دلایل افزایش قیمت کاغذ/ نقاط قوت صنعت تولید انواع کاغذ و کارتن

به گزارش بورس نیوز این روزها گلایه بابت افزایش قیمت یک کالا یا احتمالا کمبود آن در بازار، اتفاق عجیبی نیست. اما وقتی صحبت از افزایش قیمت شدید انواع محصولات کاغذی در بازار می شود، باید این نکته را مد نظر داشت که تقریبا اکثر صنایع تولیدکننده کالای مصرفی و اقشار مختلف جامعه به نوعی با کاغذ در ارتباط هستند و افزایش قیمت این محصول که شاید در نگاه اول برای برخی، کم اهمیت باشد؛ موجب افزایش بهای تمام شده بسیاری از کالاهای مصرفی از جمله اجناس بسته بندی شده، انواع کتاب و روزنامه، محصولات سلولزی و بهداشتی و... می گردد. 

با توجه به تاثیر نرخ کاغذ در بهای تمام شده بسیاری از صنایع تولیدی و نیز حضور چند شرکت فعال این حوزه در بازار سرمایه، خبرنگار بورس نیوز در میزگرد این هفته که با حضور ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس هیئت مدیره کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران و رییس هیئت مدیره سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا؛ نیما بصیری عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان محصولات سلولزی و بهداشتی و نایب رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران؛ امیر سامان اسفندیاری مدیرعامل شرکت صنایع کاغذسازی کاوه(چکاوه)؛ امیر اسماعیل پور (کاویان) مدیرعامل شرکت کارتن ایران (چکارن) برگزار شد، وضعیت بازار کاغذ و نقاط ضعف و قوت صنعت تولید کاغذ را زیر ذره بین قرار داد.

روغنی: سرانه مصرف انواع کاغذ در اروپا، به طور متوسط ۵۵ کیلوگرم و در امریکا ۱۵۰ کیلوگرم است؛ در حالی که سرانه مصرف انواع کاغذ در ایران سالانه حدود ۲۲ کیلوگرم است. 

در بخش کاغذ بسته بندی، مجوز صادر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت ۲.۸ میلیون تن است؛ در حال حاضر سالانه حدود ۱.۵ میلیون تن انواع کاغذ بسته بندی در کشور تولید می شود و مصرف کشور حدود ۸۰۰ هزار تن برآورد شده و مازاد تولید می بایست روانه بازارهای صادراتی شود.

در بخش کاغذ تحریر، تقاضای کشور حدود ۳۸۰ هزار تن در سال و تقاضای کاغذ روزنامه حدود ۸۰ هزار تن است. ظرفیت تولید کاغذ تحریر کشور حداکثر ۱۵۰ هزار تن بوده و برای تامین نیاز بازار داخل به انواع کاغذ تحریر، واردات اجتناب ناپذیر است. ضمن اینکه صنایع کاغذسازی داخلی، حداکثر توان تامین ۴۰ درصد از نیاز بازار داخل را به کاغذ روزنامه دارند و مابقی باید از طریق واردات تامین شود.

بصیری: در بخش تیشو و محصولات سلولزی و بهداشتی، ماشین آلات و تجهیزات کافی جهت تولید و تامین نیاز بازار داخل و حتی بیش از نیاز کشور وجود دارد؛ اما در زمینه تامین مواد اولیه از جمله خمیر کاغذ و پالپ با مشکل مواجه هستیم. عرضه مواد اولیه در دنیا محدود است و هر کشور سهم مشخصی از خمیر کاغذ و پالپ دارد و در شرایط کنونی، حجم واردات خمیر کاغذ کمتر از تقاضای بازار داخل است.

در زمینه کاغذ تحریر و گلاسه، به واردات نیازمندیم و معمولا در دو مقطع زمانی (فصل چاپ کتب درسی و ماه های پایانی سال که سررسید منتشر می شود) بازار با کمبود کاغذ تحریر مواجه می شود؛ اما قطعا با وضعیت فعلی، این کمبود محسوس تر خواهد بود. در نظر داشته باشید حساسیت بیشتر در این زمینه و تشدید نظارت بر روند عرضه و تقاضا، اثرگذار نیست و فقط مشکلات بازار را پررنگ تر خواهد کرد.

