ایران "خلیج پتروشیمی‌ها"/ جذب 180 میلیارد دلار در 5 سال آینده
به گزارش بورس‌نیوز، طبق آمارهای شرکت ملی صنایع پتروشیمی، طبق آمارها در سال ۱۳۵۷، ظرفیت نصب شده درمجتمع‌های پتروشیمی رازی، آبادان، پازارگاد، کربن اهواز، خارک، فارابی و پتروشیمی شیراز ۳ میلیون تن و میزان تولید ۱،۶ میلیون تن تولید بوده است.
در این سال‌ها، سرمایه‌گذاری ۷۰۸ میلیارد تومانی و بهره‌برداری تدریجی از طرح‌های جدید سبب شد که ظرفیت تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی از ۵،۳ میلیون تن در سال ۱۳۶۸، با رشد میانگین سالانه ۱۳.۵ درصد به ۱۰.۳ میلیون تن در سال۱۳۷۳ (سال پایه برنامه پنجساله دوم) برسد، همچنین تولید ۷.۵ میلیون تن محصول پتروشیمی و صادرات یک میلیون و ۹۰۰ هزار تن آن به ارزش ۲۷۱ میلیون دلار در پایان سال ۷۳ محقق شد.
در پایان برنامه پنج ساله دوم توسعه، با بهره‌برداری از طرح‌های باقیمانده از برنامه پنجساله نخست در این دوره، تولید محصولات پتروشیمی به ۱۱ میلیون تن در سال رسید. با آغاز بهره‌برداری از طرح‌های باقیمانده از برنامه نخست توسعه، شامل مجتمع‌های پتروشیمی اراک، ارومیه، خراسان و تبریز در سال‌های نخستین برنامه پنج ساله دوم و طرح متانول پتروشیمی خارک در پایان سال ۱۳۷۸ ظرفیت تولید سالانه محصولات پتروشیمی به ۱۴ میلیون تن و تولید شرکت از ۷،۵ میلیون تن در سال ۱۳۷۳ با میانگین رشد سالانه‌ای نزدیک به ۸ درصد، به ۱۱ میلیون تن در سال ۱۳۷۸ رسید.
در برنامه پنج ساله دوم، فروش شرکت نیز با عرضه محصولات جدید به بازار، از رشد خیره کننده‌ای برخوردار شد، چنان که در سال ۱۳۷۸ فروش داخلی تا ۳،۸ میلیون تن به ارزش ۴۳۰۰ میلیارد ریال افزایش یافت و صادرات محصولات پتروشیمی به ۲.۹ میلیون تن به ارزش ۵۸۰ میلیون دلار با رشد سالانه ۱۶ درصد رسید. سهم پتروشیمی در کل صادرات غیرنفتی نسبت به پایان برنامه اول توسعه به ۱۷.۲ درصد و در صادرات بخش صنعت به ۳۰.۷ درصد ارتقا یافت.
در این برنامه اجرای طرح‌های جدید با هدف تولید محصولات با ارزش‌افزوده بیشتر و استفاده حداکثری از خوراک‌های اتان و مایعات گازی در نظر گرفته شد وبرای اجرای این طرح‌ها، منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به واسطه ارتباط آن با منابع گاز طبیعی میدان پارس جنوبی مکان مناسبی برای اجرای طرح‌های جدید پتروشیمی تشخیص داده شد.
با مجموع سرمایه‌گذاری به ارزش ۱۱۵۴۰۰ میلیارد ریال و بهره‌برداری از طرح‌ها، در پایان سال ۱۳۸۳ ظرفیت سالانه تولید محصولات شرکت به ۱۸ میلیون تن رسید. تولید محصولات پتروشیمی نیز از ۱۱ میلیون تن در سال ۷۸ به ۱۵ میلیون تن در سال ۸۳ افزایش داشت.
