نقش کمرنگ بازاربدهی در تامین‌مالی شرکت‌ها/ بانک‌ها، سکان‌دار تامین مالی/ ۳ مانع بر سر راه توسعه بازار بدهی/ رابطه معکوس روند بازار سهام و اوراق بدهی

روند نزولی و فرسایشی بازار سهام منجر به خروج بخشی از نقدینگی از بازار سهام و ورود آن به بازار اوراق خواهد بود.

کد خبر : ۱۸۹۹۷۲

نقش کمرنگ بازار بدهی در تامین مالی شرکت ها/ بانک ها، سکاندار تامین مالی/ ۳ مانع بر سر راه توسعه بازار بدهی/ رابطه معکوس روند بازار سهام و اوراق بدهی

به گزارش بورس‌نیوز، تا قبل از سال 1392 عمده انتشار اوراق در بازار سرمایه توسط شهرداری ها و بخش خصوصی انجام می شد و انتشار اوراق دولتی از طریق بانک ها صورت می پذیرفت. بعد از سال 1392 و تغییر رویکرد دولت جدید در راستای شفافیت و همچنین پرداخت مطالبات پیمانکاران و پرداخت بدهی دستگاههای اجرایی، به بازار بدهی توجه زیادی شد و عمق بازار نیز بهبود یافت. اما این ورود دولت به

بازار بدهی از طریق بازار سرمایه منجر به سهم ناچیز بخش خصوصی از این بازار شد.

سهم بخش خصوصی که عمده آن نیز مربوط به شرکت های بزرگ خودروسازی و مخابرات است، حدود 7درصد بوده در حالیکه سهم دولت و سایر شرکت های شبه دولتی حدود 93درصد از این بازار است. با توجه به صحبت های متعددی که در مورد تامین مالی بخش خصوصی از طریق بازار بدهی می شود، اما به نظر می رسد در عمل چنین اتفاقی رخ نداده و بخش خصوصی روی این بازار حسابی باز نکرده است.

به منظور بررسی دلایل نقش کمرنگ بازار بدهی در تامین مالی بخش خصوصی، خبرنگار بورس نیوز گفتگویی با هومن عمیدی کارشناس بازار سرمایه انجام داده که چکیده آن را می خوانید.

سوال: منظور از اوراق بدهی چیست؟

عمیدی: کلیه اوراقی که توسط دولت و ارگان ها و وزارتخانه های دولتی بابت تسویه خدمات پیمانکاران منتشر می شود، نوعی از اوراق بدهی است.

ارگان های مختلف مانند شهرداری ها، وزارت راه و شهرسازی، وزارت نیرو، وزارت بهداشت و... هر یک برای پرداخت بدهی خود به پیمانکاران اقدام به انتشار نوعی از اوراق بدهی می کنند. این نوع اوراق معمولا در زمان سررسید به قیمت اسمی بازخرید می شود و قبل از سررسید با قیمت پایین تر از قیمت اسمی معامله می گردد. مابه التفاوت قیمت معامله و قیمت اسمی اوراق، بازدهی سرمایه گذاران محسوب می شود.

اوراق بدهی که توسط دولت و به منظور پرداخت بدهی پیمانکاران منتشر می شود، معمولا به اسم اوراق اسناد خزانه اسلامی (اخزا)، اوراق سخاب، و... در سررسیدهای معین و با نرخ بهره سالانه مشخص عرضه می شوند، بانکی به عنوان بانک عامل جهت پرداخت اصل و فرع اوراق معرفی شده و ضامن هم تعیین می شود.

همچنین شرکت ها و ارگان های خصوصی و دولتی می توانند جهت تامین مالی اجرای یک پروژه یا طرح توسعه، اقدام به انتشار اوراق و عرضه آن در بازار بدهی کنند. بسیاری از شرکت های بزرگ بورسی از جمله خودروسازان از این روش استفاده کرده و اوراق صکوک یا سلف موازی یا... منتشر کرده اند.

سوال: وضعیت بازار بدهی را در سال ۹۸ چطور ارزیابی می کنید؟ مهمترین مشکلات و موانع تامین مالی از این بازار چیست؟

عمیدی: در حال حاضر بخش عمده تامین مالی صنایع و شرکت ها از طریق سیستم بانکی صورت می گیرد و بازار سرمایه نقش چندان پررنگی در تامین مالی شرکت ها ندارد. این موضوع ریشه در چند مورد دارد.

نخستین مانع رونق تامین مالی از طریق بازار بدهی، نرخ تامین مالی در این بازار است که از نرخ بهره موثر بانکی بالاتر است. در نظر داشته باشید که تامین مالی از طریق شرکت های تامین سرمایه و انتشار اوراق بدهی، هزینه هایی به سرمایه خواه تحمیل می کند که در نهایت موجب می شود هزینه تامین مالی از طریق بازار بدهی، گران تر از هزینه تامین مالی از طریق سیستم بانکی باشد.

مانع دوم، دشواری های پروسه تامین مالی از طریق بازار بدهی است. شرکت های تامین سرمایه به مراتب بیش از بانک ها نسبت به وثایق و نوع تضامین سختگیری داشته و شرایطی همچون عدم پذیرش ترکیبی از وثایق و لزوم معرفی بانک متعهد و بازارگردان و سایر ارکان، از جذابیت تامین مالی از طریق بازار سرمایه کاسته است. ضمن اینکه پروسه تامین مالی از طریق شرکت های تامین سرمایه، حداقل ۶ ماه به طول می انجامد.

سومین مانع، محدودیت های تامین مالی از طریق شرکت های تامین سرمایه است. از سویی شرکت های تامین سرمایه به سبب ماهیت خود، سود انتظاری خود را هم به نرخ بهره بانکی اضافه می کنند و موجب افزایش هزینه های تامین مالی می شوند و از سوی دیگر، در پرداخت تسهیلات هم محدودیت هایی دارند.

