در میزگرد بورس‌نیوز بررسی شد؛
معاملات آتی زعفران در لبه تیغ/ گلایه‌های فعالان بازار آتی و راهکارهایی برای بهبود وضعیت
زعفران بعنوان یک کالای استراتژیک که انحصار تولید آن عمدتا در اختیار ایران است، از نهادی چون بورس کالا انتظار حمایت قیمت این محصول در راستای افزایش قیمت صادراتی آن میرود، نه اینکه به شرایط سخت بازار فیزیکی دامن بزند و بار جدیدی به دوش زعفران کاران بیفکند.
به گزارش بورس نیوز، در چند هفته اخیر قیمت زعفران در بازار آتی سیر نزولی داشته و موجب گلایه فعالان این بازار شده است.
به همین منظور خبرنگار بورس‌نیوز گفت‌وگویی با محسن ثابتی پور رییس اتاق بین الملل جوانان اصفهان و تحلیلگر بازار سرمایه؛ سینا غلامی صادرکننده زعفران و فعال بازار آتی؛ و شایان کرمی کارشناس و فعال بازارهای آتی انجام داده که چکیده آن را می‌خوانید.
سوال: وضعیت بازار آتی زعفران را چطور ارزیابی می کنید؟ دلیل افت قیمت ها چیست؟
محسن ثابتی پور: مهم‌ترین نکته برای جذب سرمایه‌گذار در هر بازار، توانایی جلب اعتماد آنها نسبت به آن بازار بوده و لازمه جلب اعتماد سرمایه‌گذاران، شفافیت و قابلیت تحلیل ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک در آن بازار است.
مقررات سازمان، در راستای اهداف سفته بازان
متاسفانه وضعیت فعلی بازار آتی زعفران به گونه‌ای بوده که به نظر می‌رسد، عده‌ای با یک حرکت از پیش هماهنگ شده و سفته‌بازانه، قصد دستکاری قیمتها و تاثیر بر بازار سنتی را دارند و عجیب آنجاست که برخی مقررات بورس‌کالا در راستای همین حرکت، بدون ارائه هیچ دلیل مشخصی دستخوش تغییر میشود.
به عنوان مثال، تغییر در نحوه محاسبه قیمت تسویه پایانی به ۳۰درصد حجم معاملات انجام شده منتهی به پایان معاملات روز، علاوه بر اینکه شرایط محاسبه قیمت پایانی را برای معامله‌گران سخت و مبهم کرد، باعث شد قیمت‌های معاملات انجام شده در طی روز بی‌اعتبار شده و صرفا حجم معاملات تاثیر گذار شود بنابراین بسیاری از معامله‌گران برای کاهش ریسک خود، از انجام معامله در ساعات ابتدایی بازار خودداری کرده و منتظر لحظات پایانی بازار می‌شدند که این خود باعث کاهش حجم معاملات انجام شده می‌شد و عملا این فرصت را به سفته‌بازان و بازارگردان میداند که قیمت پایانی را به راحتی روی هر عددی که بخواهند تسویه کنند!!
بارها دیده شده بود که معاملات در قیمت‌های مثبت آغاز و در دقایق پایانی، معاملات در پایین‌ترین قیمت ممکن به اتمام رسیده است.
در معاملات زیره با توجه به اهرم بالای معاملات، به راحتی معامله‌گران می توانند با این روش محاسبه در دام سفته‌بازان افتاده و کال مارجین شوند!!!
انتقال ریسک به کارگزاری ها
متاسفانه بعد از تغییر رویه در محاسبه قیمت تسویه یک ساعت پایانی، شاهد آن هستیم که بورس‌کالا به دنبال تغییر در وضعیت بروزرسانی حساب ها نیز بوده و بدین صورت که بروزرسانی حساب‌ها از این پس در طول معاملات نیز انجام خواهد شد و مشتری در طول روز نیز می‌تواند مارجین کال شود که البته در این تغییرات به کارگزاری‌ها اختیاراتی در تعیین وجه تضمین داده خواهد شد، که این اتفاق نیز می‌تواند شرایط بازار را مبهم‌تر از گذشته کند و دست سفته‌بازان را برای دستکاری در قیمتها بازتر میکند!!
لطفا به این نکته توجه کنید که فشار کال مارجینی می‌تواند رفتارهای هیجانی را در بازار ایجاد کند، در این شرایط معامله‌گران خرد قطعا بازنده بازی خواهند بود و بورس‌کالا برنده، چراکه با انتقال ریسک بازار به معامله‌گران و کارگزاری‌ها از افزایش معاملات کال مارجینی، کارمزد بیشتری را می‌تواند دریافت کند.
