بازارهای سرمایه پیشتاز در تعریف و راه‌اندازی ابزارهای نوین مال
به گزارش بورس‌نیوز، رضا کیانی درباره تعریف وارانت اظهار کرد: وارانت ابزاری مالی است که بر اساس آن ناشر اوراق (فروشنده) در مقابل دریافت مبلغی که قیمت وارانت ((Premium نامیده می‌شود، متعهد است در صورت درخواست خریدار در تاریخ مشخص مقدار معینی از دارایی پایه را به قیمت معین معامله کند. بنابراین وارانت یک تعهد برای ناشر (فروشنده) و یک حق برای دارنده (خریدار) ایجاد می‌کند؛ حق معامله دارایی مشخصی با قیمت معین تا سررسیدی مشخص. از این بابت وارانت ابزاری همچون اختیار معامله است. دارایی پایه وارانت می‌تواند سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، سبد سهام، واحدسرمایه‌گذاری صندوق‌ها، شاخص، کالا یا ارز باشد. وارانت می‌تواند از نوع خرید یا فروش باشد.
وی افزود: وارانت خرید (call warrant) این حق را به دارنده آن می‌دهد که دارایی پایه را با قیمت معین و در تاریخ مشخص از ناشر وارانت خریداری کند. از طرف دیگر وارانت فروش (put warrant)به دارنده‌ی آن، این حق را می‌دهد که دارایی پایه را با قیمت معین و در تاریخ مشخص به ناشر وارانت بفروشد. وارانت از نظر سبک اعمال می‌تواند اروپایی یا آمریکایی باشد. در نوع اروپایی اعمال حق توسط دارنده‌ی وارانت تنها در سررسید امکان‌پذیر است اما در نوع آمریکایی در هر زمانی تا سررسید دارنده‌ی وارانت می‌تواند حق خود را اعمال کند و ناشر را ملزم به معامله دارایی پایه کند.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران درباره اصلی‌ترین تفاوت وارانت با اختیار معامله بیان کرد: شاید اصلی‌ترین تفاوت وارنت با اختیار معامله را بتوان ناشر این دو ابزار دانست. اختیار معامله هر شخص حقیقی و حقوقی‌ای را که الزامات مدیریت ریسک را رعایت کند به عنوان ناشر خود می‌پذیرد اما وارانت برای پذیرش ناشر (فروشنده-متعهد) خود بسیار سخت‌گیرتر است و تنها نهادهای مالی معتبر و بانک‌ها یا در مواردی خود شرکتی که سهمش موضوع انتشار وارانت است را به عنوان ناشر برمی‌گزیند.
کیانی ادامه داد: وارنت انواع گوناگونی دارد زیرا ابزاری استاندارد نیست. این خود البته یکی دیگر از تفاوت‌های وارانت و اختیار معامله است؛ تفاوتی اثرگذار. اختیار معامله به عنوان ابزاری استاندارد توسط بورس‌ها و در چارچوبی مشخص تعریف و منتشر می‌شود. وارانت امّا، نه تنها توسط شرکت‌های معتبر منتشر می‌شود که توسط آنها و بر اساس نیازشان و با توجه به بازارسنجی که انجام داده‌ند، منتشر می‌شود. ازاین رو وارانت ابزاری متنوع است اما شاید بتوان انواع اصلی آن را در دو گونه زیر جای داد:
وارانت ساختاریافته (Structured Warrant): ناشر وارانت ساختاریافته باید نهاد مالی یا بانک معتبری باشد. وارانت ساختاریافته که وارانت مشتقه (Derivative Warrant) یا وارانت پوشش‌داده‌شده (Covered Warrant) نیز نامیده می‌شود به خریدار اجازه می‌دهد در تاریخ مشخص یا تا تاریخ مشخص، مقدار معینی از دارایی پایه را با ناشر به قیمت معینی معامله کند. وارانت ساختاریافته می‌تواند وارانت خرید یا فروش باشد.