اسفندیاری: با توجه به ظرفیت های صنعت، در زمینه تامین انواع کاغذ بسته بندی مانند کرافت و لاینر در بازار داخل با کمبودی روبرو نیستیم. شاید در مقطعی کوتاه، صادرات، تعادل بازار را بر هم زده باشد؛ ولی با برنامه ریزی های انجام شده حتی در صورت صادرات، کمبودی در بازار داخل نخواهیم داشت.

اسماعیل پور: عرضه و تقاضای کارتن در بازار داخل متعادل است و مشکلی در بازار کارتن وجود ندارد. البته در مقاطعی کوتاه مدت ممکن است به دلیل تغییر روند تقاضای کارتن، تعادل بازار بهم بخورد؛ کما اینکه امسال هم در دوره ای کوتاه چنین اتفاقی رخ داد. اما حداقل در دو ماه اخیر، بازار کارتن متعادل است و مشکل مازاد تقاضا وجود ندارد و این صنعت، توانایی تامین نیاز صنایع به کارتن را دارد.

بصیری: قیمت جهانی خمیر کاغذ و پالپ روند صعودی داشته و بالتبع بهای تمام شده این صنعت افزایش داشته است. علاوه بر این، افزایش نرخ ارز و سایر هزینه ها از جمله هزینه حمل و... بهای تمام شده این صنعت را تحت تاثیر قرار داده است. همچنین ارز دولتی این صنعت حذف شده و ارز نیمایی هم با به راحتی در اختیار فعالان صنعت برای واردات مواد اولیه قرار نمی گیرد. با توجه به دلایل مطرح شده، قیمت کاغذ افزایش داشته است.

اسفندیاری: مهمترین عامل افزایش قیمت کاغذ بسته بندی، افزایش بهای تمام شده تولید این محصول بوده است. مهمترین ماده اولیه کاغذ بسته بندی، «آخال» یا همان کاغذهای ضایعاتی بازیافتی است. در ابتدای امسال نرخ هر کیلوگرم آخال، حداکثر ۶۵۰ تومان بود؛ ولی در مرداد ماه آخال به کیلویی ۳۲۰۰ تومان رسید و چه بسا اگر سندیکا تصمیم به کنترل نرخ آخال نمی گرفت، روند صعودی نرخ آخال ادامه پیدا می کرد. ولی با اقدامات سندیکا جهت کنترل نرخ، آخال به حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تومان رسیده است. بنابراین می توان گفت آخال که تقریبا ۵۰ درصد بهای تمام شده کاغذ بسته بندی را به خود تخصیص داده، افزایش ۲۰۰ درصدی داشته است. از سوی دیگر، سایر مواد اولیه صنعت از جمله نشاسته ذرت، رنگ کاغذ، پودرهای جاذب رطوبت و... هم به شدت افزایش یافته است. با افزایش چشمگیر بهای تمام شده و ممنوعیت صادرات کاغذ بسته بندی به بهانه کمبود کاغذ و نیز محدودیت های ارزی، ناچارا نرخ فروش کاغذ بسته بندی هم افزایش یافته است؛ ولی آهنگ افزایش نرخ کاغذ بسته بندی، کندتر از افزایش بهای تمام شده تولید بوده و کاغذ بسته بندی در حال حاضر در محدوده ۳۲۰۰ تا ۳۷۰۰ تومانی عرضه می شود. علت عدم افزایش نرخ کاغذ بسته بندی متناسب با بهای تمام شده، مازاد عرضه کاغذ بسته بندی در کشور است.

اسماعیل پور: قیمت کاغذ بسته بندی که ماده اولیه تولید کارتن است، در مقطعی از سال جاری، جهش قیمت تقریبا ۳۰۰ درصدی هم تجربه کرد. البته در حال حاضر قیمت ها کمی تعدیل شده، ولی باز هم نرخ کاغذ بسته بندی افزایش حدودا ۲.۵ برابری نسبت به ابتدای سال نشان می دهد. با توجه به افزایش بهای تمام شده، بالتبع نرخ فروش کارتن هم افزایش داشته است. افزایش قیمت کارتن، تقاضای خرید کارتن در بازار داخل را تحت تاثیر قرار داده است.

