غذای «حلال» در مزارع ایران/ زعفران به سرخی طلای‌جهانی
بر اساس آمارهای موجود کشاورزی، مجموع تولید محصولات کشاورزی در سال منتج به پیروزی انقلاب اسلامی کمی بیش از 13 میلیون تن برآورد شده بود اما این رقم پس از گذشت 4دهه به بیش 90 میلیون تن رسیده که رشد چشمگیری را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.
در دیگر آمار ارائه شده آورده شده که هنگام پیروزی انقلاب در سال 57، تقریبا 9.4 میلیون هکتار زمین زراعی در کشور زیر کشت می‌رفته و این رقم امروز به 11.7 میلیون هکتار رسیده که شاید در نگاه نخست، افزایش قابل‌توجهی پس از گذران این مدت نباشد اما اگر موشکافانه و با ذره‌بین بهره‌وری به آن دیده شود، نباید رشد 24درصدی سطح زیر کشت را نگاه کرد بلکه میزان برداشت در هر هکتار طی این مدت با روند روبه‌رشدی همراه بوده و میزان تولیدات کشور رشدی بالغ بر 523درصد را در کارنامه خود دیده است.
از سوی دیگر، باید به بخشی دیگر از کارنامه صنعت کشاورزی کشور نگاهی انداخت و آن نیز تولید بذر است؛ تولید بذر اصلاح شده طی این مدت 20برابر رشد داشته که در آمار مقایسه‌ای می‌توان میزان تولید را 3 برابر گذشته دانست.
در همین راستا با علی حسینی عضو شورای ملی زعفران گفت‌وگویی انجام شده که به شرح زیر است:
تولید محصولات غذایی و کشاورزی در 40 سال اخیر چه فرقی کرده است؟
بسیاری از حوزه‌های کشاورزی به نسبت دوره 40ساله انقلاب با افزایش کشت مواجه شده است؛ در مثالی می‌توان گفت که در بخش زعفران سطح کشت از 15 هزار هکتار به 120 هزار هکتار افزایش پیدا کرده و سایر محصولات نیز بدین شکل با رشد مواجه شده‌اند اما نباید فراموش کرد که بسیاری از محصولات نیز به موازات خشکسالی با کاهش کشت روبه‌رو شدند.
زعفران با افزایش میزان خشکسالی به‌دلیل نیاز کمی که به آب دارد، سطح زیر کشت آن افزایش یافته است.
مکانیزه کردن تولیدات کشاورزی در این سال ها پیشرفت داشته است؟
نسبت پیشرفت‌های 40ساله اصلا قابل قیاس نیست و در بخش آبیاری می‌توان این صنعت را با یک جهش مناسب عنوان کرد؛ هدر رفت آب کماکان موضوع جدی در صنعت کشاورزی تلقی میشود اما نسبت این هدر رفت با گذشته را نمی‌توان قیاس کرد بنابراین با ورود سیستم آبیاری نوین، سیستم مکانیزاسیون کشاورزی وارد مرحله جدیدی شد.
یکی از ضعف‌های صنایع غذایی مربوط به بسته بندی بوده چرا در این بخش، پیشرفتی حاصل نشده است؟
متاسفانه یکی از ضعف‌های اغلب حوزه‌های اقتصادی کشور، بسته‌بندی و برندینگ بوده و در این خصوص فاصله فراوانی با کشورهای پیشرفته دنیا وجود دارد و شاید می‌توان گفت که ایران در این بخش اصلا حرفی برای گفتن ندارد؛ در بسیاری از مواقع در صنایع گوناگون ممکن است از خیلی کشورهای پیشرفته چند گام جلوتر یا حداقل همپای آنها در فضای اقتصاد بین‌الملل گام برداشته شود اما در بحث بسته‌بندی ضعف‌های متعددی وجود داشته که سریعا باید با ورود دولت، بخش‌خصوصی، دانشگاه و ... این ضعف نابخشودنی در کشور، مرتفع گردد.
