کاهش دوره وصول مطالبات دارویی‌ها/ صادرات علاج درد ظرفیت مازاد تولید داروهای جنرال/ حلال‌های وارداتی مشمول ارز 4200 نیستند/ افزایش قیمت دارو متناسب با تورم و بهای تمام شده نیست

به گزارش بورس‌نیوز، صنعت دارو یکی از صنایع استراتژیک بوده و در چند دهه اخیر همواره مورد توجه دولت‌ها قرار گرفته است.

اگر چه حاشیه سود این صنعت در ایران در مقایسه با دیگر صنایع تولیدی چندان جذاب نیست، اما کیفیت این سودآوری و استمرار و دوام آن باعث شده تا شرکت‌های دارویی جزو کم ریسک‌ترین شرکت‌ها از لحاظ سودآوری و تقسیم سود نقدی شناخته شوند و ریسک سرمایه‌گذاری در این قبیل شرکت‌ها در مقایسه با سایر گروه‌ها کمتر باشد.

شرکت‌های دارویی معمولا در بلندمدت بازدهی معقول و متناسبی برای سهامداران خود به ارمغان آورده‌اند.

اعلام خبر عدم افزایش نرخ دارو تا پایان سال جاری بهانه‌ای شد تا خبرنگار بورس‌نیوز در میزگردی با حضور فرامرز اختراعی رییس سندیکای مواد موثره دارویی، علی فلاح پور مدیر نظارت بر شرکت ها- شرکت گروه دارویی برکت و امیر حکمت فعال و کارشناس صنعت دارو به تحلیل وضعیت این صنعت بپردازد.

فرامرز اختراعی: کمتر از ۳درصد از داروهای نهایی و ساخته‌شده، مستقیماً وابسته به واردات بوده و بیش از ۹۷ درصد داروهای مصرفی کشور در داخل کشور تولید می‌شود؛ این میزان واردات نیز عمدتاً داروهای مربوط به بیماران خاصی است که تعدادشان بسیار اندک است. 

با تمهیدات اندیشیده شده، روند وابستگی مواد اولیه دارویی به واردات کاهشی بوده و ظرف ۲ سال گذشته، ظرفیت تولید مواد اولیه دارو در کشور از ۵۴ درصد به۶۷ درصد افزایش یافته و ادامه ‌دار بودن این روند خوش‌بین هستیم.

علاوه بر این درزمینهٔ محصولات بسته‌بندی دارو ۱۰۰درصد خودکفا شده و درزمینهٔ مواد جانبی نیز وابستگی به واردات بسیار اندک است.

بدون ترديد صنعت تولید مواد اولیه دارو در کشور این پتانسیل را دارد که توسعه یافته و کشور را در تامین مواد اولیه دارویی به خودکفایی برساند؛ كما اينكه طي دو سال گذشته درصد خودكفايي در توليد مواد اوليه دارويي از ٥٤درصد به ٦٧درصد رسيده اما بايد توجه داشت كه مجموع شرایط حاکم بر اقتصاد کشور ، بستر توسعه صنایع مختلف را مهیا می‌کند و با توجه به مشکلاتی که بر سر راه تولید از جمله عدم ثبات اقتصادی، جهش های ناگهانی نرخ ارز و تورم، نرخ سود بالای سپرده‌های بانکی و بازدهی بالای بازار ارز و طلا و غيره وجود دارد، از جذابیت سرمایه گذاری در بخش تولید کاسته، و اين صنعت نيز از اين قاعده كلي مستثني نبوده و تحت تاثیر قرار گرفته است.

از سوی دیگر سازمان غذا و دارو و وزارت صنعت و معدن و تجارت به عنوان نهادهای متولی صنعت دارو، سیاست‌های انگیزشی صحیحی اجرا نکرده‌اند که به توسعه صنعت دارو کمک کند.

اقداماتی مانند بازنگری تعرفه‌های گمرکی برای جلوگیری از واردات محصولی که امکان تولید آن در کشور وجود دارد، و ايجاد موانع فني براي واردات كالاي مشابه می‌تواند موثر باشد.

