شرکتهای تامین سرمایه دلال هستند نه بانک سرمایه گذاری !!!

1- تغییر قانون بازار سرمایه میبایستی به عنوان یکی از راهکارهای اصلی در گسترش بازار سرمایه به کار گرفته شود. قانون فعلی بازار سرمایه به مراتب از قانون پیشین بورس که توسط کارشناسان بلژیکی تهیه شده بود ناقص تر است.

تهیۀ قانون بازار سرمایه تنها در حد توانائیهای چند نهاد بین المللی بیشتر نیست، بنابراین در داخل کشور نبایستی بدنبال تدوین چنین قانونی رفت واین کار مهم و اساسی را باید به نهادهای بین المللی سپرد.

2- سیاستهای فعلی اعمال شده در بورس تهران مبنی بر تقسیم سود سالیانۀ شرکتها، با هیچ معیاری چه از نظر علمی و چه جاری سازگاری ندارد زیرا اصولاً شرکتها سود سالیانه را به این دلیل که منبع ارزان قیمتی است ، بین سهامداران توزیع نمی کنند که در زیر به چند نمونه از آن اشاره میشود:

شیوه تقسیم سود نقدی در پاره ای از شرکتهای بزرگ جهان درسال 2009

مأخذ : ترازنامۀ شرکت های مربوطه در سال 2009

یادآوری : در سایر کشورها به سود نقدی پرداختی مالیات سنگینی تعلق می گیرد و بالعکس به سود اختصاص داده شده به افزایش سرمایه و اجرای طرحهای توسعه مالیاتی تعلق نمی گیرد بنابراین نه شرکتها و نه سهامداران انگیزه ای برای پرداخت و دریافت سود نقدی ندارند در حالیکه در ایران عکس آن عمل می شود

1) این شرکت تا به حال سود نقدی تقسیم نکرده است.(Never paid dividends)

2) از سه سال پیش اقدام به توزیع بخش اندکی از سود خود به سهامداران کرده است

همانگونه که از جدول بالا برداشت می شود اصولاً شرکتها سود نقدی پرداخت نمی کنند و آنرا برای گسترش فعالیت های خود بکار می گیرند، در حالیکه در ایران بر عکس قوانین جهانی عمل می شود بطور مثال شرکت فولاد مبارکه پیش از ورود به بورس با استفاده از سود سالیانۀ خود و صادراتش، و بدون آنکه یک ریال یا دلار از دولت بگیرد نه تنها توانسته بود ظرفیت تولیدات خود را از 2.4 ملیون تن به 5.3 ملیون تن در سال برساند بلکه توانست طرحهای بسیار پیچیدۀ تولید ورق رنگی و قلع اندود را به اجرا درآورد (در حال حاضر ایران نه تنها وارد کنندۀ این محصولات گران قیمت نیست بلکه به صادر کنندل آن تبدیل شده است). ولی از سالی که به اصطلاح خصوصی شده است در سالهای 1387 و 1388 به ترتیب 80% و 105% (با در نظر گرفتن برداشت از سپردۀ قانونی) از سود خود را بصورت نقدی تقسیم کرده و در نتیجه طرحهای توسعۀ آن به حالت تعلیق در آمده اند.

البته این مسئله در مورد سایر شرکتها نیز وجود دارد که نمایانگر عمق فاجعه ایست که در حال روی دادن است و در آیندۀ نه چندان دور موجب سقوط شاخص بورس تهران یعنی یک Crash واقعی خواهد شد. مایۀ شگفتی این که در این رابطه مسئولان بازار سرمایه هیچگونه واکنشی تا کنون نشان نداده اند.

3- بورس تهران تا کنون نتوانسته است از جذابیت لازم برای شرکتهای بخش خصوصی برخوردار باشد. بورس محلی برای سوداگری مالی نیست بلکه مکانی است برای تأمین منابع مالی سرمایه گذاری های جدید، در حالیکه بورس تهران چنین امکانی را برای سرمایه گذاران و کارآفرینان فراهم نمی کند. حتی قادر به تأمین سرمایۀ درگردش شرکتها نیز نیست.

4- سیستم مالیاتی ایران دارای اشکالات فراوانی است. در هیچ کشوری از سود اختصاص داده شده به سرمایه.گذاری های جدید مالیاتی گرفته نمی شود و همین امر است که باعث می شود شرکتها سود خود را برای سرمایه گذاری های جدید و گسترش فعالیتهای خود بکار گیرند. زمانیکه مشاور اقتصادی وزیر وقت امور اقتصادی و دارائی جناب آقای مظاهری بودم از ایشان خواستم تا این مسئله را در لایحۀ اصلاح قانون مالیات مستقیم بگنجانند که ایشان چنین نکردند و من هم ناچار به کناره گیری از همکاری با وزارت امور اقتصادی و دارائی شدم.

