غول‌های متانول ایران/ دروازه‌هایی که فقط باید جنبید

به گزارش بورس نیوز؛متانول پرکاربردترین محصول پتروشیمی است. از ترکیب متان و اکسیژن به دست می‌آید. بیش از ۳۰ درصد متانول تولیدی در دنیا برای تولید فرمالدهید استفاده می‌شود. کاربرد‌های متانول عبارتند از:

• اختلاط با بنزین برای کاهش آلایندگی آن
• تولید حلال
• تولید رنگ
• تولید ضد یخ
• صنعت پلاستیک

تاریخچه صنعت در ایران و جهان

اولین واحد تولید متانول صنعتی توسط کمپانی ب‌آاس‌اف در سال ۱۹۲۳ ساخته شد.

تا سال ۱۳۶۹ کشور ما فاقد واحد تولید متانول بود و متانول مورد نیاز کشور با کشتی وارد می‌شد، پس از انقلاب و در طول دوران جنگ تحمیلی، طراحی یک واحد متانول با ظرفیت ۸۴۰۰۰ تن در سال در دستور کار شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار گرفت و محل آن نیز بدلیل استفاده از امکانات مجتمع پتروشیمی شیراز و نزدیک بودن به واحد‌های مصرف کننده متانول در مجاورت این مجتمع تعیین گردید. بعد از طی مراحل مهندسی و نصب از اردیبهشت ماه ۱۳۶۹ تولید خود را آغاز کرد و از خرداد ماه همین سال رسماً افتتاح شد.

تولید متانول در دنیا

در ایران، چون گاز ارزان داریم، متانول را از گاز طبیعی به دست می‌آوریم. اما در برخی کشور‌ها نظیر چین، متانول را از زغال سنگ به دست می‌آورند. در این روش از لحاظ نسبت خوراک و محصول، به ازای هر ۶/۱ تن زغال مصرفی، یک تن متانول تولید می‌شود.

همبستگی نرخ متانول و زغال سنگ

به دلیل اینکه خوراک برخی متانول سازان ذغال سنگ است، بین نرخ جهانی متانول و زغال سنگ همبستگی مستقیم وجود دارد. چرا که اگر زغال سنگ رشد کند، برخی متانول سازان فعالیت خود را متوقف میکنند و در نتیجه عرضه متانول کاهش پیدا کرده و نرخ آن رشد میکند. همچنین بین نرخ متانول و نفت خام نیز همبستگی مستقیم وجود دارد.

مواد اولیه

گاز طبیعی به عنوان خوراک مهم‌ترین ماده اولیه متانول‌ساز‌های ایرانی می‌باشد. نرخ گذاری گاز طبیعی به عنوان خوراک از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۵ طبق فرمول زیر صورت می‌پذیرد: (معدل مذکور هر ۶ ماه محاسبه می‌شود)

حجم و ارزش صنعت و در جهان و ایران

در سال ۲۰۲۰ ظرفیت اسمی تولید متانول جهان ۱۰۰ میلیون تن و تولید و مصرف آن حدود ۸۲ میلیون تن بوده است. چین بزرگترین تولید کننده و بزرگترین مصرف کننده متانول در دنیا است. تولید چین ۳۶ میلیون تن و مصرف آن ۴۸ میلیون تن می باشد که به معنی وجود کسری ۱۲ میلیون تنی در این کشور است. اندازه بازار متانول حدود ۲۰ میلیارد دلار است.

ظرفیت اسمی تولید متانول در ایران حدود ۱۲ میلیون تن است و ۸۰ درصد این ظرفیت تولید می شود (با طرحهای در دست اجرا: بیش از ۳۰ میلیون تن). مصرف داخلی حدود ۷۰۰ هزار تن است و بقیه آن صادر می شود

بازار داخلی و بازار صادراتی

تقاضای متانول در ایران پایین است و بیشتر متانول تولیدی صادر می شود. اکثر متانول صادراتی نیز به چین صادر می شود.

شرکت های صنعت

پتروشیمی زاگرس (بندر عسلویه)

فاز اول زاگرس از سال ۱۳۸۰ آغاز و با ظرفیت سالیانه یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار تن متانول گرید AA در سال ۱۳۸۵ پایان یافت. با خاتمه عملیات اجرایی فاز دوم در سال ۱۳۸۸، شرکت پتروشیمی زاگرس با ظرفیت تولید سالانه سه میلیون و سیصد هزار تن در زمره پنج شرکت بزرگ تولیدکننده این محصول در دنیا قرار گرفت.

• مشتریان عمده: چین – هند – صنایع شیمیایی سامد (چسب مشهد)

• تامین کننده مواد اولیه: متان از پارس جنوبی – اکسیژن از مبین (بخار حاصله را به مبین می فروشد)

• نسبت مصرف: ۹۰۰ متر مکعب متان به ازای هر تن متانول

• سهامداران عمده: پارسان – پتروشیمی تابان فردا

پتروشیمی فن آوران (بندر ماهشهر)

پتروشیمی فن آوران سال ۱۳۷۷ تاسیس شد. فعالیت این شرکت در زمینه ساخت، راه‌اندازی و بهره‌برداری

واحد‌های متانول، اسید استیک و منواکسید کربن می باشد.