سوال: اگر موانع و مشکلات ذکر شده را نادیده بگیریم، آیا بازار سرمایه کشش این را دارد که شرکت ها برای تامین مالی، این بازار را جایگزین سیستم بانکی کنند؟

عمیدی: شرکت های تامین سرمایه، سرمایه ثبت شده و منابع مالی محدود دارند. سیستم بانکی به جهت دسترسی به منابع سپرده گذاران، قدرت پرداخت تسهیلات بالاتری دارد؛ ولی شرکت های تامین سرمایه منابع محدودی در اختیار دارند.

بازار سرمایه نیز به علت کمبود نقدینگی کشش تامین مالی در حجم بسیار بالا را ندارد. فراموش نکنید که کمبود نقدینگی، معضل اصلی بازار سرمایه محسوب می شود و بسیاری از سهم های ارزنده بازار به دلیل همین ضعف نقدینگی، مجال رشد ندارند و روندهای صعودی معمولا با عرضه سهامداران عمده سرکوب می شود. چنین بازاری به لحاظ حجم قابل مقایسه با سیستم بانکی نیست.

سوال: با این تفاسیر، تامین مالی از طریق بازار سرمایه چه جذابیتی دارد؟

عمیدی: این روش تامین مالی برای شرکت های بزرگ جذابیت دارد. شرکت ها و صنایع بزرگی مانند خودروسازان و فولادسازان بزرگ، به موازات اخذ تسهیلات از سیستم بانکی، جهت تامین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق بدهی هم اقدام می کنند تا در واقع، منابع مالی و نقدینگی خود را افزایش دهند.

حجم اوراق منتشر شده توسط شرکت ها در هر مرحله حداکثر ۲۰۰ میلیارد تومان است؛ در حالی که حجم بدهی بانکی هر یک از این شرکت ها طبق صورت های مالی، چندین برابر این میزان است و این نشان می دهد تامین مالی از طریق بازار سرمایه، نقش پررنگی در تامین نقدینگی شرکت ها ندارد و کماکان بازار تامین مالی در دست بانک ها است.

سوال: با توجه به انتظار رکود تورمی در سال ۹۸، وضعیت بازار بدهی را چطور پیش بینی می کنید؟

عمیدی: رکود، قابلیت نقدشوندگی بسیاری از دارایی ها را کاهش می دهد و اوراق بدهی هم از این قضیه مستثنی نیست. بطور کلی، در فضای رکودی تامین مالی با نرخ بالا (چه از طریق سیستم بانکی و چه بازار سرمایه) توجیه اقتصادی ندارد. ولی تورم انتظاری می تواند تقاضای تامین مالی را افزایش دهد و موجب رونق این بازار شود.

البته بازار بدهی با بازار سهام رابطه معکوس دارد. روند نزولی و فرسایشی بازار سهام منجر به خروج بخشی از نقدینگی از بازار سهام و ورود آن به بازار اوراق خواهد بود. بالعکس در روندهای صعودی سهام، اوراق بدهی جذابیت کمتری خواهد داشت.

سوال: برای افزایش جذابیت تامین مالی از طریق بازار سرمایه و افزایش عمق این بازار چه اقداماتی می توان انجام داد؟

عمیدی: ضروری ترین اقدامی که می بایست توسط دولت صورت بگیرد، انضباط مالی است. مادامی که نرخ تامین مالی از این بازار بالاتر از سیستم بانکی باشد، این روش تامین مالی جذابیت چندانی نخواهد داشت.

همچنین بازارگردانی صحیح، منضبط و متعهدانه منجر به افزایش نقدشوندگی اوراق خواهد شد با بالا رفتن نقدشوندگی و افزایش امنیت سرمایه گذاری، بازیگران جدیدی جذب این بازار خواهند شد.

علاوه بر این، اصلاح ابزارها و اصلاح نگرش سنتی و کلیشه ای به این بازار هم به جذابیت بیشتر تامین مالی از طریق این بازار کمک خواهد کرد.

همچنین باید ریسک هر یک از اوراق مشخص باشد تا سرمایه گذاران با اطلاع از میزان ریسک اوراق اقدام به سرمایه گذاری کنند و ارائه نرخ غیر منطقی و بالای برخی اوراق با ریسک بالاتر، نرخ این بازار را تحت تاثیر قرار ندهد.

سوال: حرف آخر؟

عمیدی: به نظر می رسد سال ۹۸، تمامی فاکتورهای موثر بر اقتصاد بهتر از سال ۹۷ باشند و بازار بدهی نیز شرایط مساعدتری داشته و شاهد معامله حجم بیشتری اوراق در این بازار باشیم. اما هنوز هم با شرایط ایده آل فاصله بسیار داریم. در این شرایط ذکر این نکته که بازار بدهی می تواند جایگزین سیستم بانکی در تامین مالی شرکت ها و صنایع باشد، شعاری بیش نیست.

با در نظر گرفتن مزایای توسعه این بازار برای دولت و امکان انتشار اوراق و تامین مالی از این طریق برای دولت، حمایت بیشتر دولت از این بازار انتظار می رود.

بازار بدهی پتانسیل رشد بسیار دارد. تعریف ابزارهای جدید از جمله امکان انتشار اوراق ارزی، برای جلب سرمایه گذاران بیشتر با سلایق مختلف از جمله راهکارهای توسعه بازار بدهی است. توسعه بازار بدهی از انباشت پول در بانک ها جلوگیری کرده و ضمنا روند تامین مالی طرح ها و پروژه های عمرانی را (چه در سطح ملی و چه در بخش خصوصی) تسهیل خواهد کرد.