رشد تقاضای داروهای جنرال / حذف داروهای زیان ده از سبد تولید

سؤال: وضعیت فعلی بازار دارو را چطور ارزیابی می‌کنید؟ افزایش نرخ اخیر داروها اثری بر روند تقاضا داشته است؟

اخیراً اقلام دارویی به‌طور متوسط افزایش نرخ 10درصدی داشته؛ ولی معمولاً شرایط بازار دارو به‌گونه‌ای است که افزایش قیمت باعث کاهش تقاضا نمی‌شود، ضمن آنکه به دلیل افزایش نرخ ارز بازار دارو مدتی است با افزایش تقاضای قابل‌ملاحظه‌ای در مورد داروهای "جنرال" و "OTC" که در داروخانه‌های سراسر کشور موجود بوده و با نسخه پزشک یا بدون نسخه می‌توان آن‌ها را خریداری کرد، مواجه شده است.

سؤال: دلیل این افزایش تقاضا چیست؟ 

بخشی از تقاضای ایجادشده به علت جو روانی ناشی از احتمال کمبود دارو یا نگرانی بعضی از مصرف‌کنندگان نهایی (بیماران) و یا مصرف‌کنندگان واسطه (داروخانه‌ها) به خاطر احتمال افزایش قیمت داروها یا حذف ارز دولتی و غیره ایجادشده علاوه بر آن، افت ارزش پول ملی و اختلاف نرخ ارز در تولید دارو با بازار آزاد موجب صادرات قاچاق داروهای جنرال در مناطق مرزی کشور شده است. 

با توجه به این موارد، شرکت‌های دارویی که تولیدکننده داروهای داروخانه‌ای و داروهای جنرال و ارزان‌قیمت‌تر بوده‌اند بارونق فروش همراه شده‌اند.

سؤال: داروهای بیماران خاص و تخصصی هم با افزایش تقاضا مواجه شده است؟

خیر، تقاضای داروهای گران‌قیمت و فوق تخصصی و داروهای خاص که فقط با نسخه پزشک عرضه می‌شود یا داروهای بیمارستانی، تغییری نداشته است.

سؤال: افزایش تقاضای کاذب اثری هم بر سودآوری شرکت‌های دارویی داشته است؟

شرکت‌های دارویی که در سبد محصولات خود سهم بیشتری به داروهای جنرال و داروخانه‌ای تخصیص داده‌اند، از افزایش تقاضای ایجادشده منتفع شده و دوره وصول مطالبات از داروخانه‌ها کاهش‌یافته و بسیاری از مزایایی که قبلاً هنگام فروش داروهای جنرال به داروخانه‌ها اعطا می‌شد، از قبیل تخفیف‌ها و جوایز و غیره حذف‌شده بنابراین بهبودی محسوسی در گردش نقدینگی این شرکت‌ها ایجادشده یا خواهد شد.

شرکت‌های تولیدکننده داروهای خاص و فوق تخصصی اما بهره‌ای از این وضعیت نبرده‌اند و دوره وصول مطالبات از شرکت‌های پخش بابت فروش داروهای فوق تخصصی کماکان حدود یک سال است.

سؤال: راهی برای کنترل صادرات قاچاق دارو وجود ندارد؟

به‌هرحال اختلاف نرخ ارز در تأمین مواد اولیه دارو با نرخ ارز بازار آزاد، موجب ایجاد تقاضا و سوداگری در بازار خواهد شد، پیشنهادشده در مناطق مرزی، داروخانه‌های مرزی تأسیس شود و شرکت‌های تولیدکننده دارو مستقیماً بتوانند محصولات خود را باقیمتی بالاتر از بازار داخل عرضه کنند تا هم به تقاضای آن مناطق پاسخ داده شود و هم به‌جای دلالان، شرکت‌های تولیدی منتفع شوند. اما مشخص نیست این موضوع جنبه اجرایی پیدا کند.

سؤال: آیا ظرفیت تولید دارو هم به‌موازات افزایش تقاضا، تغییری کرده است؟

نه‌تنها ظرفیت تولید دارو به‌موازات تقاضایی که اخیراً ایجادشده افزایش نداشته، بلکه حتی عرضه برخی اقلام دارویی کاهش هم داشته است. 

این کاهش عرضه به سبب مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی شرکت‌های دارویی، مشکلات درروند واردات مواد اولیه، عدم صرفه اقتصادی بعضی داروها، و همچنین مشکلات درروند واردات برخی اقلام دارویی بوده است. 

گرچه توجه هر بنگاه اقتصادی به حاشیه سود بوده، ولی در سال‌های گذشته شرکت‌های دارویی عمدتاً حاشیه سود سبد محصولات خود را در نظر می‌گرفتند و اگر یک یا چند قلم دارو برای تولیدکننده سودی دربر نداشت، تولیدکنندگان باهدف تأمین نیاز بازار محصول زیان‌ده را از سبد تولیدات خود حذف نمی‌کردند و حاشیه سود سایر اقلام، زیان یک یا چند قلم محصول را پوشش می‌داد. اما وضعیت اقتصادی کشور به نحوی شده که تولیدکنندگان حاشیه سود اقلام دارویی را به تفکیک بررسی می‌کنند و اگر محصولی سودآور نباشد، از سبد تولیدات حذف می‌شود.

