کامران کرمی
موضوع مذاکره میان تهران و ریاض اخیرا به یکی از سوژه‌های تقریبا ثابت رسانه‌های عربی درآمده است.
کمتر از 24 ساعت از اعلام آمادگی سلطان نشین عمان برای میانجیگری میان ایران و عربستان که آن را ضرورتی جدی برای آرام نگاه داشتن اوضاع منطقه می‌داند، نمی‌گذرد که منابع دیپلماتیک نزدیک به خاندان آل سعود مدعی شدند که پادشاه عربستان به پیشنهاد رئیس‌جمهور آمریکا، سیاست جدیدی در قبال ایران اتخاذ کرده و تاکنون سه دور مذاکره میان ریاض و تهران با حضور یوسف الادریسی جانشین بندر بن سلطان در دستگاه اطلاعات عربستان، برگزار شده است.
به گزارش خبرگزاری فارس، به نقل از روزنامه لبنانی «الدیار»، منابع دیپلماتیک نزدیک به عربستان سعودی گزارش دادند که عربستان به پیشنهاد «باراک اوباما» رئیس‌جمهور آمریکا، سیاست جدیدی در قبال ایران اتخاذ کرده است. روزنامه الدیار به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شد که تمایل اخیر سعودی‌ها برای گشایش در برابر ایران و حمایت از آنچه این منابع آن را «جریان معتدل به ریاست حسن روحانی» نامیدند، بر اساس توصیه باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا است.
این منبع فاش کرد که سه دور گفت‌وگوی عربستان و ایران با حضور یوسف الادریسی رئیس جدید دستگاه اطلاعات عربستان برگزار شده که آخرین دور آن در یکی از کشورهای خلیج‌فارس و دیگری در یکی از کشورهای آفریقایی بوده که نتیجه آن مثبت بوده و به توافق بر سر لبنان منجر شده که موضوعات منطقه‌ای به سوی حل شدن پیش برود. زمزمه‌ها در خصوص تغییر دو سفیر عربستان و ایران در لبنان در این راستا قابل اشاره است.
در سفر اخیر باراک اوباما به عربستان، طرفین بر پیشبرد وضعیت لبنان و دور نگه داشتن آن از بحران سوریه تاکید کردند. موضوع سوریه و ارتباطش با لبنان، قطعا نقشی مهم در تعیین آینده مناسبات ایران و عربستان ایفا می‌کند. در این ارتباط، پایگاه خبری «النشره» از برگزاری نشست‌های مشترک بین مقامات ایران و عربستان خبر داده و مدعی شده است که موضوع انتخاب رئیس‌جمهوری لبنان در قلب مذاکرات جاری بین ریاض و تهران قرار دارد. النشره همچنین معتقد است که موضوع مذاکرات دو کشور در انتخاب رئیس‌جمهور بعدی لبنان خلاصه نمی‌شود؛ بلکه تعدادی از پرونده‌های دیگر را نیز دربرمی‌گیرد.
پیش‌تر هم روزنامه لبنانی الاخبار در گزارشی با بررسی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری لبنان، با اشاره به جایگاه معتبر میشل عون تاکید کرده بود که عون تنها فردی است که می‌تواند با نزدیک شدن ایران و عربستان در موضوع لبنان به ریاست‌جمهوری خود امیدوار باشد. الاخبار معتقد است که میشل عون در جایگاهی قرار دارد که با توجه به روابط خود، توان تاثیرگذاری بر این دو قدرت منطقه‌ای برای ایجاد توازن سیاسی در لبنان را دارد.
روابط ایران و عربستان پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و پیشرفت ایران در مذاکرات هسته‌ای با غرب و به ویژه امضای توافقنامه ژنو دستخوش تحولاتی شده است. رسانه‌های عربی همواره از رایزنی‌های ایران و عربستان برای سفر قریب‌الوقوع وزیر امورخارجه ایران به ریاض خبر داده‌اند که تاکنون صورت نگرفته است. در این میان اخباری نیز مبنی‌بر سفر هاشمی رفسنجانی منتشر شده است.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در سفرهای منطقه‌ای خود به کشورهای خلیج فارس برنامه سفری به عربستان سعودی داشت که این سفر لغو شد و وزارت امور خارجه دلیل لغو این سفر را آماده نبودن مقامات ریاض اعلام کرد.
همچنین روزنامه السفیر با اشاره به سفر چند هفته گذشته «حسین امیر عبداللهیان» معاون عربی و آفریقای وزیرخارجه به کویت و امارات متحده عربی، تاکید کردند كه قرار بود عبداللهیان سفری به ریاض داشته باشد، ولی در راستای آمادگی بیشتر ریاض این سفر به تاخیر افتاد. به گفته منابع آگاه این روزنامه لبنانی، قرار است که یک مقام عالیرتبه وزارت خارجه ایران در آینده نزدیک راهی ریاض شود و بعد از آن وزیرخارجه ایران به عربستان سعودی سفر خواهد کرد.
السفیر همچنین از برگزاری سلسله نشست‌هایی میان مسوولان ایرانی و عبدالرحمن الشهری سفیر عربستان در تهران به‌منظور فراهم کردن مقدمات سفر ظریف به ریاض خبر داده بود؛ زيرا پیش از این وزیرخارجه ایران قصد سفر به عربستان را داشت. به گفته این منابع از زمان انتصاب الشهری، سفیر جدید عربستان در تهران در فوریه گذشته تا به حال، نشست‌های دوره‌ای میان او و مسوولان ایرانی برگزار شده است.
