اما و اگرهای تامین مالی/ رتبه‌بندی شرکت‌ها، قطعه گم‌شده بازار سرمایه

به گزارش بورس‌نیوز، طبق آمارهای اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس و اوراق بهادار، روند تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی از طریق بازار سرمایه در سال جاری نسبت به قبل رشد مطلوبی داشته است. به‌طوری‌که در پنج ماه ابتدایی سال جاری مبلغ 26,670 میلیارد ریال انواع اوراق بهادار بدهی شرکتی برای تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی منتشرشده که نسبت به اوراق بهادار بدهی منتشره در مدت مشابه سال گذشته یعنی مبلغ 6,350 میلیارد ریال بیش از 320 درصد رشد داشته است.

از اوراق سلف موازی نیز بیش از سال گذشته استقبال شده و در سال جاری مبلغ 4700 میلیارد ریال اوراق سلف موازی استاندارد در بورس‌های کالا و انرژی منتشرشده است. این رقم در مدت مشابه سال گذشته 200 میلیارد ریال بوده است.

حسن قاسمی مدیرعامل شرکت کارگزاری آینده‌نگر خوارزمی در گفت‌وگو با بورس‌نیوز در خصوص تأمین مالی از بازار سرمایه بیان کرد: تأمین مالی از طریق بازار سرمایه عمدتاً به دو روش انتشار اوراق مالکانه (سرمایه‌ای) و انتشار اوراق بدهی صورت می‌گیرد.

وی افزود: تأمین مالی به روش انتشار اوراق مالکانه در بازار سرمایه کشور قدمت بیشتری داشته و مهم‌ترین نوع تأمین مالی از این روش، افزایش سرمایه شرکت‌ها است؛ ولی این روش تأمین مالی از طرق دیگری ازجمله صندوق‌های پروژه و صندوق‌های زمین و ساختمان هم صورت گرفته که البته تجربه چندان موفقی نبوده است.

وی ادامه داد: در چند سال اخیر با تعریف ابزارهای جدیدی همچون اوراق مشارکت، سلف موازی، صکوک و غیره تأمین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی نیز مورد اقبال واقع‌شده و بسیاری از شرکت‌های بورسی و حتی غیر بورسی از این روش تأمین مالی کرده‌اند.

قاسمی در رابطه با هزینه تأمین مالی از بازار سرمایه اظهار داشت: روش انتشار اوراق مالکانه یا سرمایه‌ای معمولاً برای ناشر هزینه مالی مستقیم به همراه ندارد بنابراین افرادی که با سرمایه‌گذاری از طریق ابزارهای مالکانه در تأمین مالی پروژه‌ها و خصوصاً افزایش سرمایه شرکت‌ها مشارکت می‌نمایند، سود ثابتی دریافت نمی‌کنند و فقط می‌توانند از محل سود تقسیمی شرکت یا منافع ناشی از اجرای پروژه پس از راه‌اندازی و اتمام ساخت، منتفع شوند.

کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: در این روشتأمین مالیمعمولاً بازپرداخت اصل سرمایه نیز توسط ناشر انجام نمی‌شود بنابراین تأمین مالی از این طریق برای ناشر بسیار جذاب است. طبیعتاً اگر از منابع مالی دریافت شده به این روش، استفاده مناسبی نشود، قیمت بازار ابزار مالی بکار گرفته‌شده افت کرده و علاوه بر متضرر شدن سرمایه‌گذار، ناشر نیز برای تأمین مالی در دفعات بعد دچار مشکل خواهد شد.

وی افزود: اما تأمین مالی از روش انتشار اوراق بدهی، هزینه مالی برای ناشر به همراه دارد و ناشر می‌بایست در طول دوره انتشار یا عمر اوراق مبلغی را به‌عنوان بهره در مقاطع زمانی مشخصی که عموماً سه‌ماهه هست، به سرمایه‌گذاران بپردازد.

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سؤال که "چرا باوجودآنکه تأمین مالی از طریق افزایش سرمایه، برای شرکت‌ها ارزان‌تر از سایر روش‌ها است، بازهم نظام بانکی در تأمین مالی، نقش پررنگ‌تری نسبت به بازار سرمایه دارد؟" گفت: اگرچه انجام افزایش سرمایه و تأمین مالی از این روش، هزینه مالی برای شرکت‌ها ندارد ولی سرمایه‌گذاران رغبتی به مشارکت در افزایش سرمایه نداشته و معمولاً شاهد افت قیمتسهم هاقبل از برگزاری مجامع افزایش سرمایه هستیم.

قاسمی گفت: مهم‌ترین علت عدم جذابیت مشارکت در افزایش سرمایه‌ این است که نرخسود بانکیبه‌عنوان فرصت سرمایه‌گذاری جایگزین، در کشور ما بالا بوده و سرمایه‌گذاران بابت سرمایه‌گذاری در این اوراق مالکانه سود ثابتی دریافت نمی‌کنند ولی در مقابل آن امکان دریافت سود ثابت و بدون ریسک بابت سپرده‌گذاری در بانک وجود دارد. به همین دلیل استقبال از پذیره‌نویسی صندوق‌های زمین و ساختمان و یا صندوق‌های پروژه که ابزارهای تأمین مالی از طریق روش مالکانه یا سرمایه‌ای هستند، بسیار کم و در مقیاس کوچک بوده است. تنها موردی نیز که تأمین مالی از طریق انتشار اوراق صندوق پروژه وجود داشته مربوط به صندوق پروژه شرکت «مپنا» بود است که در آن برخلاف ماهیت اوراق مالکانه و صندوق پروژه‌ها، برای سرمایه‌گذاران پرداخت سود ثابت در نظر گرفته شد.