در سال ۱۳۸۳، صادرات و فروش داخلی شرکت به ترتیب ۵،۲ میلیون تن به ارزش ۱۷۲۶ میلیون دلار و ۴.۸ میلیون تن به ارزش ۱۲.۶ هزار میلیارد ریال بوده است. با آغاز خصوصی سازی، تعدادی از شرکت‌ها و مجتمع‌ها به صورت جداگانه به بخش خصوصی واگذار شد، اما با تشکیل شرکت هلدینگ پتروشیمی شامل باقیمانده مجتمع‌ها و شرکت‌های واگذار نشده، واگذاری یکجا به بخش خصوصی و تداوم فعالیت شرکت ملی صنایع پتروشیمی در قالب سازمان حاکمیتی و نظارتی در سال ۱۳۸۸ تصویب شد.
در طول سال‌های برنامه چهارم (۱۳۸۴ لغایت۱۳۸۹) ۴۰ طرح به ظرفیت ۳۴،۳ میلیون تن به تولید رسید و در پایان سال ۸۹، ۵۱ میلیون تن ظرفیت تولید، ۴۰ میلیون و ۱۰۰ هزار تن تولید و ۱۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تن صادرات ثبت شد.
از ابتدای برنامه پنجم توسعه تا پایان سال۱۳۹۵، با بهره‌برداری از ۲۶ طرح پتروشیمی شامل طرح‌های تولیدی، زیربنایی، سرویس‌های جانبی، بهینه‌سازی مصرف خوراک و پژوهشی که بخش زیادی ازسوی بخش خصوصی اجرا شد، حدود ۱۰،۵ میلیون تن به ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی کشور افزوده شد، به‌طوری که در پایان سال ۹۵، ظرفیت تولید به ۶۲ میلیون تن، تولید به ۵۰.۶ میلیون تن و صادرات به ۲۰.۴ میلیون تن به ارزش ۹.۵ میلیارد دلار رسید.
در تدوین برنامه ششم توسعه رویکرد کاهش خام‌فروشی، تکمیل زنجیره ارزش و افزایش سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده است که با بهره‌برداری از ۳۴ طرح پتروشیمی موجود در کشور که پیشرفت بالای ۲۰ درصد دارند، امیدواریم تولید محصولات پتروشیمی که در پایان سال ۹۶، ۵۳،۶ میلیون تن بوده است، رشد چشمگیری داشته باشد.
سال گذشته ظرفیت نصب‌شده صنعت پتروشیمی کشور ۶۴ میلیون تن بوده است که مجتمع‌ها عملکردی معادل ۸۴ درصد ظرفیت اسمی را ثبت کردند و از ۳۰.۷ میلیون تن محصول قابل فروش، ۲۲.۴ میلیون تن به ارزش ۱۲ میلیارد دلار صادر شد.
در طول برنامه ششم توسعه تاکنون، هفت طرح تولیدی و یک طرح سرویس جانبی صنعت پتروشیمی به بهره‌برداری رسیده است که حدود ۷ میلیون تن به ظرفیت صنعت اضافه شده است.
سال ۹۸، سال مهمی برای صنعت پتروشیمی است. سال آینده برای نخستین بار تولید اتان به ۱۰ میلیون تن در سال خواهد رسید و اتان مازاد به مجتمع‌های پتروشیمی اختصاص می‌یابد، بنابراین راه‌اندازی واحد‌های الفین باید تسریع شود. سال آینده فاز اول الفین پتروشیمی بوشهر، الفین ایلام، متانول سبلان، کود شیمیایی لردگان، پت
پتروشیمی میاندوآب، ای‌اس‌پی‌آر صدف عسلویه، متانول کاوه و پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس راه‌اندازی می‌شوند که در مجموع ۱۲ میلیون تن ظرفیت به ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی کشور افزوده خواهد شد.
جهت بررسی صنعت پتروشیمی و میزان توسعه صنعت در ۴ دهه اخیر خبرنگار بورس نیوز، گفت‌وگویی با رضا پدیدار عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی انجام داده که چکیده آن را میخوانید.
وضعیت تولید و صادرات صنعت پتروشیمی را در ۴۰ سال اخیر چطور ارزیابی می‌کنید؟
در ۴۰ سال گذشته، ظرفیت نصب شده پتروشیمی‌ها رشد ۲۱ برابری داشته است. ظرفیت مجتمع‌های پتروشیمی ۹ برابر، حجم تولید محصولات ۳۳،۵ برابر و میزان صادرات ۳۷ برابر شده است.
