95درصد داروها، زیر چتر «تولید ملی»/ فشار مطالبات تامین‌اجتماعی بر گرده داروسازان / صندوق توسعه ملی به کمک دارویی‌ها می‌آید / ایران یکی از 5تولیدکننده داروهای بایوسمیلار
مشکلات تامین مواد اولیه، سبب اختلال در روند تولید دارو و در نتیجه افزایش قیمت و کمبود دارو در بازار شده و با این شرایط، مادامی که کفه تقاضا سنگین تر از عرضه باشد، بازار دارو در معرض ریسک قرار خواهد داشت.
نگرانی‌ها بابت وضعیت بازار دارو بهانه ای شد تا در میزگردی که با حضور جهانبخش کیانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو و علیرضا خدایی مدیر مالی شرکت بیوسان فارمد برگزار شد، این صنعت را زیر ذره بین بگذارد.
به نظر شما روند تولید دارو در 40 سال اخیر چطور بود؟
کیانپور: در دوران قبل از انقلاب اسلامی، تقریبا تولید دارو در کشور ما شاید حداکثر 15 تا 25 درصد داروی موردنیاز کشور در داخل آن هم اغلب به صورت برخی شرکت‌های چند ملیتی تامین می‌شد، اما امروز بیش از 97 درصد داروی مورد نیاز کشور را در داخل تولید می‌کنیم و می‌شود گفت که این رکورد بین‌المللی است و هم اینکه تقریبا در هیچ حوزه ای از اقتصاد ملی و صنعت ما شاید مثل و مانند نداشته باشد.
با توجه به همه این ۴۰ سال می‌شود گفت که سرمایه‌گذاری در حوزه دارو تقریبا به اندازه‌ای بود که امروز ظرفیت اسمی تولید داروی ما بیش از سه برابر نیاز داخل است و حتی بخشی از ظرفیت تولید داخل ما معطل مانده است. آن هم به دلیل اینکه بیش از نیاز داخلی است و اگر وارد چرخه صادرات نشود، عملا بخشی از این ظرفیت که معطل مانده را همچنان خواهیم داشت. به هر حال حوزه دارو به جهت استراتژیک بودن و اهمیت و حیاتی بودنش از همان دوره دفاع مقدس و بعد از پیروزی انقلاب مورد توجه دولت، نهادهای غیردولتی و حتی در یکی، دو دهه اخیر بخش خصوصی است و بعد از سال‌ها توانسته است به عنوان بزرگترین تولیدکننده، در کنار تولیدکننده‌های دولتی و عمومی قرار بگیرد. با توجه به همه این مطالب شاید موفق ترین حوزه فناوری و صنعتی کشور در همه این 40 سال اخیر بوده است.
خدایی: در 40 سال اخیر وضعیت صنعت دارو رشد بسیار مطلوبی داشته است. به لحاظ حجمی، حدود 95 درصد داروی مورد نیاز کشور توسط شرکت‌های داخلی تولید می‌شود؛ ولی از لحاظ ارزش پولی، حدود ۷۰ درصد داروی مورد نیاز، در داخل کشور تولید می‌شود.
وضعیت سرمایه‌گذاری در بخش دارو را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خدایی: به دلیل مشکلاتی که دولت در پرداخت‌ها به شرکت‌های دارویی داشت، هرکدام از شرکت‌های دارویی که طرح توسعه داشتند، در روند اجرای آن با مشکل مواجه شدند. در نظر داشته باشید که فرآیند تولید و سرمایه در گردش شرکت‌های دارویی به دلیل تاخیر در پرداخت‌های بیمه‌ها و دولت به دارویی‌ها باعث شد که گردش عملیات با مشکل مواجه شود و طرح‌های توسعه‌ای خودشان را کمتر پیش ببرند. ولی بعضی از شرکت‌ها مثل شرکت‌های دارویی برکت طرح‌های توسعه‌ای آنها در حال اجراست.
