حداقل دستمزد، کفاف هزینه‌های اساسی زندگی را نمی‌دهد

به گزارش بورس‌نیوز، در حالی که مذاکرات برای تعیین حداقل دستمزد سال آینده در حال انجام است، مرکز پژوهش‌های مجلس به تحلیل رابطه بین حداقل دستمزد و خط فقر پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ حداقل دستمزد نسبت به خط فقر خانوار ۳ نفره پایین‌تر بوده است. این موضوع منجر به بروز پدیده «شاغلان فقیر» شده است؛ یعنی افرادی که با وجود اشتغال رسمی همچنان در فقر به سر می‌برند. بر اساس این گزارش، برای هم‌راستا کردن حداقل دستمزد با خط فقر، نیاز است که حداقل دستمزد در سال آینده بیشتر از نرخ تورم افزایش یابد. همچنین با توجه به نوسانات قدرت خرید حداقل دستمزد در طول سال، پیشنهاد می‌شود که افزایش آن به صورت مرحله‌ای انجام شود. اگرچه سیاست حداقل دستمزد نمی‌تواند فقرا را از فقر نجات دهد، اما با حفظ سطح رفاه خانوارهای نزدیک به خط فقر، می‌تواند از فقیرتر شدن آنها پیشگیری کند.

تحلیل وضعیت «شاغلان فقیر»

تحقیقات نشان داده است که اشتغال رسمی سرپرستان خانوار دیگر قادر به تفکیک خانوارهای فقیر از غیرفقیر نیست. شرایط اقتصادی نامناسب در نیمه دوم دهه ۹۰ باعث شده که رشد اقتصادی به شدت محدود شود و حداقل دستمزد نیز از نرخ تورم عقب بماند. در گذشته، وجود سرپرست شاغل عموماً اطمینان‌دهنده‌ای برای رفاه خانوارها بود، اما از سال ۱۳۹۷ به بعد این نقش کاهش یافته و در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، نسبت سرپرستان شاغل در خانوارهای فقیر و غیرفقیر تقریباً برابر شده است. در سال ۱۴۰۳، نسبت حداقل دستمزد به خط فقر به حدود ۹۴درصد رسیده که نشان‌دهنده ناتوانی آن در پوشش هزینه‌های حداقلی زندگی است.

تعیین حداقل دستمزد و تأثیر آن بر فقر

هدف اصلی تعیین حداقل دستمزد کاهش فقر میان کارگران کم‌درآمد است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، نسبت حداقل دریافتی به خط فقر خانوار ۳ نفره از سال ۱۳۹۹ به بعد کاهش یافته و پس از سال ۱۴۰۱ به زیر عدد یک رسیده است. دلیل این کاهش، عقب‌ماندگی نرخ رشد حداقل دستمزد نسبت به تورم است. در سال ۱۴۰۳ نسبت حداقل دریافتی خانوار ۳ نفره به خط فقر به حدود ۹۴ درصد رسیده است. 

تعیین حداقل دستمزد معمولاً در مناقشات کارگری و کارفرمایی همراه است و بر اساس نیازهای زندگی کارگران تعیین می‌شود. در واقع هدف این است که کارگران بتوانند نیازهای اولیه خود را تأمین کنند و سطح زندگی قابل قبولی داشته باشند.

ظهور پدیده شاغلان فقیر

تحقیقات نشان می‌دهد که اشتغال می‌تواند یک شاخص مهم برای تعیین وضعیت اقتصادی خانوار باشد. با این حال، با آغاز شرایط اقتصادی نامناسب در نیمه دوم دهه ۹۰، نقش اشتغال در تفکیک خانوار فقیر از غیرفقیر کاهش یافته است. در این شرایط، بسیاری از مشاغل ایجاد شده کیفیت پایینی داشته و درآمدهای ناپایداری را به همراه داشته‌اند. 

این گزارش تصریح می‌کند که حداقل دستمزد بر فقرا تأثیر چندانی ندارد، زیرا بسیاری از آنها به مشاغل رسمی دسترسی ندارند. در نتیجه، سیاستگذاری حداقل دستمزد بیشتر بر روی غیرفقرا اثرگذار است و می‌تواند مانع از ورود آنها به فقر شود. 

افزایش استان‌های فقیر

گزارش به مقایسه حداقل دریافتی با نرخ فقر در استان‌های مختلف پرداخته و نشان می‌دهد که در برخی از استان‌ها، حتی با داشتن شغل رسمی، افراد همچنان فقیر هستند. این موضوع ناشی از عقب‌ماندگی دستمزدها از نرخ تورم است که رفاه شاغلان را تحت تأثیر قرار داده است. این مسئله نشان‌دهنده ضرورت سیاست‌های منطقه‌ای برای تعیین دستمزدها بر اساس هزینه‌های سبد مصرفی خط فقر است.