تحریم‌ها دیگ فولادسازان را سرد نمی‌کند
طبق آمارها ارزش صادرات محصولات فولادی در ۶ ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۲۳ درصدی داشته است. ولی با توجه به تحریم‌ها و کاهش نرخ ارز، دغدغه‌هایی بابت کاهش درآمد صادراتی فولادی‌ها در نیمه دوم سال و عدم امکان تکرار روند مطلوب نیمه نخست سال وجود دارد.
صادرات محصولات فولادی در ۶ ماهه نخست امسال هم به لحاظ حجمی و هم ارزش دلاری، نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. در ۶ ماهه نخست سال جاری ۴.۵ میلیون تن محصولات فولادی از کشور صادر شده است، ولی با توجه به تشدید تحریم‌ها حجم صادرات در نیمه دوم سال کاهش یافته و به نظر می‌رسد تا پایان سال بتوان حداکثر ۷ میلیون تن محصول فولادی صادر کرد؛ در حالی که اگر تحریم‌ها نبود شاید امکان صادرات تا ۱۲ میلیون تن وجود داشت. سال گذشته، تقریبا ۲۳ میلیون تن محصولات فولادی در کشور تولید شده که ۱۳.۵ میلیون تن از آن در بازار داخل عرضه شده و حجم کل صادرات هم حدود ۹.۵ میلیون تن بوده است.
مهمترین چالش صادرکنندگان فولاد، تحریم‌ها است. ضمن اینکه عراق از جمله بازارهای صادراتی فولادسازان بوده و در حال حاضر بخشی از بازار صادراتی عراق را ترکیه قبضه کرده است. در ۶ ماهه نخست امسال هنوز تحریم آنچنانی علیه اقتصاد کشور اعمال نشده بود و آنچه مانع از رشد حجم صادرات شد، سیاست‌های محدودکننده داخلی بوده است. به هر حال تحریم‌های جدیدی اعمال شده که محدودیت‌ها را تشدید خواهد کرد؛ ولی به نظر می‌رسد تاثیر تحریم‌ها در مرحله نخست بر قیمت محصولات صادراتی باشد. مشتریان صادراتی با علم بر شرایط صادرکنندگان و تحریم‌های ایران، خواستار تخفیف بیشتری خواهند شد و فعلا حجم صادرات کاهش نخواهد داشت؛ اما در صورت تداوم فشارهای تحریم، حجم صادرات محصولات فولادی هم در ماه‌های آینده کاهش خواهد داشت.
مهمترین نقطه قوت صنعت فولاد صادرات این صنعت است که می‌تواند ارزآوری ایجاد کند. صنعت فولاد کشور بازارهای صادراتی در اختیار دارد و اگر شرایط صادرات تسهیل شود درآمدهای ارزی کشور افزایش خواهد یافت.
نقطه قوت صنعت فولاد افزایش حجم تولید فولاد در کشور است. از حدود ۳ ماه قبل، صنعت فولاد ایران از ایتالیا پیشی گرفته و می‌توان گفت صنعت فولاد ایران به بلوغ رسیده و جایگاه مناسبی در بین تولیدکنندگان فولاد دنیا دارد. این در حالی است که در آستانه تحریم‌های قبلی برای تامین نیاز کشور به محصولات فولادی، به واردات وابسته بودیم و سالانه حدود ۱۱ میلیون تن فولاد وارد می‌شد و تامین این نیاز در دوران تحریم یکی از چالش‌های کشور بود، در حالی که اینک صنعت فولاد ایران به نقطه‌ای رسیده که علاوه بر تامین نیاز داخل حجم قابل توجهی هم صادرات انجام می‌شود و اشتغال زاییده و ارزآوری دارد.
در خصوص وضعیت صنعت فولاد در ۴۰ سال اخیر خبرنگار بورس نیوز، گفت‌وگویی با رضا شهرستانی عضو هیات مدیره انجمن فولاد انجام داده است.
روند تولید و صادرات صنعت فولاد را در ۴ دهه اخیر چطور ارزیابی می‌کنید؟
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ظرفیت تولید صنعت فولاد حدود ۵۰۰ هزار تن بوده اما در سال جاری با تولید ۲۵ میلیون تن فولاد، رتبه دهم دنیا در تولید فولاد را کسب کرده‌ایم.
در این ۴۰ سال علاوه بر رشد چشمگیر صنعت فولاد به لحاظ حجمی، از نظر کیفی هم موفقیت بسیاری حاصل شده و محصولات فولادی متنوع با کیفیت بالا و مطابق استانداردهای بین‌المللی در کارخانجات تولیدی بزرگ تولید می‌شود؛ البته محصولات فولادی کم کیفیت نیز در کشور تولید می‌شود و نمی‌توان گفت تمامی محصولات فولادی تولیدی در کشور، از کیفیت بالا برخوردار هستند.
دوران اوج شکوفایی صنعت، چه سالی بوده است؟ و چرا؟
کیفیت محصول تولیدی بستگی به میزان سرمایه گذاری هر واحد دارد. در طی این چهل سال، دوران دولت هفتم و هشتم، بهترین دوران صنعت فولاد محسوب می‌شود.
در آن دوره به رغم افت شدید قیمت نفت، حمایت مطلوبی از صنعت فولاد به عمل آمد و تصمیمات مناسبی هم اتخاذ شد. با وجود اجرای طرح مسکن مهر در دولت نهم، تقاضای فولاد افزایش داشت و واردات فولاد صورت گرفت؛ ولی افزایش قیمت‌ها در آن دوره حباب بود و مشکلات از همان دوران آغاز شد.
