آیا تب و تاب استارتاپ در ایران شبیه دوره دات کام آمریکاست؟
خواندن ۲دقیقه
به گزارش بورس نیوز، در اواخر دهۀ ۱۹۹۰، استارت آپ‌هایی بر پایۀ اینترنت در آمریکا شکل گرفتند و ظرف مدت کوتاهی، سهام شان به قیمتی باورنکردنی رسید؛ اما این پیشرفت دیری نپایید و حباب دات کام ترکید و بسیاری از این استارت آپ‌ها را با خود به زیر کشید. در سال‌های اخیر، استارت آپ‌های بر پایۀ اینترنت در ایران به محبوبیت بسیاری دست یافته‌اند و روز به روز نیز، بر تعدادشان افزوده می‌شود. تب و تاب استارت‌آپ در ایران بسیاری را به یاد حباب دات کام بیست و چند سال پیش آمریکا انداخته است. اما آیا تب و تاب استارت‌آپ در ایران شبیه دورۀ دات کام آمریکا است؟ اگر می‌خواهد به صورت دقیق‌تر بدانید حباب دات کام چیست و آیا تب و تاب استارت آپ در ایران شبیه دورۀ دات کام آمریکا است یا خیر. با ما همراه باشید.
حباب دات کام چیست؟
حباب دات کام (dot-com bubble) یا حباب اینترنت به بازه‌ای از زمان بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ اشاره دارد. در این بازۀ زمانی، سرمایه گذاران، با امید کسب سرمایۀ کلان، سرمایه شان را وارد استارت آپ‌های مبتنی بر اینترنت کردند. کمپانی‌ها از این سرمایه در جهت راه اندازی کسب و کار‌های اینترنتی استفاده کردند. در سال ۱۹۹۵، شاخص نزدک مرکب (NASDAQ Composite Index) کمتر از هزار بود، اما در روز دهم مارچ سال ۲۰۰۰، این میزان به اوج خودش، یعنی ۵۴۰۸.۶۰ رسید.
در زمان محبوبیت و گسترش اینترنت، بسیاری سرمایه گذران چشم شان را روی اصول سنتی سرمایه گذاری، مانند نسبت قیمت بر سود سهم (P/E)، بستند و آن را به طور کامل، نادیده گرفتند. به جای آن، به سوی مدلی از کسب و کار رفتند که در آن، توجه‌ها به سوی مفاهیمی مانند ایجاد آگاهی از برند brand awareness)) و سهم بازار (Market Share) معطوف بود. در سال ۱۹۹۸، کاهش سود بانکی باعث شد میزان سرمایه گذاری در دات کام بیشتر شود. در کشور‌های توسعه یافته، پیشرفت زیرساخت‌های صنعت و شناخت بیشتر اینترنت باعث شد مردم دسترسی بیشتری به اینترنت داشته باشند و بتوانند به راحتی آنلاین شوند. این عوامل دست به دست یکدیگر دادند و باعث شدند سود عظیمی نصیب بنیان گذاران استارت آپ‌ها شود. در واقع، آن‌ها ره صد ساله را یک شبه پیمودند. (برخی تحلیل گران معتقدند که حباب دات کام از اوایل دهۀ ۱۹۹۰، آغاز شد، درست زمانی که مفهوم بزرگراه اطلاعاتی (information superhighway) به محبوبیت دست پیدا کرد).
در سال ۱۹۹۹، حباب شروع به افت کرد. در سال ۲۰۰۰، کمپانی‌هایی مانند Pets.com اعلام ورشکستگی مردند و در سال ۲۰۰۱، حباب ترکید و بسیاری از دات کام‌ها را با خودش نابود کرد (بسیاری از این سرمایه گذاران «دات کام» را «دات بمب» نامیدند). در این دوره، چندین تریلیون دلار از بین رفت. وقوع حمله‌های تروریستی و این ضرر‌ها دست به دست یکدیگر دادند و سبب رکود حوزۀ تکنولوژی شدند.