وارانت شرکتی (Company Warrant): این نوع وارانت تنها توسط شرکت ناشر سهم پایه منتشر شده و به دارنده‌ی آن حق خرید سهم پایه از ناشر را می‌دهد. وارانت شرکتی تنها به صورت وارانت خرید منتشر می‌شود. در این نوع از وارانت شرکت حق خرید سهم خودش را با قیمتی مشخص و در تاریخی مشخص به خریدار وارانت واگذار می‌کند. در هنگام اعمال وارانت و البته در صورتی که سرمایه‌گذار تمایلی به اعمال داشته باشد، شرکت می‌تواند از محل سهام خزانه خود یا احتمالاً با افزایش سرمایه (که با سلب حق تقدم صورت خواهد گرفت) پاسخگوی درخواست سرمایه‌گذار باشد و بر تعهد خود جامه انجام بپوشاند.
وی ادامه داد: وارانت همانند قراردادهای آتی و اختیار معامله به دارنده آن، این فرصت را می‌دهد که از نوسانات قیمت دارایی پایه بدون التزام به تملک آن استفاده کند. برخلاف قراردادهای اختیار معامله، وارانت نیاز به حساب وجه‌تضمین و بنابراین اخطاریه کسری وجه‌تضمین ندارد و از سازوکار مدیریت ریسک آسان‌تری برخوردار است.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران درباره امکان کسب سود از نوسانات بازار توضیح داد: امکان کسب سود از نوسانات بازار در هر دو حالت صعودی و نزولی برای سرمایه‌گذاران وجود دارد چراکه وارانت خرید به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد تا از افزایش قیمت دارایی پایه سود کسب کند و همچنین سرمایه‌گذار با خرید وارانت فروش می‌تواند از کاهش قیمت دارایی پایه منتفع شود.
وی افزود: معاملات وارانت دارای اهرم مالی است به این معنی که سرمایه‌گذار برای خرید وارانت پول کمتری نسبت به ارزش کل قرارداد می‌پردازد. به بیان دیگر قیمت وارانت ارزشی به مراتب کمتر از ارزش کل قرارداد دارد از این رو سودهای به‌دست آمده از معاملات وارانت می‌تواند بسیار بیشتر از سودهای به‌دست آمده از معاملات دارایی پایه وارانت باشد. خبر خوب اینکه زیان وارانت نیز همچون اختیار معامله به میزان قیمت وارانت محدود است.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: ابزار مالی وارانت برای دارایی‌های پایه بسیار متنوعی از جمله سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، سبد سهام، واحد سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شاخص، کالا یا ارز منتشر می‌شود.
کیانی همچنین درباره اینکه وارانت می‌تواند به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک مورد استفاده ناشر و سرمایه‌گذار قرار گیرد، گفت: وارانت می‌تواند به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک مورد استفاده ناشر و سرمایه‌گذار قرار گیرد. به این معنی که ناشر در صورتی که خود مالک دارایی پایه باشد و احتمال دهد قیمت دارایی در آینده کاهش خواهد یافت، می‌تواند اقدام به انتشار و فروش وارانت خرید (Call Warrant) کند. در این حالت در صورتی که قیمت دارایی پایه کاهش یابد، ناشر به میزان قیمت وارانتی که از سرمایه‌گذاردریافت کرده خود را در برابر کاهش قیمت پوشش داده است. برای درک بهتر فرض کنید شرکتی دارای سهم الف است و احتمال می‌دهد قیمت این سهم در آینده کاهش یابد. فرض کنید این شرکت اقدام به انتشار وارانت خرید کند و آن را به قیمت 1234 ریال بفروشد.