فعال بازار سرمایه در ادامه ضمن اشاره به وجود برخی موانع بر سر راه تأمین مالی از طریق بازار سرمایه عنوان کرد: مهم‌ترین مانع این اقدام، ضعف فرهنگی و انتظار سرمایه‌گذاران از کسب بازدهی ثابت و تحمل حداقل ریسک ممکن است. بالا بودن نرخ بازدهی در بازارهای رقیب مانع جدی برای تقویت این حوزه است. بانک‌ها به دلیل پرداخت سود با نرخ بالا و ریسک پایین همواره رقیب جدی برای بازار سرمایه بوده‌اند و شانس بازار سرمایه برای جذب نقدینگی را کاهش داده‌اند. ضمن اینکه معمولاً هنگام انتشار اوراق بدهی از ناشر خواسته می‌شود که یک‌نهاد مالی را به‌عنوان رکن ضامن برای تضمین اصل‌وفرع اوراق معرفی نماید که این اقدام علاوه برافزایش نرخ هزینه تأمین مالی برای ناشر، تأمین مالی از بازار سرمایه را به بازار پول گره می‌زند.علاوه بر این موارد، ریسک‌های سیاسی و اقتصادی متعددی متوجه بازار سرمایه ما است که در بسیاری مواقع از جذابیت سرمایه‌گذاری در این بازار می‌کاهد. همچنین تأمین مالی از طریق بازار سرمایه، ضوابط و مقرراتی دارد و ناشران باید هم‌زمان زیادی صرف اخذ مجوز انتشار اوراق تأمین مالی کنند و هم باید از شرایط خاصی در صورت‌های مالی خود برخوردار باشند و... و بدین ترتیب تأمین مالی از طریق بازار سرمایه حتی برای شرکت‌های بزرگ و چابک ممکن است ماه‌ها به طول انجامد؛ حال‌آنکه معمولاً اخذ تسهیلات از سیستم بانکی آسان‌تر و در مدت‌زمان بسیار کوتاه‌تری صورت می‌گیرد. علاوه بر این، برخی ابزارهای تعریف‌شده مانند صندوق پروژه و صندوق زمین و ساختمان، هنوز با ابهاماتی در مورد بخشی از فرآیند اجرایی کار، نحوه اتمام فعالیت و موارد مالیاتی مواجه هستند.

قاسمی تأکید کرد: بهترین راهکار کمک به شرکت‌ها برای تأمین مالی از طریق بازار سرمایه، تسهیل شرایط انتشار اوراق خصوصاً افزایش سرمایه شرکت‌های فعال در بازار سرمایه به‌ویژه برای شرکت‌های برتر است. اصولاً شرکت‌هایی که ازلحاظ شاخص‌هایی نظیر گزارشگری به‌موقع، کیفیت بالای سودآوری و میزان سرمایه مناسب برخوردار هستند باید از امتیازاتی نیز در زمان انتشار ابزارهای مالی بهره‌مند شوند. همچنین طولانی شدن مدت‌زمان اجرای فرآیند انتشار خصوصاً در هنگام افزایش سرمایه مشکلاتی ازجمله احتمال افت قیمت یا کاهش نقد شوندگی سهام را برای سهامداران به همراه دارد. قطعاً باید شرکت‌های بزرگ و معتبر راحت‌تر بتوانند نسبت به این مهم اقدام کنند.

رتبه‌بندی شرکت‌ها، قطعه گم‌شده پازل تأمین مالی از طریق بازار سرمایه بوده و با رتبه‌بندی شرکت‌ها می‌توان به تسهیل فرآیند کمک به سزایی کرد. با توجه به اهمیت و ضرورت رتبه‌بندی شرکت‌های بورسی و ضعف دانش فنی در این زمینه می‌توان از تجارب کشورهای موفق و مشاوران خارجی در این حوزه استفاده کرد. ضمناً با انجام رتبه‌بندی امکان انتشار اوراق با نرخ‌های سود متفاوت برای شرکت‌ها متناسب با میزان ریسک آن‌ها وجود خواهد داشت. در چنین شرایطی قاعدتاً نرخ تأمین مالی شرکت‌های کم ریسک باید از شرکت‌های دیگر کمتر باشد و انتشار اوراق بدهی با یک نرخ مشخص برای همه ناشران منطبق با اصول مدیریت ریسک نیست.

وی در خاتمه تصریح کرد: بازار سرمایه در سال‌های اخیر،نقدینگیقابل‌توجهی از طریق انتشار اوراق بدهی و صندوق‌های درآمد ثابت جذب کرده و بسیاری از شرکت‌های بزرگ از مزایای تأمین مالی از طریق بازار سرمایه برخوردار شده‌اند. بدون شک در صورت رفع برخی موانع و نقاط ضعف و نیز تسهیل شرایط، برای استفاده از پتانسیل‌های بازار سرمایه، می‌توان اتفاقات مثبتی هم برای صنایع تولیدی کشور و هم برای سرمایه‌گذاران رقم زد.