ميزان صادرات كل شركت ملي صنايع پتروشيمي در سال 1357 در حدود 600 هزار تن به ارزش 29 ميليون دلار بوده است كه عمده‌ترين محصولات صادراتي در اين دوره به گوگرد، آمونياك، گاز مايع اختصاص داشته است. با وجود تاکيد اقتصاددانان و کارشناسان بر کاهش خام فروشي نفت و ايجاد ارزش افزوده بيشتر در بخش نفت از طريق سرمايه‌گذاري در توليد فرآورده‌هاي نفتي و محصولات پتروشيمي، شتاب سرمايه‌گذاري تا سال 1357 و پيروزي انقلاب کند بود و از مجموع 160 ميليارد دلار فروش نفت و درآمد ارزي، تنها 2.5ميليارد ريال سرمايه‌گذاري در توليد صنايع پتروشيمي وجود داشت و به عبارتي سهم سرمايه گذاري پتروشيمي از درآمد ارزي تنها 1.5درصد بوده است.
اگر چه در چند سال ابتدای پیروزی انقلاب، با توجه به شرایط کشور و جنگ تحمیلی این صنعت هم مجال توسعه چندانی نداشت، ولی برنامه پنجساله سوم توسعه پتروشيمي سرآغاز مرحله جديدي شد. در اين دوره پتروشيمي به سمت استقرار در كلاس جهاني حركت كرد. در حال حاضر ۵۱ مجتمع پتروشیمی در کشور در حال تولید محصولات پتروشیمیایی به ظرفیت اسمی ۵۶ میلیون تن در سال هستند.
۲۱ مجتمع در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر، ۱۳ مجتمع درعسلویه و همچنین ۱۷ مجتمع نیز در سایر مناطق کشور در حال تولید هستند. ۶۷ طرح پتروشیمی نیز در کشور جهت تولید ۶۱ میلیون تن محصول به ارزش سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد دلار برنامه‌ریزی شده است.
پتروشیمی‌ها همچنین نمونه‌ای موفق از بخش خصوصی هستند که امروز با سهم ۷۰ درصدی تامین ارز سامانه نیما به عنوان متولی اصلی تامین ارز شناخته شده است. در ۶ ماهه نخست سال جاری ۱۰ هزار و ۹۹۵ هزار تن صادرات محصولات پتروشیمی صورت گرفت که این صادرات، در آمد ۶هزار و ۳۹۱ میلیون دلاری ایجاد کرده است.
آینده صنعت پتروشیمی را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
در چشم‌انداز بیست ساله صنعت پتروشیمی، ایران در افق 1404 اولین تولید‌کننده محصولات پتروشیمی در منطقه از لحاظ ارزش خواهد بود. وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران آمادگی جذب حداقل 180 میلیارد دلار سرمایه در 5 سال آینده را دارد. این سرمایه می‌تواند برای توسعه پروژه‌های راهبردی صنعت نفت ایران بویژه در میادین نفتی غرب کارون، توسعه پالایشگاهها، بازسازی و نوسازی ظرفیت‌های فعلی، تکمیل پروژه‌های پتروشیمی و توسعه میادین نفتی دریایی و خشکی مورد استفاده قرار گیرد.
صنعت پتروشیمی ایران باید با پشت سر گذاشتن سابیک عربستان به قدرت اول منطقه تبدیل شود. با کنار هم قرار دادن این آمار و بررسی روند آن و همچنین اهداف تعیین شده در برنامه 20 ساله کشور، اهمیت و جایگاه بسیار مهم این صنعت در اقتصاد ملی آشکار خواهد شد که باید مورد توجه تمامی‌ارکان جامعه (از جمله رسانه‌ها) برای دستیابی به آن قرار گیرد و از همین رو است که دقت در سیاست‌گذاری و تنظیم سازوکارها درونی و بیرونی این صنعت از اهمیت و در عین حال حساسیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.
به نظر می‌رسد توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی در کشور تا حدود زیادی مغفول مانده است، ولی حل این مساله را در گرو حذف مزیت‌های اقتصادی در صنایع بالادستی نمی‌داند و این راه‌حل دقیقا مصداق انداختن توپ به زمین دیگران و شانه خالی کردن از مسوولیت عدم موفقیت در توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی‌در کشور است.