5- شرکتهای تأمین سرمایه از چندی پیش در ایران تأسیس شده اند، که فعالیت آنها هیچ شباهتی به بانکهای سرمایه گذاری (Investment. Bank) ندارد. پدیدۀ بانکهای سرمایه گذاری مربوط به اواخر سدۀ 19 میلادی در آمریکا است و از نیمه های دهۀ 60 سدۀ گذشتۀ میلادی به کشورهای اروپائی انتقال پیدا کرد که برای مدتی در سیستم بانکی اروپا ناشناخته ماند.

این بانکهای سرمایه گذاری طیف گسترده ای از خدمات را ارائه میدهند که شرکتهای تأمین سرمایۀ تأسیس شده در ایران حتی توان درک مفهوم آن را نیز ندارند. این شرکتهای به اصطلاح تأمین سرمایۀ ایرانی به کاری میپردازند که جز دلالی اسمی بر آن نمیتوان نهاد.

بانکهای سرمایه گذاری با داد و ستد سالانه بیش از یک تریلیون دلار که عملاً تمامی آنها آمریکائی هستند از تعداد انگشتان دو دست فراتر نمی روند، برای درک ابعاد فعالیتهای این بانکهای سرمایه گذاری کافیست به این نکته اشاره شود که بانک سرمایه گذاری Morgan Stanley که در ردۀ سوم جدول قرار دارد، دارای بیش از 8 هزار پرسنل فقط در شعبۀ لندن خود است.

بنابراین ایجاد دگرگونی اساسی در شرکتهای تأمین سرمایه می بایستی آنها را به سوی کاری که واقعاً باید انجام دهند هدایت کند و نه ابزاری برای کسب درآمد، رانت خواری، و افزایش هزینۀ تجهیز منابع.

برای آشنایی بیشتر، شرح خدمات بانکهای سرمایه گذاری ( که در ایران شرکتهای تأمین سرمایه نامیده میشوند) به شرح زیر ارائه می گردد؛

"بانکهای سرمایه گذاری نهادهائی هستند که خدمات ویژه و گسترده ای را در زمینۀ مدیریت سرمایه گذاری، خرید و فروش نتایج پژوهشهای صورت گرفته، توزیع مناسب ریسک سرمایه.گذاری، مدیریت سبد سهام، خرید و فروش اوراق بهادار، و ... ارائه می دهند."

بانکهای سرمایه گذاری نهادهای کلیدی در بازار سرمایۀ جهان هستند. 10 بانک بزرگ سرمایه گذاری جهان حجم داد و ستدی بالای یک تریلیون دلار در سال دارند (به جدول زیر نگاه شود). بنا به گفتۀ یکی از دست.اندر کاران بازار سرمایه قدرت این بانکها به اندازه ای است که می توانند سومین قدرت اقتصادی بزرگ جهان یعنی ژاپن را که 7% تولید ناخالص داخلی جهان را در دست دارد، در مدت چند دقیقه دچار بحران کنند.

لیست بزرگترین بانکهای سرمایه گذاری در جهان

مأخذ : ترازنامۀ بانکهای مربوطه در سال 2009

6- بورس تهران تنها بورس در جهان می باشد که در آن تنها یک کالا مورد داد و ستد قرار می گیر، در حالیکه در سایر بورسها صدها ابزار مالی به کار گرفته می شوند که در زیر به چند نمونه که در بورس استانبول مورد داد و ستد قرار می گیرد اشاره می شود:

Equities

Bonds

Bills

Revenue-Sharing Certification

Private Sector Bonds

Foreign Securities

Real State Certification

و بسیاری ابزارهای دیگر ...

همانگونه که از نوشته های بالا بر می آید شرکتهای تأمین سرمایۀ تأسیس شده در ایران به هیچ روی حتی شباهتی با ساختار ظاهری بانکهای سرمایه گذاری ندارند که این خود ضربۀ سنگینی بر بازار سرمایۀ ایران وارد کرده است.

دست اندر کاران بازار سرمایۀ کشور بجای ایجاد ابزارهای نوین تأمین منابع مالی برای بنگاههای اقتصادی با ایجاد چنین شرکتهایی هزینۀ تجهیز منابع برای شرکتها را افزایش داده اند.

به عبارتی ابزار پر هزینه ای را به ساختار اقتصادی کشور تحمیل کرده اند که در گذشته وجود نداشت.

به هر حال آنچه در پایان این نوشتار می توان افزود اینست که بدون ایجاد دگرگونی ساختاری در بازار سرمایۀ ایران، نمی توان از آن انتظاری برای ایفاء نقش در سند چشم انداز داشت.