پیش‌تر هم خبرگزاری مهر با بیان اینکه محمد جواد رسولی محلاتی، سفیر ایران در ریاض با پایان ماموریت سه ساله خود به ایران بازمی‌گردد، از تعیین حسین صادقی، سفیر جدید ایران در ریاض خبر داد که در هفته‌های آینده عازم ریاض خواهد شد.
موضوع روابط ایران و عربستان همچنین در اظهارات مقامات و دیپلمات‌های عربی انعکاس پیدا کرده است. در این ارتباط نبیل فهمی وزیرخارجه مصر اعلام کرد که اخیرا با محمدجوادظریف در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل گفت‌وگو کرده و به او گفته است: «اگر شما می‌خواهید پس از انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر ایران، شاخصه مثبتی از دولت جدید ارائه کنید، باید سیگنال‌های مثبتی را برای بحرین و عربستان بفرستید.»
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه البلاد چاپ منامه، نبیل فهمی همچنین به ظریف گفت: «باید بدانید که امنیت ملی ایران از لحاظ منطقه‌ای به امنیت ملی و ثبات کشورهای خلیج‌فارس بستگی دارد و روابط با کشورهای همسایه باید بر مبنای پایبندی به حاکمیت کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس باشد.»
روزنامه لبنانی الدیار در بخش دیگری از تحلیل خود مدعی شد که مقامات سعودی از برخورد احتیاط‌آمیز در ورود به روابط با ایران و میزان گسترش آن و سطح تماس‌هایی که تاکنون حاصل شده، صحبت می‌کنند. هر چند که تاکید کرده‌اند که منافع «زودگذر» دو کشور به نقطه اشتراک رسیده و می‌توان مناسبات آینده را بر آن بنا کرد، به‌خصوص که سعودی‌ها نشانه‌هایی از تمایل خود را برای مبارزه با تروریسم نشان داده‌اند.
روزنامه لبنانی الدیار معتقد است از نظر عربستان کلمه عبور همه این گام‌های همگرایی، سوریه است.
روزنامه الدیار در پایان تحلیل خود با بررسی چشم‌اندازهای روابط دو دولت معتقد است که پرونده روابط میان ایران و عربستان، با هر احتمالی روبه‌رو است و این در سایه تغییر روابط غرب با ایران و احتمال وجود توافق در خصوص موضوع هسته‌ای است. الدیار با اشاره به توافقنامه امنیتی میان تهران و ریاض معتقد است که این توافقنامه می‌تواند بابی برای اثبات حسن‌نیت طرفین باشد. توافقی که حسن روحانی در زمان تصدی دبیری شورای امنیت ملی ایران در سال 1998 مامور انجام آن بود.
بنابراین با چنین کارنامه‌ای از حسن روحانی و همچنین تاکید بر گسترش روابط با همسایگان به‌ویژه عربستان سعودی می‌توان گفت که مسیر روابط دو کشور هموارتر از گذشته است.
تقدیر سفیر جدید عربستان از مواضع هاشمی رفسنجانی
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در دیدار عبدالرحمن بن غرمان الشهری، سفیر جدید عربستان سعودی در ایران، با اشاره به جایگاه جمهوری اسلامی ایران و عربستان در منطقه، گفت: «باید تلاش کنیم تا زنده هستیم، معیاری برای همکاری دنیای اسلام تعریف و تنظیم کنیم.» به گزارش «ایرنا»،هاشمی رفسنجانی دیروز در دیدار با غرمان الشهری با اشاره به آخرین سفر خود به عربستان و دیدار با ملک عبدالله و طرح تشکیل کمیسیون علمایی متشکل از علمای شیعه و سنی، گفت: «اگر آن طرح در دو کشور جدی گرفته می‌شد و علما مرجع حل اختلافات قرار می‌گرفتند، دیگر تندروها و متعصبان نمی‌توانستند با کشتارهای انتحاری و ایجاد تفرقه و نزاع بین کشورهای اسلامی به نفع استعمارگران در جهان اسلام میدان داری کنند.» سفیر جدید عربستان در تهران نیز در این دیدار با اعلام سلام ویژه پادشاه و ولیعهد عربستان گفت: «جنابعالی جایگاه ویژه‌ای نزد مسوولان و مردم عربستان دارید و من یکبار دیگر دعوت امیر از جنابعالی برای سفر به عربستان را تجدید می‌کنم و مردم و مسوولان عربستان منتظر دیدار شما هستند.» عبدالرحمن بن غرمان الشهری، با یادآوری خاطرات سفرهای‌هاشمی به عربستان و نقش آن سفرها در گسترش روابط دو کشور و تقویت ثبات و آرامش در کشورهای منطقه افزود: «سخنان جنابعالی در همایش گفت وگوی ادیان در مکه، صفحه جدیدی در روابط کشورهای اسلامی گشود و دیدارهای جنابعالی با ملک عبدالله در تاریخ عربستان جاودان و ماندگار است.» سفیر جدید عربستان با بیان اینکه رویکرد دولت روحانی آثار مثبتی در عربستان و کشورهای اسلامی داشته است، سفر مقامات دو کشور را برای تقویت روابط مثبت ارزیابی کرد و افزود: «امیدواریم زمینه برای سفرهای مقامات عالیرتبه فراهم شود.»