در حال حاضر به بهانه نگرانی از کمبود دارو برخی اقلام که در حال تولید آن را در کشور هستيم ، وارد می شود.

اختراعی: در صورت حمایت مسئولان، پتانسیل‌های لازم جهت خودکفایی درزمینهٔ تولید مواد اولیه دارو در کشور وجود داشته بنابراین مزایای متعددی همچون انرژی ارزان قیمت، نیروی کار فراوان و ارزان، قوانین زیست محیطی آسان، منابع فراوان گیاهی و معدنی و نفتی و غیره در كشور از جمله امتيازاتي بوده كه بسياري از انها منحصر بفرد است و می‌تواند در مسیر تولید دارو به‌نفع تولیدکنندگان تمام شود.

اختراعی: بهای تمام شده تولید مواد اولیه دارو در کشور امسال تقریبا 35 درصد افزایش داشته و علت آن نیز رشد محصولات پتروشیمی، نرخ ارز و ساير شاخص‌هاي تورمي بوده و این درحالی‌است که مواد اولیه وارداتی، افزایش قیمت به مراتب کمتری را داشته‌است.

علت این تفاوت قیمت آن است که محصولات وارداتی کلا با دلار 4200 تومانی وارد مي‌شوند؛ ولی تولیدکنندگان مواداولیه دارویی در کشور به دلار ۴۲۰۰ تومانی فقط برای تامین مواد واسطه وارداتی دسترسی دارند و بخشی از مواداولیه جانبی و حلال‌های مصرفی مشمول دریافت ارز دولتی نیست.

اختراعی: وقتی صحبت از افزایش قیمت دارو می‌شود در ابتدا باید داروها را به لحاظ قیمتی تفکیک کرد.

داروهای مشابه در داروخانه‌ها با قیمت‌های متفاوت عرضه می‌شود که بخشی از داروها، داروهای عمومی و ژنريك است که قیمت نسبتا پایینی دارند و به اعتقاد بنده، قیمت داروهای ژنريك داخلی باید حتما مورد بازنگری و افزايش قرار بگیرد.

بخش دیگر، داروهای برند ژنريك است که به سبب تولید در برخی شرکت‌های خاص، قیمت به مراتب بالاتری نسبت به محصولات مشابه دارند و سومین گروه، داروهای تحت لیسانس هستند كه عمدتاً بدون اجرای تعهدات طرف خارجی مبنی بر واردات تكنولوژی، سوار بر اسب قيمت‌های نجومی شده‌اند و گروه چهارم نیز داروهای وارداتی بوده كه آنها نیز سال‌هاست از قيمت‌های بالایی برخوردارند.

این سه گروه آخر نیازی به افزایش قیمت نخواهند داشت و در بسياری از آنها كاهش قيمت هم منطقی است، اما داروهای ژنريك و برخي از اقلام برند ژنريك نياز جدی در افزايش قيمت و منطقی شدن قيمت دارند؛ اختلاف قیمت داروهای مشابه در بازار درحالی‌است که از نظر کیفی تفاوتی بین این 4 گروه دارو وجود ندارد.

فراموش نکنید به واسطه نظام کنترلی در کل دنیا، تولید داروها مشمول مقررات و استانداردهای خاصی است و آزمایشات متعددی بر روی تمامی داروها انجام شده و مقالات بی‌شماری در زمینه دارو در دنیا منتشر شده که حتی در یکی از آنها ذکر نشده که کیفیت داروی برند، بالاتر از داروی ژنريك است.

یکی از معضلات بازار دارو آن بوده که بعضی افراد گمان می‌کنند کیفیت داروی تولیدی توسط برندهای مختلف، متفاوت بوده و علت تفاوت قيمت در اين موضوع نهفته است، ولی تمام مبحث قيمت مرتبط با چانه‌زنی و يك رفتار آنارشيستی است كه سابق بر اين در نظام دارويی وجود داشته و هم‌اكنون كه شرايط مديريت اين سازمان اصلاح شده كماكان ميراث‌دار اشتباهات فاحش گذشته هستیم.