سؤال: بازار دارو چه زمان به آرامش خواهد رسید؟

چنانچه موانع افزایش ظرفیت دارو برطرف شود، می‌توان ظرفیت تولید را افزایش داد ضمن اینکه اگر مصرف‌کنندگان نهایی و واسطه، این اطمینان را داشته باشند که قیمت دارو افزایش نخواهد داشت، تقاضا متعادل خواهد شد؛ ولی چشم‌انداز آینده طوری نیست که بتوان به عدم افزایش قیمت دارو اطمینان داشت، علاوه بر این خبرها و شایعات بازار هم به بی‌اعتمادی به ایجاد ثبات در بازار دارو دامن می‌زند. 

برای مثال اخیراً گفته‌شده ارز مبادله‌ای صنعت دارو حذف‌شده و به شرکت‌های بیمه‌گر پرداخت شود؛ در این صورت قیمت دارو رشد چشمگیری خواهد داشت حتی اگر این موضوع اجرایی نشود، طرح چنین موضوعاتی به افزایش تقاضای کاذب و احتکار دارو منجر خواهد شد.

سؤال: با توجه به تحریم‌های جدید قراردادهای شرکت‌های دارویی با برندهای خارجی جهت مشارکت یا انتقال تکنولوژی یا دانش فنی و غیره دستخوش تغییر یا خللی نشده‌اند؟

هرچند مشکلاتی در روند اجرای بعضی قراردادها با شرکت‌های خارجی رخ‌داده، اما این اختلال عمدتاً ناشی از مشکلات درروند نقل‌وانتقال پول، عدم توجیه اقتصادی تولید برخی اقلام دارویی برای طرف خارجی، عدم ثبات اقتصادی و قیمت‌گذاری داروها و سیاست‌گذاری‌های چندگانه مسئولان بوده و تحریم‌ها به‌مراتب نقش کمرنگ‌تری در بروز اختلال درروند اجرای پروژه‌های تولید مشترک تحت لیسانس و یا بسته‌بندی تحت لیسانس داشته‌اند.

سؤال: افزایش نرخ 10 درصدی داروها، برای حفظ حاشیه سود صنعت دارو کافی بود؟

خیر، درست است که افزایش نرخ 10 درصدی دارو، افزایش نرخ ارز دولتی که به‌منظور تأمین مواد اولیه در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد را پوشش می‌دهد؛ ولی بهای تمام‌شده دارو به سبب افزایش نرخ مواد و ملزومات اولیه‌ای که مشمول دریافت ارز دولتی نبوده‌اند، افزایش داشته و این افزایش نرخی که اخیراً اعمال شد، جوابگوی این هزینه‌ها نیست. 

به‌عنوان‌مثال نرخ محصولات پتروشیمی که هم در فرمولاسیون و در بسته‌بندی دارو کاربرد دارد، رشد محسوسی داشته ضمن آنکه دارویی‌ها قبلاً مواد و ملزومات خود را به‌صورت اعتباری خریداری می‌کردند؛ ولی بی‌ثباتی نرخ ارز موجب شده که شرکت‌های دارویی مجبور به خرید نقدی مواد اولیه بسته‌بندی و تجهیزات آزمایشگاهی و... شوند. با این وضعیت، افزایش نرخ اخیر داروها متناسب با رشد بهای تمام‌شده نیست و به‌زودی تولید بسیاری اقلام دارویی زیان‌ده خواهد شد.

سؤال: پیش‌بینی شما از وضعیت صنعت دارو در چند ماه آینده چیست؟

اگر وضعیت به همین منوال باشد و قیمت داروها تغییر نکند، نمی‌توان به تحقق سود بیش از سود سال گذشته شرکت‌های دارویی خوش‌بین بود. ولی اگر شرایط تغییر کند و قیمت داروها افزایش یابد یا آزاد شود، شرکت‌های دارویی از محل فروش داروهایی که با استفاده از مواد اولیه دپو شده خود تولید می‌کنند، سود مناسبی محقق خواهند ساخت.

سؤال: کدام گروه از شرکت‌های دارویی بورسی چشم‌انداز مثبت‌تری دارند؟

تمامی شرکت‌های دارویی وضعیت یکسانی ندارند، در گزارش‌های عملکرد 5 ماهه شرکت‌های دارویی که در سامانه کدال منتشر شد نیز وضعیت درآمد شرکت‌ها یکسان نبود و برخی شرکت‌ها با رشد درآمد نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه بودند و برخی دیگر شرایطی معکوس داشتند.

شرکت‌هایی که در سبد تولیدات خود، داروهای جنرال و OTC دارند و نیز شرکت‌هایی که از قبل موجودی مواد اولیه بیشتری در اختیار داشته باشند، بدون شک چشم‌انداز روشن‌تری خواهند داشت.