حذف اطلاعات معاملات از سایت بورس کالا
علاوه بر همه این مشکلات و ابهامات، اخیرا نیز شاهد آنیم که ریز معاملات حقیقی و حقوقی هم از سایت بورس‌کالا حذف شده ، که این حجم از ابهام و تغییر مقررات در کوتاه مدت،از طرف بورس کالا جای سوال دارد؟!
آوار مشکلات بر سر معامله گران
شایان کرمی: در پی افزایش تقاضای صادراتی در اردیبهشت‌ماه و افزایش قیمت ارز، سررسیدهای آتی روند صعودی به خود گرفت؛ به طوری که زعفران سررسید تیرماه که ۱۳هزار و ۵۰۰بازگشایی شده بود تا محدوده ۱۹هزار تومان رشد کرد؛ اما از خردادماه زعفران در بازار آتی وارد فاز ریزشی شد و در نهایت زعفران سررسید تیرماه با قیمت ۱۰هزار و ۶۰۰ تومان از انبار خارج شد.
این ریزش قیمت در همین نقطه متوقف نشد و سررسیدهای آتی و گواهی زعفران در تمامی نمادها به قیمتی پایین‌تر از بازار نقدی رسید و در حال حاضر هم قیمت زعفران در بازار آتی حدود ۹ هزار و ۷۰۰ تومان است؛ قیمت ۱۹ هزار تومانی حباب داشت و منطقی نبود؛ ولی کاهش قیمت زعفران آتی هم توجیه منطقی ندارد.
افت قیمت ها ناشی از چند اتفاق است
نخست آنکه بورس کالا با وجود تقویت سمت عرضه و راه‌اندازی انبارهای جدید، برنامه‌ای برای تقویت طرف تقاضا نداشت و در خردادماه که بازار ریزشی شد، اقدام به افزایش وجه تضمین کردند و افزایش وجه تضمین در بازار ریزشی، منجر به کاهش قدرت خرید خریدار شد.
در مقابل فروشنده‌ها قدرت پیدا کردند و حتی بعد از کاهش مجدد وجه تضمین، روند بازار تغییر نکرد. با این وضعیت به نظر می رسد تغییرات وجه تضمین و سایر قوانین از جمله نحوه محاسبه قیمت تسویه به ابزاری برای جهت‌دهی به قیمتها در بازار آتی تبدیل شده و کاهش وجه تضمین در مقطع فعلی، نوشدارویی پس از مرگ سهراب است.
دومین مشکل، بازارگردان های بازار آتی زعفران هستند
به نظر می‌رسد اگر بازارگردان‌ها از خود انبارها و نمادها باشند و بورس، هر نماد را موظف به بازارگردانی کند، بهتر از این است که شرکت‌های تامین سرمایه و صندوق‌ها که شناختی از بازار فیزیکی ندارند، اقدام به بازارگردانی کنند.
جریمه نکول، مشکل سوم است
مشکل بعدی، جریمه نکول یک درصدی بوده که به فروشندگان این امکان را می‌دهد که بفروشند و قیمت را کاهش دهند، سپس در هنگام سررسید نکول کنند و جریمه یک درصدی بپردازند.
به نظر می رسد همانطور که بسیاری از سازوکارهای بورس‌کالا عمدتا به نفع عرضه‌کنندگان زعفران است. جریمه نکول خریدار و فروشنده در این بازار می تواند متفاوت باشد و فروشنده، جریمه بیشتری پرداخت کند.
چهارمین مشکل از سوی بورس کالا است
چهارمین مشکل، اقدام بورس‌کالا مبنی بر حذف خودجوش اطلاعات معاملات حقیقی و حقوقی از معاملات آتی بورس کالا است.
نحوه تحویل کالا از انبارها به خریداران، پنجمین مشکل
پنجمین مشکل، صادرکنندگان سنتی بدون آنکه محصول خریداری شده را ببینند، اقدام به خرید نمی‌کنند. در حالی که زعفران در انبارهای بورس کالا با استانداردهای تعیین شده توسط بورس کالا پذیرش میشود و خریدار امکان بازدید از محصول را ندارد؛ ضمن اینکه زعفران تحویلی فاقد گواهی آزمایشگاه یا برگه حاوی مشخصات کیفی و فنی محصول است.
بورس کالا بازاری برای تسهیل معاملات است و باید انتظارات صادرکنندگان که مهم‌ترین خریداران این محصول هستند، در نظر گرفته شود. نمی‌توان گفت ما محصول را تحویل می‌دهیم و اگر محصول تحویلی مشکل کیفی داشت آزمایش کرده و شکایت کنند.
مشکل دیگر، سررسیدهای کوتاه مدت است که از جذابیت معاملات برای معامله گران کاسته علاوه بر این مشکلات، ضعف اطلاعات تحلیلی در مورد این محصول هم بازیگران را با مشکل مواجه کرده است.
مشکلات از نگاه صادرکنندگان
سینا غلامی: قیمت زعفران در بازار آتی شدیدا ریزش داشته و روند بازار آتی، بازار نقدی را تحت تاثیر قرار داده؛ البته ریزش قیمت زعفران، این هفته به بازار آزاد سرایت کرده چراکه زمانی‌که قیمت زعفران در بورس کمتر از قیمت بازار آزاد باشد، خریداران بازار آزاد حاضر به خرید با قیمت بالاتر از بورس نیستند.
نکته اینجا است که هر بازار، بازارگردانی دارد که می‌بایست وقتی قیمت کالایی به کمتر از ارزش واقعی آن رسید، از بازار حمایت کند و مانع ریزش قیمت ها شود. ولی بازارگردان‌های بازار آتی زعفران، عمدا یا سهوا ریزش قیمت را باعث شده‌اند.
روز شنبه هر گرم زعفران نگین درجه یک در بازار آزاد ۱۰ هزار و ۳۰۰ تا ۱۰ هزار و پانصد بود؛ ولی زعفران نگین تحویل مرداد در بازار آتی ۹ هزار تومان معامله می شد!
عدم شناخت ارزش ذاتی زعفران، مشکل ساز شده
یکی از مشکلات بازار آتی زعفران این است که اکثر بازیگران این بازار (معامله گران) شناختی از بازار زعفران و تحلیل ارزش ذاتی و عرضه و تقاضای این محصول ندارند و این ضعف بزرگی است.
در حالی که در بورس فلزات یا محصولات پتروشیمی، به هر شخصی مجوز خرید و فروش نمی‌دهند. همچنین رسانه رسمی و قابل اتکایی که اقدام به ارایه تحلیل های بی طرفانه کند، وجود ندارد.
محسن ثابتی پور: موضوع دیگری که متاسفانه می‌تواند تاثیر منفی بر روند قیمت ها در بازار آتی زعفران داشته باشد، بحث جریمه نکول یک درصدی است.
سفته‌بازانی که قصد دستکاری قیمت ها را داشته باشند، به راحتی می توانند با تکیه بر اهرم معاملاتی، بدون آنکه خریدی در گواهی یا کالای فیزیکی داشته باشند، اقدام به گرفتن پوزیشن فروش نمایند و روزانه کسب بازدهی کنند و در پایان به جای بستن پوزیشن فروش یا خرید گواهی در زمان سررسید، اقدام به نکول کنند و فقط یک درصد جریمه بپردازند. کما اینکه در معاملات زیره هم با چنین مشکلی مواجه هستیم و عدم انطباق تعداد قراردادهای باز در بازار آتی با حجم زیره گواهی شده درانبارهای بورس کالا، گواه این ادعا است.
بنابراین ما شاهد آنیم که برخی افراد می توانند، به راحتی به خاطر ضعف قانون گذار در بورس کالا، در چارچوب قانون اقدام به سفته بازی و دستکاری قیمتها کنند، این در حالیست که مطابق بند3 ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار دستکاری قیمتها جرم تلقی میشود!
سوال: راهکار رفع این مشکل چیست؟
محسن ثابتی پور: بروز چنین مشکلی در چارچوب مقررات، ناشی از ضعف قوانین و مقررات معاملات است. بهتر است در صورت نکول بیش از حد مشخصی، جرایم افزایش یابد یا کد معاملاتی برای مقطعی ممنوع المعامله شود. ضمن اینکه انتظار می رود با کدهایی که شائبه دستکاری در قیمت ها از سوی آنها می رود، برخورد شود. البته مادامی که شفافیت در اطلاعات وجود ندارد و ریز معاملات بازار در دسترس نباشد، این مشکل به قوت خود باقی خواهد ماند.
ضرورت رسیدگی به انتقاد به سیستم انبارها
سینا غلامی : البته انتقادات به سیستم انبارها نیز باید مورد بررسی قرار بگیرد. صرف وجود یک قانون دلیل بر اجرای صحیح آن نیست. استانداردهای تعیین شده از سوی بورس کالا برای پذیرش زعفران در انبارها، به خودی خود مشکلی ندارد؛ اما از سویی محصولات کشاورزی با گذشت زمان دچار افت کیفی می شوند و تضمینی نیست که محصول در زمان تحویل مطابق با استانداردهای تعیین شده باشد. ضمن اینکه در صورت عدم رضایت خریدار از محصول دریافت شده از انبار، هزینه و زمان زیادی باید صرف آزمایش ، پیگیری وشکایت و... گردد که با این وضعیت، بدیهی است خرید از انبارهای بورس کالا نمی تواند برای صادرکنندگان و فعالان بازار سنتی جذاب باشد.
از طرفی ما شاهد گلایه هایی در نحوه پذیرش کالا توسط انبارها نیز هستیم به طوری که احساس می شود قوانین برای همه به صورت یکسان اجرا نمی شود .
به عنوان نمونه ورود و خروج زعفران در نماد گواهی طلای سرخ هم عجیب است؛ به نحوی که در یک روز ۳۰ کیلو زعفران از انبار خارج شده و روز بعد مجددا ۳۰ کیلوگرم، وارد انبار شده است. این ورود و خروج ها، سوال برانگیز است.
سوال: افت قیمت ها در بازار آتی زعفران چه تبعاتی دارد؟
سینا غلامی: ۸۵ درصد از زعفران تولیدی در ایران، صادراتی است و در بازارهای جهانی، زعفران را با نام ایران می شناسند. کاهش قیمت زعفران ایران در بازارهای صادراتی، به معنای کاهش درآمد کشاورزان، کاهش رغبت به کشت زعفران و نیز افت درآمد ارزی حاصل از صادرات زعفران است.
قیمت زعفران از زمان ورود این محصول به بورس، از محدوده ۱۳۰۰ دلاری به ۸۰۰ دلار رسیده است.
مشتریان در بازارهای صادراتی به راحتی امکان مشاهده قیمت زعفران در بورس کالا را دارند و روند نزولی قیمت های داخلی، قیمت زعفران ایران در بازار صادراتی را هم کاهش داده است؛ این در حالی است که هر کیلوگرم زعفران اسپانیا، تا ۳۰ میلیون تومان معامله میشود.
سوال: صادرات زعفران دچار مشکلی نشده که افت قیمت را توجیه کند؟
سینا غلامی: خیر؛ اگر چه مقررات ارزی کشور و تحریم ها و... محدودیت هایی ایجاد کرده؛ ولی این محدودیت ها در حدی اثرگذار نبوده که ریزش قیمت زعفران را توجیه کند. ضمن اینکه نرخ ارز هم در مقطع فعلی نوسان چندانی نداشته که ریزش قیمت ها را ناشی از نوسان نرخ ارز بدانیم. علاوه بر این، نرخ فعلی زعفران با دلار ۹ هزار تومانی هماهنگی دارد و اگر دلار ۱۱ هزار تومانی را مبنا قرار دهیم، قیمت زعفران باید حدود ۳۰ درصد افزایش یابد.
امکان افزایش قیمت زعفران در بازارهای جهانی، فرصتی که از دست رفت
با توجه به تقاضای زعفران در بازارهای صادراتی و خواص درمانی این محصول، اگر برنامه ریزی درستی انجام می شد به راحتی می توانستیم قیمت زعفران در بازارهای صادراتی را افزایش دهیم.
زعفران کالای اساسی نیست و افزایش قیمت زعفران هیچ اثر منفی در زندگی مردم نداشت؛ اما هم درآمد کشاورزان را افزایش می داد و معیشت آنها را بهبود می بخشید و هم ارزآوری داشت. ضمن اینکه زعفران محصول کم آبی است و با توجه به بحران کم آبی در کشور، افزایش قیمت، کشاورزان را ترغیب به کشت بیشتر زعفران می کرد.
هدف از عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا، افزایش شفافیت و نزدیک شدن قیمت محصول به قیمت های جهانی و رصد درآمد کشاورزان بوده؛ ولی این هدف محقق نشده است. اگر مشکلات برطرف نشود و معامله زعفران در بازار آتی به شکست بینجامد، هیچ محصول کشاورزی دیگری در این بازار موفق نخواهد بود.
روند قیمت زعفران در ۲ سال اخیر
ثابتی پور: زعفران ۲ سال قبل در محدوده ۱۲۰۰-۱۱۰۰ دلار معامله می شد؛ اما اکنون به محدوده ۸۰۰ دلار رسیده است. این ریزش قیمت خصوصا در شرایطی که دلار نوسان چندانی ندارد، فاقد توجیه است. به عنوان مثال درحالیکه دلار فقط 1 درصد کاهش پیدا میکند می بینیم که آتی زعفران صف فروش شده است و 5 درصد قیمتها کاهش پیدا کرده است. که علت اصلی این موضوع، ترس از کال مارجین شدن و همچنین نبود زیرساخت های اطلاعاتی و تحلیلی گسترده است که باعث شده افراد به تنها عامل در دسترس، یعنی نرخ ارز، برای تحلیل بازار و تنظیم معاملات توسل کنند که تبعات این کاهش قیمت در نهایت فقط کشاورزان را متضرر خواهد کرد.
شایان کرمی: هر کیلوگرم زعفران در بازار آتی حداقل یک میلیون تومان ارزان تر از نرخ بازار آزاد است و این وضعیت چشم انداز آینده بازار زعفران را منفی می کند. زعفران یک محصول کشاورزی بوده و باید طوری عمل می شد که قیمت این محصول در بازارهای صادراتی افزایش یابد، ریزش قیمت این محصول هیچ منفعتی ندارد و متاسفانه به نظر می رسد به جای آنکه ورود زعفران به بورس کالا، سبب شفافیت بیشتر قیمت ها و افزایش درآمد کشاورزان شود، موجب کاهش قیمت ها شده است. با این وضعیت، ورود سایر محصولات کشاورزی مثل پسته و خرما به بازار بورس هم جذاب نخواهد بود.
سوال: برای افزایش جذابیت معاملات بورس کالا و جذب صادرکنندگان بزرگ به این بازار چه اقداماتی می توان کرد؟
سینا غلامی: مانع اصلی بر سر راه جذب صادرکنندگان به این بازار، نحوه تحویل محصول در انبارهای بورس کالا است. زعفران پذیرش شده در انبارهای بورس کالا در بسته بندی های ۱ تا ۴ کیلویی است و هر بسته ممکن است حاوی زعفران سوپر نگین، یا نگین صادراتی یا نگین عرف درجه ۲ باشد. (شخصا چندین بار و هر بار حدود ۷۰، ۸۰ کیلوگرم زعفران از انبار تعاونی روستایی تحویل گرفته ام.) اگر زعفران در انبارها بر اساس استاندارد خاصی پذیرش شده، باید برگه تایید کیفی آزمایشگاه یا اطلاعات مربوط به مشخصات کیفی محصول همراه با محصول ارایه شود.
این خواسته صادرکنندگان بوده و اگر بورس کالا قصد توسعه این بازار را دارد باید خواسته صادرکنندگان هم تامین گردد.
حرف آخر؟
شایان کرمی: افت قیمت زعفران به دلیل شرایط رکود داخلی، افت قیمت ارز و نزدیکی به فصل برداشت است. با همه این عوامل، این دارایی ارزش ذاتی دارد و بعنوان یک کالای استراتژیک که انحصار تولید زعفران عمدتا در اختیار ایران است، از نهادی چون بورس کالا انتظار حمایت قیمت این محصول در راستای افزایش قیمت صادراتی آن میرود، نه اینکه به شرایط سخت بازار فیزیکی دامن بزند و بار جدیدی به دوش زعفران کاران بیفکند.
همچنان بر این عقیده استوار هستم که حیات بازار آتی کالا بدون وجود کالاهای سرمایه گذاری دوام زیادی نخواهد داشت.
محسن ثابتی پور: اصولا معاملات محصولات کشاورزی در بازار آتی بورس کالا گزینه مناسبی نیست. امیدوارم بورس کالا با ورود کالاهای سرمایه ای مثل کالایی از جنس طلا که هم فسادپذیر نیست و هم قیمت آن در بازار جهانی تعیین می شود، و امکان دستکاری قیمت توسط سوداگران داخلی نیست، این بازار را برای سرمایه گذاران جذاب تر کنند.
مهدیه کردی _ خبرنگار بورس نیوز
ارسال نظر
اخبار روز
خبرنامه