به گزارش بورس نیوز، تغییر چشمگیر قیمت دلار باعث شد قیمت نسبی محصولات مختلف در ایران نسبت به کشورهای همسایه تغییر کند. در بین همسایگان ایران این تنها ترکیه بود که با کاهش ارزش لیر در مقابل دلار رو به رو شد اما در عراق به عنوان مهم‌ترین محل فروش کالای ایرانی، هیچ تغییری در قیمت ارز ایجاد نشد. افزایش نرخ دلار و افت ریال در ایران باعث شد قیمت مواد اولیه ایرانی و البته محصول ساخته شده ایرانی برای همسایگان متقاضی آن به شدت کاهش پیدا کند و شاهد هجوم به بازار ایران برای پاسخ به این تقاضا بودیم.
از سوی دیگر صادرات مواد اولیه‌ای مثل گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی ایران به کشورهای همسایه از جمله عراق به طرز چشمگیری افزایش یافت. در مرداد و شهریورماه سال جاری صادرات این محصولات نسبت همین بازه زمانی در سال گذشته 7 تا 8 برابر شده است و این در حالی است که گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی در کارخانجات و صنایع کوچک و متوسط به عنوان مواد اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌توان با ایجاد ارزش افزوده بر آن، به صادرات کالای ساخته‌شده اقدام کرد که علاوه بر پیامدهای مثبتی مثل ایجاد فرصت‌های شغلی، مالیات را هم پرداخت کرده است.
صادرات فله‌ای مواد اولیه به معنی کشف بازار جدید نیست و پیامد آن هیچ است.افزایش صادرات گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی به عراق صرفا به دلیل بهم خوردن تعادل قیمت‌های نسبی در دو کشور انجام شد و این محصولات با قیمت پایین در عراق عرضه و پول آن هم نقدی دریافت شد. در چنین شرایطی کشاورز و دلال گوجه حاضر نبود محصول را به کارخانه تحویل دهد تا طبق روال معمول از شرایط تحویل مناسب کارخانه استفاده کند. همه آنچه باید از بخش کشاورزی سهم تولید داخلی می‌شد، یعنی پوشش تقاضای داخل و ایجاد ارزش افزوده از بین رفت و در مقابل به چه نتیجه‌ای رسیدیم؟ گوجه‌فرنگی کمتری در بازار عرضه شد درحالیکه سطح زیر کشت هم پایین آمد و البته مشکلات مربوط به تامین آب هم وجود دارد. از سوی دیگر هفت تا هشت برابر بیش از سال گذشته گوجه صادر کردیم درحالیکه بیشتر فعالان صنایع تبدیلی با کمبود رو به رشدند و در بهترین شرایط به جای یک هزار تن گوجه، 400 تن تهیه کردند. این مسئله باعث شد تولید رب گوجه‌فرنگی با مشکل روبه‌رو شود و از سوی دیگر دولت صادرات محصولی که با برند و نام ساخت ایران انجام می‌شده هم ممنوع کرد.
حرف بخش خصوصی در این بین این است که چرا دولت صادرات فله‌ای گوجه‌فرنگی که کالای خام است و رنگ و نشانی از ایران ندارد را ممنوع نکرده است اما اکنون صادرات محصولی که بابت آن مالیات پرداخت شده، ارزش افزوده در کشور ایجاد شده و چرخ اشتغال با آن به حرکت درآمده ممنوع است؟ قیمت منابعی که باید برای تامین نیاز داخلی به کار می‌رفت و البته ربطی هم به دلار نشد در بازار داخلی افزایش یافت و این تغییر قیمتی به صادرات بی رویه به کشورهای همسایه انجامید. بی‌تدبیری در این بین این بود که برای تنظیم بازار داخلی صادرات آنچه نباید ممنوع شد.
در تصمیم وزارت صنعت برای ممنوعیت صادرات رب گوجه‌فرنگی، باز این آخرین حلقه زنجیره تولید بود که آسیب دید. نه کشاورز و نه دلالی که در مرزها از صادرات ارزان‌قیمت و غیرحرفه‌ای این محصول سود می‌برند دیده نشدند اما تولیدکننده صنایع تبدیلی که با کمتر از یک سوم و یک چهارم از ظرفیت سال گذشته تولید می‌کند، متضرر شده است. زیان دیگر اینکه این تولیدکننده حرفه‌ای نمی تواند از بازاری که برای تعامل و بهره‌گیری از آن زمان و هزینه اختصاص داده استفاده کند چراکه صادرات در یک تصمیم ناگهانی ممنوع شده است.
حسن فروزان فرد