مهمترین نقطه ضعف و نقطه قوت صنعت فولاد چیست؟
البته باید نقاط ضعف و قوت را در کنار هم در نظر گرفت و فقط به ذکر نقاط قوت نپرداخت. احداث پروژه‌هایی مثل شرکت فولاد مبارکه در سال‌های قبل از انقلاب برنامه ریزی شده بود و قرار بود شرکت فولاد مبارکه اصفهان در شهر بندرعباس احداث شود که از مزیت دسترسی به دریا جهت تسهیل روند واردات مواد اولیه و صادرات محصولات استفاده شود؛ اما با شروع جنگ با عراق، این پروژه در شهر اصفهان احداث شد که از امنیت بالاتری برخوردار باشد. اگر چه استراتژی احداث بزرگترین مجتمع فولادسازی کشور در منطقه اصفهان، سیاست صحیحی نبود؛ اما در آن دوران تامین امنیت کارخانه و دوری از حملات دشمن موجب اتخاذ چنین تصمیمی شد. نتیجه این تصمیم نادرست، مشکلات زیست محیطی و کم آبی در شهر اصفهان بوده است.
آینده صنعت را چطور پیش بینی می‌کنید؟
نکته حائز اهمیت این است که با توجه به شرایط اقتصادی، تقاضای فولاد در کشور کاهش داشته و مصرف فولاد در کشور به حدود ۱۳ میلیون تن در سال رسیده است. به این ترتیب تقریبا دو برابر نیاز بازار داخل، فولاد تولید می‌شود و اگر نتوان مازاد تولید را روانه بازارهای صادراتی کرد، حتما با چالش جدی مواجه خواهیم شد. در چهار دهه اخیر در کشور بالغ بر 150 میلیون تن فولاد خام تولید و 200 میلیون تن فولاد مصرف شده است. این محصولات فولادی در ساخت ساختمان‌های مسکونی، کارخانه‌ها، راه‌های ارتباطی، انتقال انرژی و سیالات به کار گرفته شده‌اند که همین موضوع خود بیانگر اهمیت فوق‌العاده محصولات فولادی در توسعه صنعتی کشور است. سرمایه‌گذاری و رشد صنعت فولاد در کشور، اقتصادی و منطقی به نظر می‌آید؛ مشروط بر اینکه محل احداث، فرآیند تولید، تامین منابع طبیعی و انرژی و مدیریت پروژه صحیح انتخاب شده باشد.
تحریم‌ها، روند صادرات را تحت تاثیر قرار داده و در حال حاضر احتمال کاهش صادرات، مهمترین دغدغه صنعت فولاد محسوب می‌شود. در صورت تداوم تحریم‌ها، صنعت فولاد با مشکل جدی مواجه شده و احتمالا بسیاری از واحدهای فعال فولادی در معرض تهدید قرار خواهند گرفت.
یکی از عناصر مهم سند چشم انداز کشور در افق 1404 ،کمک به پیشرفت و توسعه کشور از طریق دستیابی به ظرفیت تولید سالیانه 55 میلیون تن فولاد است. اگرچه برخورداري کشور از منابع عظیم در حوزه‌هاي منابع انسانی، مواد اولیه و انرژي و نیز وجود بازارهاي مناسب داخلی و منطقه اي دستیابی به این هدف را امکانپذیر کرده، اما موانع جدي و مشکلات متعددي نیز در این راستا وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و اقدامات مقتضی با در نظر گرفتن زمانبندي مناسب اتخاذ کند تا به تحقق چشم انداز خللی وارد نشود. مهمترین اقدامات لازم عبارت است از افزایش نرخ رشد سالیانه ظرفیت تولید فولاد کشور از 9 درصد به 5/11 درصد با بهره مندي از برنامه ریزي دقیق و صحیح در پروژه‌هاي توسعه، لزوم جذب، سرمایه‌هاي خارجی و مشارکت بخش خصوصی به دلیل عدم کفایت بودجه عمرانی کشور جهت تأمین، اعتبار لازم براي توسعه صنعت فولاد، حفظ روند سالهاي اخیر توسعه معادن سنگ آهن در سالهاي آتی، افزایش ظرفیت تولید کنستانتره زغال‌سنگ با شتاب بیشتر، لزوم تأمین آهن قراضه از طرق مختلف و یا جایگزین کردن آن و نوسازي، تجهیز و توسعه شبکه حمل و نقل ریلی کشور.
سود پایدار صنعت فولاد در گرو فروش محصول با نرخی است که حاشیه سود منطقی صنایع پایین دستی نیز لحاظ شود. در غیر این صورت رکود بازار داخل صنایع پایین دستی، فولادسازان را ناچار به صادرات مازاد تولید با قیمتی کمتر از قیمت داخلی خواهد کرد(مانند صادرات شرکت فولاد مبارکه در سال ۹۴ با حاشیه سود صفر) و قطعا این وضعیت، نه برای شرکت‌های فولادی و نه صنایع پایین دستی و نه اقتصاد کشور، منفعتی نخواهد داشت. ولی با حمایت از صنایع پایین دستی و کاهش قیمت منطقی مواد اولیه، هم از خام فروشی جلوگیری شده و محصولات با ارزش افزوده بالاتر جایگزین محصولات فولادی در بازارهای هدف خواهند شد و هم به ایجاد اشتغال و افزایش تولید ناخالص ملی کمک خواهد شد..