وی افزود: در این حالت اگر قیمت سهم مطابق پیش‌بینی شرکت کاهش یابد، زیان شرکت تا سقف 1234 ریال نیز پوشش داده شده است. از دیگر سو اگر سرمایه‌گذاری خود مالک دارایی پایه باشد و گمان کند قیمت دارایی پایه در آینده کاهش خواهد یافت، می‌تواند با خرید وارانت فروش (Put Warrant) خود را در برابر کاهش قیمت پوشش دهد. در این حالت اگر قیمت دارایی پایه کاهش یابد، سرمایه‌گذار می‌تواند آن را با قیمتی مشخص (بالاتر از قیمت بازار) به فروش برساند و اگر قیمت افزایش یابد یا کاهش نیابد نیز سرمایه‌گذار همچنان مالک دارایی پایه‌ای خواهد بود که با افت قیمت مواجه نشده هر چند برای این پوشش ریسک قیمتی پرداخته است.
کیانی ادامه داد: در حالتی دیگر اگر سرمایه‌گذاری برنامه خرید سهم در آینده را داشته باشد و احتمال دهد قیمت سهم تا آن زمان افزایش یابد با خرید وارانت خرید (Call Warrant) می‌تواند قیمت خرید خود را تثبیت کند و خود را در برابر ریسک خرید به قیمتی بالاتر پوشش دهد.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران درباره شباهت‌های وارانت شرکتی و وارانت ساختاریافته گفت: شباهت‌های وارانت شرکتی و وارانت ساختاریافته دارای شباهت‌های بسیاری با قراردادهای اختیار معامله هستند. ساختار و چارچوب قراردادی وارانت و اختیار معامله همانند یکدیگر است. وارانت نیز همچون اختیار معامله به دارنده خود این حق را می‌دهند تا دارایی پایه را در تاریخ مشخص یا تا تاریخ مشخص و با قیمت معینی از ناشر خریداری کرده یا به آن بفروشد. از طرفی وارانت و قرارداد اختیار معامله تا زمانی‌که اعمال نشوند به دارنده آن هیچ حق کنترلی بر دارایی پایه نمی‌دهند.
وی افزود: وارانتها همچنین دارای تفاوت‌هایی با قراردادهای اختیار معامله هستند. مهمترین تفاوتی که بین این وارانتها و قراردادهای اختیار معامله وجود دارد این است که قرارداد اختیار معامله توسط اشخاص حقیقی و حقوقی که الزامات مدیریت ریسک را رعایت کنند، قابل انتشار و فروش است ولی وارانت تنها توسط یک نهاد مالی یا بانک معتبر منتشر می‌شود. انتشار وارانت توسط نهادهای بزرگ و معتبر تأثیر مهمی بر سازوکار مدیریت ریسک این ابزار مالی دارد. خریدار وارانت در ابتدای قرارداد قیمت وارانت را پرداخت کرده و بنابراین تمامی تعهد خود را ایفا کرده و اکنون تنها از حق انجام معامله برخوردار است. بنابراین ریسکی از سوی سرمایه‌گذار (خریدار) انجام معامله را تهدید نمی‌کند.
کیانی ادامه داد: در وارانت نیز همچون اختیار معامله ناشر متعهد انجام معامله است و ریسک انجام نشدن معامله از سوی او است که قرارداد را تهدید می‌کند. در اختیار معامله هر شخصی می‌تواند در موضع فروش (Short Position) قرار گیرد و متعهد به انجام معامله شود، بنابراین سامانه‌ی مدیریت ریسک توانمندی برای دریافت وجه تضمین و برزورسانی قراردادهای اختیار معامله مورد نیاز است. در وارنت اما تنها نهادهای بزرگ و معتبری که دارای رتبه اعتباری بالایی باشند یا وثایق کافی ارایه یا دارایی پایه را وثیقه کرده باشند، می‌توانند در موضع فروش قرار گیرند و تعهد انجام معامله را بپذیرند.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران در پایان گفت: در وارانت سازوکار مدیریت ریسک می‌تواند آسان‌تر باشد. این امر البته بیانگر نبود نیاز به مدیریت ریسک در قراردادهای وارانت نیست اما به دلیل محدود بودن اشخاص مجاز به فروش وارانت بر ساده‌تر بودن سازوکار مدیریت ریسک اشاره دارد.