حکمت کارشناس صنعت دارو: قیمت فعلی دارو با توجه به قدرت خرید مصرف کنندگان و نیز وضعیت بودجه نظام سلامت و سازمان های بیمه گر، قیمت مناسبی است؛ اما با در نظر گرفتن بهای تمام شده به اعتقاد تولیدکنندگان و واردکنندگان دارو، افزایش قیمت دارو متناسب با تورم و بهای تمام شده نبوده است.

نقطه تناقض این ماجرا آن است که طبق گزارش‌های منتشر شده از سوی شرکت‌های دارویی بورسی، عمده شرکت‌های دارویی فعال در بازارسرمایه در نیمه نخست امسال به لحاظ فروش و سودآوری، وضعیت مناسبی دارند و این موضوع با ادعای شرکت های دارویی و گلایه‌های آنها بابت افت حاشیه سود تولید در تعارض است.

به نظر می‌رسد باید اینطور نتیجه‌گیری کرد که بخشی از داروها نیاز به بازنگری در قیمت و افزایش قیمت دارد و قیمت بخشی دیگر از داروها مناسب بوده البته در سال‌های اخیر قیمت داروهای جنرال بیش از داروهای تخصصی افزایش یافته؛ زیرا معمولا شرکت‌ها هزینه‌های ثابت را در بهای تمام شده داروهای جنرال سرشکن کرده‌اند و ضمنا این دسته از داروها بار مالی کمتری به دوش بیمه‌ها تحمیل کرده و با افزایش قیمت داروهای جنرال راحت تر موافقت شده وبه نظر می رسد تا پایان سال جاری قیمت دارو افزایش قابل توجهی نخواهد یافت.

علی فلاح پور مدیر نظارت بر شرکت‌ها: در بودجه سال ۹۸، نرخ دلار ۵۷۰۰ تومان در نظر گرفته شده؛ ولی این نرخ نباید موجب نگرانی بابت افزایش بهای تمام شده گردد چرا‌که با توجه به اهمیت صنعت دارو و مشکلات واردات دارو، قطعا افزایش قیمت متناسب با افزایش بهای تمام شده اعمال خواهد شد.

حکمت: افزایش قیمت دارو می‌تواند تقاضای داروهای OTC و جنرال را کاهش دهد و مصرف دارو را منطقی‌تر کند. به طور کلی سرانه مصرف دارو در کشور بالا نیست؛ اما در مورد برخی اقلام دارویی به سبب قیمت پایین، انباشت دارو در منازل یا اتلاف دارو وجود دارد که در صورت افزایش قیمت، مصرف این اقلام هم منطقی‌تر خواهد شد. 

افزایش قیمت بخشی از اقلام دارویی هیچ اثری بر حجم تقاضای بازار نداشته و فقط موجب افزایش هزینه های نهادهای بیمه گر خواهد شد، مگر آنکه سازمان‌های بیمه‌گر بار مالی ناشی از افزایش قیمت داروها را نپذیرند که در این صورت احتمال کاهش مصرف دارو در نتیجه افزایش قیمت‌ها وجود دارد.

لازم به ذکر است تا این لحظه قیمت دارو رشد چندانی نداشته و اتفاق خاصی در روند پوشش‌های بیمه‌ای داروهای تولید داخل رخ نداده؛ ولی سهم بیمه‌ها در بعضی اقلام دارویی وارداتی یا داروهای خاص کاهش یافته است اما از آنجا که سهم بیمه‌ها در برخی داروهای بیماری‌های خاص بیش از 90‌درصد است، چنانچه این گروه داروها افزایش نرخ شدیدی داشته باشند موجب افزایش هزینه‌های بیمه‌ها خواهند شد و در آن صورت ممکن است پوشش‌های بیمه‌ای با تغییراتی همراه باشد، البته در نیمه نخست امسال، شاهد افزایش تقاضای کاذب یا به نوعی تقاضای احتیاطی هم در بازار دارو بودیم.