صادرات از جمله نیازهای حیاتی هر صنعت بوده، چگونه هدف‌گذاری انجام میشود؟
بیش از 50 کشور در لیست صادراتی محصولات کشاورزی قرار دارند اما برای بازاریابی کشورهای جدید هدف، اقدام خاصی از سوی دولت انجام نگرفته است؛ اما نباید همه بار را گردن دولت انداخت ولی تسهیل راه بازرگانان وظیفه دولت بوده تا فایده صادرات به جیب اقتصاد کلان کشور برود؛ در بسیاری از حوزه‌های صادرات محصولات کشاورزی، اقدامات فراوانی انجام نشده و برنامه‌ای مدون و افق روشنی برای صادرات و زیرساخت‌های صادراتی محصولات کشاورزی دیده نشده است.
صادرات فله، یکی از معایب محصولات کشاورزی مخصوصا در بخش زعفران بوده، آیا این روند اصلاح پذیر نیست؟
نه‌تنها صادرات فله‌ای و خام کالاهای کشاورزی بلکه در تمامی حوزه‌های تولیدی این یک ایراد بزرگ است؛ طبق اصل نانوشته‌ای می‌توان گفت که خروج فله‌ای هر کالایی به نام تولید و به کام دلال است؛ ارتقای کیفی تولید کالاهای کشاورزی، بسته‌بندی، ایجاد ارزش افزوده، زنجیره ارزش‌گذاری محصول می‌تواند ارتقای بهره‌وری یک صنعت را در بر داشته باشد.
صنعت غذایی حلال را چگونه می‌بینید، ایران در کجای این مسیر قرار گرفته است؟
100درصد ایران یکی از پیشگامان این صنعت بوده و جزو اصلی‌ترین کشورهای پیشتاز در عرضه محصولات حلال هست؛ اما سرمایه‌گذاری، بسته‌بندی و برندینگ مهم‌ترین نیازی بوده که باید رویکرد کلان اقتصادی به این موضوعات تغییر کند تا سرمایه‌گذار خارجی نیز به این عرصه گام بردارد؛ اگر بتوان در این موضوع سرمایه‌گذاری مناسبی صورت گیرد و تمرکز مناسبی برای اهداف صادراتی انجام شود؛ ایران می‌توان موفق‌ترین کشور در بخش غذای حلال باشد.
در 40 سال گذشته صنایع غذایی با مشکل عدم برندسازی روبرو بوده است. از نظر شما چرا حوزه های دیگر برندینگ را فراموش کردند؟
برندسازی یکی از نکات فراموش شده اقتصاد ایران بوده و در گذشته نیز فرهنگ برندسازی وجود داشته اما متاسفانه برندسوزی باکج‌خلقی‌ها و البته با خصوصی‌سازی‌های اشتباه در کشور باب شد اما با وجود کارآفرینان و استارت‌آپ اهمیت برندسازی باردیگر در کشور تلنگری خورده و صنایع بزرگ نیز در این مسیر گام برداشته‌اند که باید این سرعت هرچه سریع‌تر افزایش یابد زیرا امروز سرعت در بحث تعاملات و تجارت جهانی، حرف نخست را می‌زند.
امروز مشکل بازگشت ارز به کشور، گریبانگیر تمام اقتصاد بوده، در حوزه کشاورزی شرایط به چه‌گونه‌ای است؟
در موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات بحثی نیست اما مکانیسم آن محل اختلاف است و تلاش‌هایی صورت گرفت تا تغییراتی در مکانیسم‌ها ایجاد شود که البته تا به امروز بانک مرکزی زیر بار آن نرفته است.
نباید فراموش کرد که کشاورزی خُرد آسیب‌پذیر است و حمایت از کشاورزانی که در این عرصه فعال‌اند، با ارتقا و تکمیل زنجیره تولید و ارزش میسر میشود و از برکات آن، توسعه پایدار بخش کشاورزی خواهد بود.
حمایت دولت از برنامه‌ها و طرح‌هایی نظیر ایجاد برند ملی برای محصولات کشاورزی، شناسنامه‌دار کردن این محصولات و ... از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ اما دخالت بی‌دلیل دولت در بازار ایجاد اختلال کرده و نباید در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی وارد شود چراکه کشاورز خرد با چنین تصمیماتی متضرر میشود و نیازمند کمک و حمایت است.
