش خصوصی که بر مبنای بهره وری و ارزش افزوده به حیات ادامه می دهند وارد این صنعت شود، حال و روز خودروسازان بهتر خواهد شد اما نباید فراموش کرد که اگر تنها یک خودروساز دولتی در این سیستم باقی بماند با رانت ، نمی گذارد سایر خودرویی های خصوصی به بقا ادامه دهند.
اما خودروسازان دولتی و خصوصی فرصت فراوانی برای جلب رضایت مردم دارند، چرا ضعف‌ها کم رنگ نشده است؟
مهم‌ترین انتقاد به خودروسازان طی 40سال گذشته از نظر کیفی بوده که از مردم نشات گرفته چراکه مردم پیشرفت سایر خودرویی ها را دیده اند و از متخصصان داخلی نیز توقعات فراوانی دارند که همگام با صنعت روز دنیا گام بردارند.
اما چرا این توقع، عملیاتی نمی شود؟
دلایل مختلفی از ابتدای انقلاب تا به امروز برای آن می‌توان نام برد اما شاید راحت‌ترین انتقاد آن بوده که خودروسازی در کشور، رقابتی نبود و سعی شده به صورت انحصاری با تعرفه‌هایی که وضع شده، خودروهای ساخت داخل در اختیار مردم قرار گیرد و مردم نیز حق انتخاب نداشته باشند.
اما نباید یک طرفه قضاوت کرد، خودروسازان داخلی نیازمند انتقال دانش و فناوری بودند که طی دوران مختلفی قراردادهایی با شرکت‌هایی نظیر پژو، سیتروئن، رنو و غیره منعقد شد و طرف قرارداد نیز متعهد به انتقال دانش، تولید مشترک و خیلی نکات دیگر بود اما زمانی که پای تحریم‌ها به میان می‌آید این طبیعی است که خودروسازان خارجی بازار ایران را ترک کنند و به سمت آمریکایی‌ها قش کنند چراکه با وجود بازار 15 کشور همسایه پیرامون ایران، مسئولان داخلی و خودروسازانی که از پول دولت حسابی خورده و فربه شده اند، نتوانستند پیشنهادهای جذابی برای ورود به این بازارها ارائه کنند تا طرف تحت قرارداد سود خود را در تولید خودرو در ایران ببینید و عطای رفتن و خروج از تعهد به نفع آمریکا را به لقای آن ببخشد بنابراین ضعف بازاریابی و ساخت بازار همیشه در کنار تولیدکنندگان کشور وجود داشته است.
اما صنعت خودرو در کشور ما واقعا رقابتی است؟
در حال حاضر خیر، مهندسی اشتغالزایی صحیحی در اقتصاد کلان رخ نداده و امروز بنگاه های تولیدی نیازمند کارشناسی جدی هستند تا ظرفیت های خود را ارتقا داده که قیمت تمام شده خود را پایین آورند؛ تولید به هر قیمتی مقرون به صرفه نیست و امروز بسیاری از بنگاه های تولیدی در این مسیر گام برداشته اند که باید خودروسازان نیز به این مسیر وارد شوند در غیراینصورت قدرت رقابت پذیری آنها کاهش می یابد.
نسخه خصوصی سازی در کشور جواب نداده، آیا خودروسازان با حجم بالای نیرو می توانند خصوصی شوند؟
اولین قدم این است که خصوصی سازی کنیم و صنعت خودرو را به بخش خصوصی واگذار کنیم و خود بخش خصوصی بتواند این چالش ها را برطرف کند و تولید مناسبی را از نظر کیفی و کمی داشته باشد.
بهترین دوره صنعت خودرو؟
دهه 80 را می توان بهترین دوره صنعت خودروسازی کشور دانست چراکه به نسبت دیگر خودروسازان دنیا، شرایط مناسبی را پیدا کرده بودند و حتی می توانستند انقلاب این صنعت رقم زده شود اما وضعیت تحریمی باردیگر این صنعت را به حاشیه برد.
این شرایط در ابتدای سال گذشته نیز برای خودروسازان رقم خورده بود و با امضای سه قرارداد مهم، این صنعت می توانست گام بلندی را برای توسعه و بروز شدن بردارد اما متاسفانه خروج آمریکا از برجام مشکلاتی تحریمی جدیدی را برای این صنعت ایجاد کرد و با توجه به سهام داری آمریکا در شرکت های بزرگ خودروسازی، آنها نیز مجبور به خروج از قرارداد با ایران بودند.