این افزایش تقاضا به سبب نگرانی‌ها بابت احتمال کمبود دارو یا افزایش قیمت دارو توسط برخی بیماران که سابقه مصرف دارویی را به شکل مستمر دارند و نیز برخی داروخانه‌ها ایجاد شد که البته با نزولی شدن نرخ ارز، این نگرانی ها رنگ باخت و تقاضا متعادل شد.

اختراعی: مشکل اصلی در حال حاضر کمبود نقدینگی در صنعت بوده که از سویی مطالبات تولیدکنندگان مواد اولیه دارو با تاخیر بسیار پرداخت می‌شود و از سوی دیگر، دریافت تسهیلات از بانک‌ها با مشکلات بسیار مواجه است ضمن اینکه مقاومت در برابر افزایش قیمت برخی اقلام دارویی تولید داخل، منطقی نیست و می‌تواند منجر به عدم جذابیت تولید و کاهش تولید در آینده منجر شود. این مشکلات بیش از تحریم‌ها، تولیدکنندگان را تحت فشار قرار داده است.

فلاح پور: مهم‌ترین چالش فعلی صنعت دارو، تامین مواد اولیه مورد نیاز شرکت‌ها است؛ نقل‌وانتقال پول دشوار شده و همین موضوع موجب محدودیت واردات مواد اولیه شده البته شرکت‌های زیرمجموعه گروه دارویی برکت، از قبل تدابیری اندیشیده‌اند و برای چند ماه آینده موجودی مواد اولیه در اختیار دارند.

حکمت: برخی مشکلات چندماه اخیر از جمله مشکلات بانکی و محدودیت‌های نقل‌وانتقال ارز و تخصیص ارز و غیره صنعت دارو را تحت تاثیر قرار داده است؛ ولی به رغم تمامی مشکلات بازار دارو با کمبود خاصی مواجه نیست و فقط واردات برخی داروهای آمریکایی یا مواد اولیه از اروپا و امریکا به علت تحریم ها دچار محدودیت هایی شده اما فعلا کمبودی در زمینه داروهای تولید داخل یا واردات دارو و مواد اولیه از هند و چین و... وجود ندارد.

فلاح پور: وضعیت وصول مطالبات نسبت به قبل بهتر شده و دوره وصول مطالبات این مجموعه به کمتر از ۳۰۰ روز رسیده است که اثر مثبتی بر گردش نقدینگی شرکت‌ها دارد.

حکمت: دوره وصول مطالبات در مورد برخی گروه های دارویی نسبت به سال ۹۶ کوتاه تر شده و متوسط دوره وصول مطالبات صنعت دارو ۱۰ تا ۱۲ ماه است، اما به طور کلی از آنجا که وصول مطالبات و بازگشت پول در صنعت وابسته به بیمه ها و بیمارستان ها و مراکز آموزشی دولتی و غیره است و اتفاق خاصی در جریان نقدینگی بخش دولتی رخ نداده، نمی‌توان به کاهش دوره وصول مطالبات چندان امیدوار بود.

فلاح پور: در زمینه تولید برخی داروها با مازاد ظرفیت تولید مواجه هستیم و صادرات این گروه داروها کمک شایانی به شرکت‌های دارویی خواهد کرد.

حجم صادرات صنعت دارو نسبت به صادرات سایر صنایع رقم با اهمیتی نیست؛ کمتر از ۵ درصد کل حجم فروش دارو در کشور روانه بازارهای صادراتی می‌شود، البته همین حجم اندک هم مدتی است به دلیل ممنوعیت صادرات دارو تقریبا متوقف شده است.

از سوی دیگر، حجم صادرات و برنده شدن مناقصات دولتی در حوزه دارو در کشورهای هدف صادراتی به دلیل نداشتن گواهی‌های GMP در خطوط تولید در مقایسه با کشورهای مطرح غربی در حوزه صنعت دارو پایین است.