رونق اینترنت بی فایده نیز نبود و توانست سبب موفقیت‌هایی نیز شود. به عنوان مثال، «اقتصاد جدید» حاصل رونق اینترنت بود. امروز، آمازون (Amazon)،ای بی (eBay) و گوگل، از غول‌های کنونی حوزۀ اینترنت، جزو ۴۸ درصد از کمپانی‌هایی به شمار می‌روند که از حباب دات کام جان سالم به در بردند.
استارت آپ در ایران
مدت زیادی از پیدایش استارت آپ‌ها در ایران نمی‌گذرد. در این فضای تازه شکل گرفته، حباب نیز وجود دارد و بالطبع، برخی نگران آنند که آیا این حباب نیز مانند حباب دات کام می‌ترکد و همه چیز را با خود نابود می‌کند یا خیر.
به طور کلی، استارت آپ یا شرکت نوآفرین برای حل یک مسئله یا مشکلی در حوزۀ تکنولوژی شکل می‌گیرد و در هنگام شکل گیری، محصول یا خدمات، مشتریانش و نحوۀ کسب درآمدش به طور کامل شفاف و قطعی نیست، بلکه همواره، ابهاماتی در این بین وجود دارد. اگر همه چیز شفاف و روشن باشد، استارت آپ دیگر استارت آپ نیست، بلکه یک کسب و کار یا شرکت کامل است. استارت آپ‌ها مدل کسب و کار مشخصی ندارند.
در دورۀ حباب دات کام در آمریکا، استارت آپ‌ها طرفداران زیادی پیدا کردند و همه به فکر راه اندازی استارت آپ‌هایی بر پایۀ اینترنت افتادند. در حال حاضر، در ایران نیز تب استارت آپ حسابی تند است و هر کسی دوست دارد استارت آپ خودش را راه اندازی کند و از این طریق، به کسب سود و کارآفرینی بپردازد. استارت آپ‌های ایرانی نیز مبتنی بر تکنولوژی و اینترنت هستند و از اینترنت و فناوری‌های مبتنی بر آن برای ارائۀ خدمات مورد نظرشان استفاده می‌کنند و همچنین، از آن بهره می‌گیرند تا خود را به دیگران معرفی کنند و عدۀ بیشتری را به سوی خود معرفی کنند. از نمونه‌های استارت آپ‌های ایرانی می‌توان به دی جی کالا و اسنپ اشاره کرد.
اما آیا احتمال دارد تب و تاب استارت آپ در ایران بخوابد؟ برخی معتقدند که فقط زمانی تب و تاب استارت آپ در ایران و دیگر نقاط دنیا از بین خواهد رفت (یا حباب آن خواهد ترکید) که مردم از تکنولوژی و استفاده از آن خسته شده باشند. اما آیا چنین چیزی امکان پذیر است؟ استارت آپ و تکنولوژی‌های مورد استفاده شان زندگی را برای مردم راحت کرده اند و بالطبع، مردم حاضر نیستند از این راحتی دست بکشند.
در حال حاضر، فضای استارت آپی ایرانی متفاوت از فضای دهۀ ۱۹۹۰ آمریکا است. در ایران، آگاهی و دانش در مورد استارت آپ رشد قابل توجهی داشته است و معمولاً، بنیان گذاران استارت آپ‌ها با دانش وارد این حیطه می‌شود. اما در این بین یک خطر وجود دارد و می‌تواند سبب ترکیدن این حباب در ایران شود؛ اگر سرمایۀ عظیمی به بازار استارت آپ وارد شود و احتمال خروج سرمایه وجود داشته باشد، احتمال ترکیدن حباب و نابودی استارت آپ‌ها نیز در بین خواهد بود. این اتفاق برای برخی از استارت آپ‌ها افتاده است، اما اگر گسترده شود، خطراتی را در پی خواهد داشت.
- بیشتر بخوانید:
