آنچه قبل از ورود استارت آپ ها به بازار سرمایه باید بدانیم

به گزارش بورس نیوز، در ۲_۳ سال اخیر واژه «استارت آپ» را به کرات شنیده ایم. «استارت آپ کمپانی ها» یا «کسب و کارهای نوپا» عمدتا شرکت هایی هستند که برای رفع مشکلات، راهکارهای مبتنی بر فناوری ارائه می کنند. این شرکت ها به سرعت در حال رشد و فراگیر شدن هستند و برخی از آنان همچون «دیجی کالا» آنقدر بزرگ شده اند که در تدارک ورود به بورس و فرابورس هستند. 

مدیران سازمان بورس نیز در صحبت های خود از ورود کسب و کارهای نوپا و استارت آپ کمپانی ها به بازار سرمایه استقبال کرده اند.اما ورود استارت آپ ها به بازار سرمایه موافقان و مخالفانی دارد و به نظر می رسد باید قبل از حضور گسترده کسب و کارهای نوپا به بازار سرمایه باید زیرساخت های این کار ایجاد شود و بدون شک یکی از مهمترین چالش های حضور استارت آپ ها و شرکت های دیجیتال به بازار، ارزش گذاری شرکت ها خواهد بود.

با توجه به اهمیت ورود این موضوع خبرنگار بورس‌نیوز در میزگرد این هفته که با آرش سروری برنامه ساز فناورانه و برگزارکننده و تسهیلگر رویدادهای تکنولوژی محور و استارتاپی؛ و محسن قاسمی دبیرکل انجمن حسابداران خبره ایران و حضور مهدی ساسانی کارشناس بازار سرمایه برگزار شد به بررسی فرصت ها و چالش های حضور استارت آپ کمپانی ها در بازار سرمایه پرداخت.

سروری: یکی از راه های رسیدن به اقتصاد دیجیتال ورود استارت آپ ها و کسب و کارهای نوپا مخصوصا استارت آپ هایی در حوزه فین تک یا فناوری های مالی به بازار سرمایه خواهد بود. 

این اتفاق هم به توسعه این شرکت ها کمک خواهد کرد و هم احتمالا تحولاتی در بازار سرمایه ایجاد خواهد کرد. البته این حوزه ریسک هایی هم دارد و از آنجا که بازار سرمایه ساختار سنتی خود را تا حدودی حفظ کرده؛ شاید ورود کسب و کارهای نوپا به این بازار با مقاومت هایی روبرو شود.

ساسانی: با توجه به اینکه دنیا به سمت فناوری اطلاعات و فعالیت های مجازی حرکت کرده، ما نیز باید این تغییر و تحول را بپذیریم تا از اقتصاد جهانی عقب نمانیم. استفاده از تکنولوژی جدید در این کسب و کارها به خودی خود اتفاق بسیار مثبت و البته الزامی است. اما قبل از پذیرش این شرکت ها در بازار سرمایه باید ملاحظاتی در نظر گرفت و عرضه سهم این شرکت ها در بازار سرمایه باید به بهترین نحو ممکن مدیریت شود تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

سروری: این شرکت ها می توانند برای سرمایه گذاران جوان جذاب تر از شرکت های سنتی باشند و به نظر می رسد ورود این شرکت ها به بازار سرمایه، سرمایه گذاران جدیدی هم به بازار سرمایه جذب خواهد کرد.

ساسانی: ممکن است شرکت های دیجیتال وارد بازار سرمایه شوند و در فرآیند عرضه اولیه بخشی از سهام شرکت به سهامداران خرد واگذار شود، اما پس از عرضه چالش هایی ایجاد گردد و سهامداران خرد را گرفتار کند.

زمان زیادی از فعالیت شرکت های دیجیتال و کسب و کارهای جدید نمی گذرد و از این رو ابهامات زیادی در مورد این شرکت ها وجود دارد. این شرکت ها با انعقاد یک قرارداد می توانند برای چند سال سود مناسبی محقق سازند و با اتمام یا هر وقفه ای در اجرای یک قرارداد، سود این شرکت ها نیز به شدت کاهش می یابد. روند سودآوری شرکت ها بستگی به نوع فعالیت شرکت و توانایی مدیران آن مجموعه دارد و سهامدار نمی تواند نسبت به استمرار درآمد و یا تداوم فعالیت این شرکت ها اطمینان داشته باشد.

سروری: ریسک پذیری بالا، کمبود نیروی انسان متخصص، و اثرپذیری شدید از تبلیغات و حواشی و شایعات مهمترین ریسک های سرمایه گذاری در حوزه کسب و کارهای دیجیتال است. یکی از چالش های مهم شرکت های دیجیتال و استارت آپ ها هم، ارزش گذاری این شرکت ها است. 

ارزش گذاری شرکت های دیجیتال نیازمند تعریف مدل های جدیدی است؛ چرا که بر خلاف شرکت های سنتی که بر مبنای املاک و دارایی های مشهود و فیزیکی ارزش گذاری می شوند، در ارزش گذاری شرکت های دیجیتال و استارت آپ ها باید منابع انسانی، ارتباطات و... لحاظ شود. 

سروری: یکی از مزایای استارت آپ ها و کسب و کارهای نوپا، شفافیت است. در این کسب و کارها بر خلاف کسب و کارهای سنتی تمامی هزینه ها و درآمدها مشخص است؛ اما با توجه به نوع فعالیت هر شرکت دیجیتال ممکن است درآمد شرکت با شرکت های تولیدی و خدماتی متفاوت باشد. 

قاسمی: عمده شرکت های حاضر در بازار سرمایه یا تولیدی یا خدماتی یا بازرگانی هستند؛ و کسب و کار آنها معمولا در یکی از این قالبها می گنجد. روش ارزشگذاری دارایی ها و روش شناخت درآمد این شرکت ها روش‌های شناخته‌شده‎تری است که اکثر فعالان بازار با آنها آشنایی دارند. اما شرکت های فعال در حوزه کسب و کارهای جدید و فناوریهای نوظهور معمولا با دو چالش در صورت های مالی خود مواجه هستند؛ یکی ارزشگذاری دارایی ها و دیگری روش شناخت درآمد آنها.

ابهامات برخی شرکت هایی که در یکی دو سال اخیر وارد بازار شده اند هم ناشی از همین دو زمینه حسابداری و گزارشگری مالی بوده است. یعنی اولاً، این شرکت ها مدعی داشتن دارایی ها یا منابعی هستند که به صورت معمول در ترازنامه شرکتها ارزشگذاری و گزارش نمی شوند (مثل، برند، دانش فنی و منابع انسانی)؛ و دوماً، روش شناسایی درآمد این شرکتها بعضاً محل بحث و چالش بوده است.

قاسمی: دانش حسابداری در کشور ما این پتانسیل را دارد که بتواند برای ارزش گذاری نیروی انسانی و برند و... مدل سازی کند. البته به این نکته مهم نیز باید توجه کرد که ارزش این گونه دارایی ها، برخلاف دارایی های فیزیکی، از قابلیت اتکای چالش‌برانگیزتری برخوردار است، ولی به هر حال جزو اطلاعات بسیار مربوط هستند. 

به طور کلی، سرمایه گذاران باید توجه داشته باشند که ریسک این کسب و کارها بسیار بالاتر از دیگر کسب و کارها است.  کسب و کارهای جدید و استارت آپ ها و فین تک ها ماهیتا به نحوی هستند که ممکن است با یک قرارداد ناگهان شاهد جهش سودآوری آنها باشیم و بالعکس سودآوری آنها ناگهان افول کند. دارایی های آنها هم به همین ترتیب می تواند دستخوش تغییرات ناگهانی شود. 

به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در سهام  این شرکتها کار افراد تخصصی و ریسک‌پذیر است؛ یا این که از سهام این شرکتها باید برای متنوع‌سازی پرتفوی سهام استفاده کرد. نه این که یک فرد عادی و غیرمتخصص همه سرمایه خود را در این شرکتها سرمایه گذاری کند. البته ممکن است یک شبه ره صدساله برود، ولی از طرفی هم ممکن است یک شبه همه سرمایه خود را از دست بدهد.

سروری: در همه جای دنیا استارت آپ ها طرح هایی هستند که شاید ۹۸ درصد آنها به شکست منجر شود و درصد شکست استارت آپ ها در ایران بیشتر هم هست. به همین دلیل سرمایه گذاری روی استارت آپ ها venture capital یا سرمایه گذاری خطرپذیر نامیده می شود، چرا که این سرمایه گذاری ها جسورانه بوده و ریسک زیادی هم به همراه خواهد داشت. یک اتفاق ناگهانی می تواند سبب افول آن کسب و کار شود و مثال های زیادی هم برای این ادعا وجود دارد. 

اما این شرکت ها می توانند سودآوری زیادی هم به همراه داشته باشند و در کشور ما شرکت هایی همچون «دیجی کالا» و «اسنپ» جزو کسب و کارهای دیجیتال نوپا و موفق محسوب می شود. این شرکت ها می توانند حاشیه سود بالایی هم داشته باشند و برای سرمایه گذاری جذاب باشند.

ساسانی: در هر حال حضور این شرکت ها در اقتصاد ما مدام پررنگ تر می شود و بازار سرمایه هم احتمالا به تدریج پذیرای حضور این شرکت ها خواهد شد و چه بسا در سال های آینده شرکت های دیجیتال بخشی از بازار سرمایه را به خود اختصاص دهند و شاهد رونق معاملات سهام این شرکت ها باشیم.

سروری: با توجه به وضعیت فعلی کشور، پاسخ به این سوال دشوار خواهد بود. آینده هر استارت آپ علاوه بر آنکه به ایده، تیم اجرایی، تبلیغات، سرمایه، ارزش شرکت و سایر مسایل داخلی شرکت بستگی دارد از عوامل بیرونی هم تاثیر می پذیرد. برای مثال رویدادهای سیاسی، تحریم ها، نوسان نرخ ارز، عدم تبادل اطلاعات مالی با دنیا و... هم بر روند فعالیت و تداوم حیات استارت آپ ها اثرگذار خواهد بود. البته اکثر استارت آپ های ایرانی، نرم افزار بومی دارند و تحریم ها تهدید جدی برای آنها محسوب نخواهد شد.

 با این حال، آینده از آن شرکت های دیجیتال خواهد بود و بسیاری از حوزه های سنتی به سمت تعامل با استارت آپ ها آمده اند و هر حوزه ای که این تعامل را نپذیرد در معرض تهدید قرار خواهد گرفت. نمونه بارز این شکست، حوزه سنتی آژانس ها و خدمات تاکسیرانی بود که با ورود شرکت های دیجیتال به این عرصه به ورطه نابودی کشیده شد. 

در صحبت های مدیران سازمان بورس هم اشاره به استقبال بازار سرمایه از ورود غول های استارت آپی به این بازار شده و در مراسم اختتامیه فین استارز ۲۰۱۸ هم تفاهم نامه ای با شتاب دهنده فارابی منعقد شد و امیدواریم از طریق این شتاب دهنده روند ورود استارت آپ ها به بازار سرمایه تسهیل و تسریع گردد.