روغنی: یکی از مشکلات اصلی در صنعت تولید کاغذ، محدودیت دسترسی به ارز دولتی است. این صنعت به راحتی به ارز دولتی دسترسی ندارد و با توجه به محدودیت های ناشی از تحریم ها، تامین ارز به دغدغه جدی فعالان صنعت کاغذسازی تبدیل شده است.

بصیری: یکی از نقاط ضعف صنایع تولیدی کشور از جمله صنعت تولید کاغذ و مقوا، ضعف در مدیریت سرمایه گذاری ها است. مطابق قانون اساسی، امکان سرمایه گذاری در تمامی صنایع برای افراد جامعه وجود دارد؛ ولی شاید بهتر بود مانند سایر کشورها، نیازسنجی صورت گیرد. متاسفانه در هیچ صنعتی، قبل از صدور مجوز راه اندازی واحدهای تولیدی، شرایط بازار بررسی نمی شود تا بر اساس نیاز بازار، سرمایه گذاری انجام شود. بسیاری از سرمایه گذاری های انجام شده در کشور، به دلیل فقدان برنامه ریزی جامع و بررسی چشم انداز آینده امروز مشکل ساز شده است. اتاق بازرگانی و تشکل های زیرمجموعه آن همچون سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، بازوهای مشورتی دولت هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

همچنین شرایط اقتصادی کشور به گونه ای است که حاشیه امنی برای سرمایه گذاران وجود ندارد و این عدم امنیت، موجب تحمیل هزینه هایی می شود که در نهایت بر دوش مصرف کننده نهایی سنگینی خواهد کرد.

 یکی از دغدغه های بخش تیشو و محصولات سلولزی، احتمال انحصارطلبی و افزایش قیمت نهایی کالا در بازار داخل است. در شرایطی که دولت تعهدی نسبت به تحقق وعده های خود به تولیدکنندگان ندارد، باید نگران سوءاستفاده های احتمالی برخی تولیدکنندگان باشیم.

اسفندیاری: در حال حاضر در حوزه کاغذ بسته بندی، هم با چالش تامین آخال (مواد اولیه) و هم مازاد عرضه مواجه هستیم.

برای ایجاد تعادل در بازار کاغذ بسته بندی، باید هم امکان واردات آخال و هم امکان صادرات مازاد عرضه کاغذ فراهم شود. با پیگیری های سندیکا، واردات آخال به لحاظ قانونی محدودیت ندارد؛ ولی به دلیل سختگیری های زیست محیطی و مقررات گمرکی، کمبود نقدینگی شرکت‌ها و محدویت های نقل و انتقال ارز، واردات به راحتی امکانپذیر نیست. البته اخیرا با فراهم کردن دستگاه های X_RAY در مرزها و امکان بازرسی محموله وارداتی در مرزها، این مشکل کمرنگ تر شده است. ضمن اینکه واردات آخال با ارز نیمایی انجام می شود و تامین ارز از سامانه نیما هم مشکلات خاص خود را دارد.

 مهمترین چالش شرکت های تولیدکننده کاغذ بسته بندی، تامین آخال است. متاسفانه با وجود تولید حجم قابل توجهی زباله در کشور، به بازیافت زباله بهایی نداده اند. علاوه بر ضعف فرهنگ سازی در این زمینه، اقدامات حمایتی همچون معافیت های مالیاتی برای سرمایه گذاران در حوزه بازیافت زباله نیز در نظر گرفته نشده است. «آخال» حاصل بازیافت کارتن و مقوا است و کاغذ تحریر بازیافت شده معمولا در تولید «تیشو» مورد استفاده قرار می گیرد.

بصیری: نقطه قوت این صنعت، تولید کالای مصرفی است و هر چه توسط این صنعت تولید شود، هم در بازار داخل و هم در بازارهای صادراتی منطقه قابل عرضه خواهد بود.

نکته حائز اهمیت این است که تولیدکنندگان برای واردات مواد اولیه و صادرات محصول با محدودیت بسیار مواجه اند و این محدودیت ها، از رغبت سرمایه گذاران برای ورود به عرصه تولید می کاهد.