قیمت تمام شده و کیفیت داروهای ایرانی، قابلیت رقابت در بازارهای صادراتی را دارد؛ ولی حجم صادرات به دلیل عدم رعایت برخی استانداردهای لازم در خطوط تولید دارویی ها چندان زیاد نیست. علت مخالفت با صادرات دارو این است که دولت به صنعت دارو ارز با نرخ رسمی تخصیص داده و وقتی تولید دارو با دلار ۴۲۰۰ تومانی صورت میگیرد، مخالفت با صادرات منطقی به نظر می‌رسد.

به هر حال ظرفیت تولید برخی داروها بیش از نیاز کشور است و احتمالا با ایجاد ثبات در بازار ارز در ماه های آینده، راهکاری برای این مورد ارائه خواهد شد. البته با توجه به اینکه داروهایی که با مازاد ظرفیت مواجه هستند، عمدتا داروهای جنرال هستند که قیمت پایینی دارند، ممنوعیت صادرات و دپوی مازاد تولید در شرکت ها اثر با اهمیتی بر سودآوری دارویی ها نداشته و جای نگرانی از این بابت نیست.

فلاح پور: مهم‌ترین نقطه قوت صنعت دارو، اهمیت استراتژیک صنعت است. این صنعت همواره از حمایت دولت ها برخوردار بوده و حتی اگر تحریم ها مانعی بر سر راه صنعت ایجاد کند، سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت جهت رفع این مانع وارد عمل خواهند شد. ضمن اینکه تحریم ها، به ظاهر واردات مواد اولیه دارویی و تجهیزات مورد نیاز این صنعت را شامل نمی شود؛ لیکن مشکلات جدی و عدیده در نقل و انتقال پول در بانک های خارجی و گشایش اعتبار برای واردات مواد اولیه، عملا مشکلات بسیاری را برای شرکت های تولیدکننده مواد اولیه و محصولات نهایی دارویی به وجود آورده است.

علاوه بر این، کاهش دوره وصول مطالبات هم فرصتی پیش روی صنعت دارو محسوب می شود. با توجه به شرایط کلی صنعت و نیز اهمیت دارو به عنوان کالای استراتژیک، این صنعت گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری است.

حکمت: پیش بینی می شود با توجه به خرید دارو بیش از نیاز واقعی در ماه های گذشته و انباشت دارو در منازل و داروخانه ها، در نیمه دوم سال فروش بعضی اقلام دارویی کمی افت کند. از سوی دیگر با توجه به محدودیت های واردات و نیز عدم تخصیص ارز دولتی به بعضی اقلام همچون مکمل های دارویی، برخی داروهای تولید داخل در این چند ماه جایگزین نمونه های مشابه وارداتی شده و فرصت خوبی پیش روی تولیدکنندگان داخلی قرار داده است. ولی در مجموع به نظر می رسد امسال سال خوبی برای دارویی ها خواهد بود.

با وجود تمامی مشکلات و گلایه‌های فعالان صنعت دارو بابت کمبود نقدینگی و غیره باز هم این صنعت، صنعتی سودآور بوده و گزارشات عملکرد شرکت های دارویی گواه این ادعا است و این موضوع، نقطه قوتی برای صنعت دارو محسوب می شود.

در نظر داشته باشید که ظرفیت صنعت داروسازی ایران در تولید و عرضه داروهای جنرال به حد اشباع رسیده و در مورد بعضی اقلام دارویی جنرال، ظرفیت تولید چند برابر نیاز کشور است و شرکت ها با تمام ظرفیت تولید نمی کنند. بنابراین سرمایه گذاری در زمینه تولید داروهای جنرال توجیه اقتصادی نخواهد داشت. مگر آنکه باب صادرات مازاد نیاز بازار داخل گشوده شود که البته در حال حاضر صادرات دارو چندان پررنگ نیست.

در مقابل سرمایه گذاری در تولید اشکال جدید دارویی، تولید داروهای "های تک" و مکمل های غذایی، و همچنین سیستم های جدید دارو رسانی می تواند جذاب باشد.