روند تولید داروهای خاص به چه صورت است؟
کیانپور: تولید داروهای خاص در دو دهه اخیر در دستور کار داشت و با توجه به توان داخلی منابع انسانی غنی ایرانی در حوزه علم و فناوری در داروهای بایوسمیلار، بایوتک و نانوتک ورود جدی داشتیم و شاید گفت یکی از پنج تولیدکننده بزرگ داروهای بایوسمیلار در دنیا هستیم و عمده بیماری‌های خاص و صعب العلاج مصرف کننده داروهای بایوتک یا داروهای‌هایتک با تکنولوژی بالا هستند و امروز کشور بیش از ۸۰ درصد داروهای شیمی درمانی و قسمت اعظم داروهای بایوسمیلار خودش را داخل کشور تولید می‌کند.
خدایی: قبلا همه داروهای تولیدی، داروهای شیمیایی بود که حدود 50، 60 سال از تولید آنها می‌گذرد. گروه دارویی برکت بیشتر روی داروهای جدید و داروهای نوین عصر جدید که آینده دارو هستند کار می‌کند. پروژه‌های دارویی برکت عمدتا اگر راه بیفتد در این داروها سرمایه‌گذاری شده است.
طرح‌های توسعه‌ای در بخش دارو با تاخیر اجرا می‌شود . دلیل چیست؟
کیانپور: ما تاخیری در حوزه دارو نداریم. شما هیچ کشوری در جهان پیدا نمی‌کنید که ۹۷ درصد داروی موردنیازش را خودش تولید کند.
خدایی: بیشتر مشکلات ناشی از تحریم‌ها است. تحریم‌ها باعث شده که مثلا در زمینه تامین ماشین آلات ، با مشکل انتقال پول مواجه باشیم. تاخیر در وصول مطالبات از دولت و تامین اجتماعی باعث می‌شود که پول وجود نداشته باشد و تحریم‌ها هم باعث می‌شود که اگر پول وجود داشته باشد با تاخیر به شرکت‌ها برسد.
پرداخت مطالبات تامین اجتماعی چقدر در طرح‌های توسعه‌ای موثر بود؟
کیانپور: وقتی سن مطالبات بالا می‌رود معوقات زیاد می‌شود، فشار و بار اصلی آن را صنعت داروسازی تحمل می‌کند. با کمبود نقدینگی مواجه می‌شود و بر روند و چرخه حیاتی و اقتصادی بنگاه‌های تولیدی تاثیر منفی می‌گذارد. در ماههای اخیر تلاش شد که این مطالبات پایین بیاید و اقدامات خوبی انجام شده است. با تخصیص پیدا کردن 500 میلیون از صندوق توسعه ملی که مقام معظم رهبری موافقت کردند هم به تدریج به نظر می‌آید که سن مطالبات کاهش یابد و صنعت داروسازی بار کمتری را تحمل کند.
خدایی: تاثیر پرداخت‌های تامین اجتماعی در روند اجرای طرح‌های توسعه تقریبا 90 درصد است. چرا که شرکت‌ها اگر نقدینگی داشته باشند و مشکل تامین مالی نداشته باشند بیشتر سمت بحث‌های توسعه‌ای می‌روند اما وقتی پول در گردش نباشد بحث‌های توسعه‌ای شان متوقف می‌شود. همه صنایع همین طور هستند.
روند صادرات دارو در این 40 سال را چطور ارزیابی می‌کنید؟
کیانپور: صادرات دارو به خاطر وضعیت مناسبت‌های بین‌المللی و بعضا تحریم‌ها و تهدیدهایی که از سوی بین‌المللی بوده در کشور ما سینوسی بوده و نتوانسته است در معاهدات و توافقات چندجانبه جای خود را باز کند. اگرچه به بیش از 30 تا 40 کشور دنیا ما صادرات دارو داشتیم و در برخی از کشورها در حال حاضر تولید دارو تحت لیسانس شرکت‌های ایرانی در حال انجام است؛ ولی آن با ارقام مورد انتظار فاصله دارد، که بخش عمده آن به مناسبات خاصی بر می‌گردد که بین‌المللی بوده و هر از چند گاهی این روند را متاسفانه دچار خلل کرده است.
خدایی: صادرات فعلا در این مقطع ممنوع شده است. یکی از مشکلات دارویی‌ها هم همین است. ما کلی بازار در کشورهای خارجی می‌سازیم ولی در یک مقطع که ارز 4200 می‌گیرند این ارز با صادرات مشکل پیدا می‌کنند. صادرات دارو فعلا انجام نمی شود.