• مشتریان عمده: پتروشیمی بندر امام – شگویا – شیمی بافت

• تامین کننده مواد اولیه: متان از شرکت ملی گاز – کربن دی اکسید از مارون

• نسبت¬ مصرف: ۷۲۵ متر مکعب متان به ازای هر تن متانول و مونوکسید کربن

• سهامداران عمده: تاپیکو – صندوق بازنشستگی کشوری – پتروشیمی تابان فردا

• فرایند تولید: ۱. متان به متانول (اکسیژن از کربن دی اکسید دریافتی استخراج میشود) ۲. متان به مونوکسید

کربن ۳. متانول + مونوکسید کربن: اسید استیک

• زیرمجموعه های مهم: ۳۳ درصد پتروشیمی مرجان (متانول) – ۴ درصد شخارک – ۵۰ درصد شفارا (دی اکتیل فتالات)

• طرح توسعه: پترو الفین فناوران که واحد MTO می¬باشد و مشخصات آن به قرار زیر است (تاریخ تخمینی بهره¬برداری: تا پایان ۱۴۰۳)

پتروشیمی خارک (جزیره خارک)

شرکت پتروشیمی خارک در ابتدا تحت عنوان شرکت سهامی شیمیایی خارک به منظور بازیافت پروپان، بوتان، نفتا و گوگرد از گاز‌های استحصالی چاه‌های حوزه نفتی فلات قاره ایران با مشارکت پنجاه – پنجاه بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت آمریکایی AMOCO در سال ۱۳۴۴ تاسیس و در سال ۱۳۴۸ به بهره برداری رسید. در سال ۱۳۷۸ واحد متانول به بهره برداری رسید.

• مشتریان عمده: چین - هند

• تامین کننده مواد اولیه: گاز ترش از شرکت نفت فلات قاره

• نسبت مصرف: ۱۰۵۰ متر مکعب گاز ترش به ازای هر تن محصول

• سهامداران عمده: پتروشیمی تابان فردا - تاپیکو – صندوق بازنشستگی کشوری

• فرایند تولید: گاز ترش به گاز شیرین (گوگرد جدا شده به فروش میرسد) - گاز شیرین به متانول، پروپان، بوتان، پنتان

• طرح توسعه: فاز دوم متانول با ظرفیت ۱.۴۰۰.۰۰۰ تن (تاریخ اعلامی بهره برداری: تا پایان ۱۴۰۲)

پتروشیمی شیراز (شیراز)

شرکت پتروشیمی شیراز بعنوان اولین واحد تولیدی صنایع پتروشیمی ایران در سال ۱۳۴۲ به منظور تولید کود‌های شیمیایی ازته آغاز به فعالیت نمود.

• مشتریان عمده: سازمان حمایت کشاورزی – شفارس (محصولات اوره و متانول) - سازمان صنایع دفاع (محصولات نیترات آمونیوم) - هند

• تامین کننده مواد اولیه: متان از شرکت ملی گاز

• نسبت¬ مصرف: ۳۸۰ متر مکعب متان به ازای هر تن محصول

• سهامداران عمده: پارسان – مدبران اقتصاد

• فرایند تولید: شش خط تولید دارد:

o ۱. متان به آمونیاک - آمونیاک به اوره ۲. متان به متانول ۳. آمونیاک + هوا: اسید نیتریک ۴. آمونیاک + اسید نیتریک: نیترات آمونیوم ۵. نیترات آمونیوم به آرگون ۶. اوره + آمونیاک: کود مایع ازته

نکات تحلیل

• قسمت فروش:

 نرخ فروش داخلی: نرخ دلاری دفتر توسعه

 نرخ فروش صادراتی: متانول ساز‌های ایرانی CFR می فروشند. نرخ فروش صادراتی را معمولا برابر "متانول CFR چین" مجله پلتس می گیریم، مگر اینکه شرکت تاکنون پایین تر یا بالاتر فروخته باشد که در آن صورت اسپرد آن را به دست می آوریم. این اسپرد به این دلیل است که ممکن است مثلا بخشی از متانول را به هند میفروشند، یعنی اینطور نیست که در چین دو نرخ داشته باشیم.

• قسمت بهای تمام شده: نرخ خوراک را (نرخ دلاری گاز طبیعی * نرخ دلار) و نرخ اکسیژن را از آخرین گزارش فصلی در نظر می گیریم. اکسیژن، چون یوتیلیتی است به صورت سالانه نرخ گذاری می شود.

• قسمت هزینه های اداری، عمومی و فروش:، چون فروش به شکل CFR است، لذا هزینه حمل و نقل به ازای هر تن فروش صادراتی باید در این قسمت آورده شود. محاسبه نرخ حمل با توجه به اطلاعات موجود در صفحه ۳ گزارش تفسیری انجام می گیرد.

تهیه و تولید : گروه انیگما