اسفندیاری: بستر مناسبی برای تولید کاغذ بسته بندی فراهم شده و با توجه به ظرفیت نصب شده، هم امکان تامین نیاز بازار داخل و هم پتانسیل صادرات مازاد تولید و ارزآوری وجود دارد. 

ضعف دانش فنی و تکنولوژی در این صنعت، محسوس است و سرمایه گذاری در این زمینه، می تواند فرصتی برای شکوفایی بیشتر صنعت باشد.

اسماعیل پور: بهبود وضعیت صنعت کارتن سازی در گرو بهبود اوضاع اقتصادی کشور است. قطعا حمایت از صنایع داخلی، نظارت بر واردات و رونق تولید و فروش صنایع تولیدی کشور، به رونق صنعت تولید کارتن و سایر صنایع وابسته نیز کمک خواهد کرد.

نقطه قوت صنعت کارتن سازی، برخورداری از تجهیزات و ماشین آلات مدرن و پیشرفته، ظرفیت بالای تولید،  تنوع تولید و بازار فروش داخلی و صادراتی است. نکته اینجا است که در زمینه طراحی هنوز ضعیف هستیم و به ایده های جدید و خلاقانه در این صنعت، توجه چندانی نشده است.

روغنی: با توجه به این شرایط، ایجاد ظرفیت های جدید در حوزه کاغذ تحریر و روزنامه توجیه پذیر است؛ مشروط بر آنکه تدبیری برای تامین مواد اولیه مورد نیاز این بخش اندیشیده شود. 

در نظر داشته باشید که تولید کاغذ تحریر و روزنامه لزوما به معنای تولید مواد اولیه مورد نیاز در داخل کشور نیست و می توان مواد اولیه مورد نیاز جهت تولید کاغذ بسته بندی را از طریق واردات تامین کرد.

اسفندیاری: با توجه به مازاد تولید کاغذ بسته بندی و طرح های توسعه در دست اجرا، سرمایه گذاری جهت ایجاد ظرفیت جدید در حوزه کاغذ بسته بندی توجیه ندارد. در جلساتی هم که با فعالان این صنعت برگزار شده، گفته شده اگر قرار باشد پروانه جدیدی صادر شود، استعلام های لازم صورت گیرد. بهتر است سرمایه گذاری های جدید در راستای تولید انواع کاغذ با ارزش افزوده بالاتر صورت گیرد.

بصیری: با شرایط کنونی، پیش بینی آینده اصلا امکانپذیر نیست و چشم انداز روشنی برای صنایع تولیدی متصور نیستم. ولی در صورت حمایت دولت، صنعت تولید کاغذ در کشور پتانسیل رشد و توسعه بسیار دارد. تسهیل مسیر کسب و کار و رفع موانع تولید، از وظایف دولت است؛ اما متاسفانه بنگاه داری، مجالی برای حمایت از صنایع تولیدی کشور به دولت نمی دهد.

اسفندیاری: تقاضای کاغذ بسته بندی در کشور، به روند تولید و فروش سایر صنایع گره خورده و شکوفایی این صنعت مستلزم رونق صنایعی است که جهت بسته بندی محصولات خود، نیاز به کارتن دارند. رکود اقتصادی، قطعا تقاضای کاغذ بسته بندی و کارتن را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد.

البته صادرات، فرصتی پیش روی این صنعت است تا در صورت افت تقاضای داخل بتوان مازاد محصول را صادر کرد. صادرات، مشکل مازاد عرضه کاغذ بسته بندی را بر طرف خواهد کرد.

اسماعیل پور: با توجه به مشکلات زیست محیطی استفاده از بسته بندی های پلاستیکی، صنعت تولید کاغذ و محصولات سلولزی در آینده حرف زیادی برای گفتن خواهد داشت. در حال حاضر سرانه مصرف کاغذ در کشور، بسیار کمتر از استانداردهای جهانی است و این صنعت، پتانسیل بالایی جهت رشد و توسعه دارد. توسعه صنعت مستلزم توجه به ایده های خلاقانه خواهد بود. بازار تشنه ایده های جدید است و توجیه پذیر بودن سرمایه گذاری در این صنعت مشروط به توسعه طرح ها و محصولات جدید خواهد بود.