چرا طی این 40سال توان داخلی به سمت تولید خودرو حرکت نکرد؟
نبود مدیریت از مهم ترین عوامل ضعف صنعت خودروسازی بوده زیرا ورود دولتی ها و چتر گسترده آنها بر این صنعت مانع از پیشرفت شد ضمن آنکه در بزنگاه های مهمی که باید خودروسازان بر بهره وری تکیه می کردند ، تزریق رانت های کلان دولتی اجازه خودکفایی از تمامی لحاظ را به آنها نداد و بار این مشکلات بر دوش مصرف کننده نهایی سنگینی کرد اما نمی توان تمام نگاه این صنعت را تیره دانست چراکه با قراردادهایی که با دیگر کشورها در قالب قرارداد مشترک تولید منعقد شد، نسل جدیدی از خودروها در کشور تولید شد که باعث افزایش رضایت مندی نسبی در بین مصرف کنندگان شد.
آیا خودروسازان الان در یک چرخه رقابتی حضور دارند؟
خودروسازان در چرخه تامین نیاز قرار گرفته و از چرخه رقابتی با توجه به شرایط فعلیکمی دور شده اند زیرا بسیاری از خودرویی ها معتقدند که وضعیت شرکت خوب نبوده و آنها متحمل زیان های سنگینی شده اند چراکه نبود مواداولیه باعث شده نسبت عرضه و تقاضا برهم خورده و خودرویی ها نتوانند پاسخ مناسبی برای تقاضای موجود فعلی در بازار را داشته باشند.
همین روند باعث شده که باردیگر یکی از نقاط تلخ خودروسازان در تاریخ تکرار شود و آن بازگشت به دهه 60 و تشکیل بازارسیاه خارج از کارخانه‌ها شده و علنا قیمت های این بازار بالاتر از کارخانه ها برای مصرف کنندگان تمام می شود.
از سوی دیگر ممنوعیت واردات و رقابت خودروسازان داخلی با طرف خارجی را نمی توان در این شرایط بی تاثیر دانست زیرا امروز به خودروسازان این اجازه داده شده که بدون رقابت در بازار فعالیت کنند که متضرر اصلی آن، مصرف کنندگان هستند زیرا در شرایط کوپنی گویا می توانند در بازار خودرو فعالیت کنند.
آیا به نظر شما آزادسازی واردات خودرو می تواند یک راهکار باشد؟
نگاه ما در مجلس و بسیاری از فعالان این صنعت آنگونه است که نباید واردات به گونه ای باشد که باعث بیکاری در کشور شود؛ باید توجه داشت که فقط حدود یک میلیون نفر در صنعت قطعه سازی کشور مشغول به کار بوده و اگر این تعداد بیکار شوند، اوضاع اقتصادی متلاطم شده و مشکلات به بحران بیکاری تبدیل می شود اما از سوی دیگر، اگر درصدد حمایت از مردم گام برداشته شود باید واردات خودرو آزاد شود تا مردم در آسایش باشند ولی نمی توان از این نکته نیز به سادگی گذشت که خروج ارز از کشور، مدیریت ارز و تعطیلی گروه های خودروسازی نیز تهدیدی بالقوه است؛ تمام این مشکلات باعث می شود که توانایی تصمیم صحیح و معقول در حوزه کلان وجود نداشته باشد و باید تصمیم مدیریتی پر ریسک را گرفت.
پیش‌بینی آینده صنعت خودرو به کدام سمت سوق پیدا می کند؟
مسائل اقتصادی و سیاسی گره عمیقی با خودروسازان خورده که اگر مشکلات اقتصادی برطرف شود، خودروسازان می توانند در مسیری مناسب حرکت کنند تا به روالی صحیحی برسند ؛ برطرف شدن مشکلات کلان اقتصادی باعث ورود قراردادهای جدید به این صنعت شده تا خودروسازان بتواند تولیدات کیفی تری را ارائه دهند و مصرف کننده نهایی نیز بتواند ضعف های موجود در این صنعت، خودرویی را خریداری کند که دغدغه‌های امروز را نداشته باشد.
آیا سیاست های اقتصاد مقاومتی که پرچم اقتصاد کلان بوده، در گروه خودروسازان رعایت شده است؟
مدیریت نامطلوبی که امروز خودروسازان میراث دار آن هستند نیازمند یک پوست اندازی کلان بوده زیرا تفکر تولید خودرو به هر قیمتی کاملا اشتباه و بدور از رقابت پذیری است بنابراین هزینه سنگین برای تولید خودرو صرفه اقتصادی ندارد برای مثال حجم انبوه نیروهای جذب شده در خودروسازان یکی از همین نوع مدیریت های فلجی بوده که باعث انبوه نیروهای مازاد شده که حتی قانونگذار، نیز توانایی تعدیل یا جابه جایی این حجم نیرو را نمی تواند پیداکند.
