دستورالعمل جدید بازار پایه دست سفته‌بازان را می‌بندد
به گزارش خبرنگار بورس‌نیوز، تغییر در دستورالعمل بازار پایه فرابورس در ماه‌های گذشته حاشیه‌های بسیاری را برای بازار سرمایه ایجاد کرد.
این دستورالعمل قرار بود در خرداد‌ماه سال جاری اجرایی شود که به دلیل برخی اعتراضات اجرای آن متوقف و به بازبینی و نظرخواهی جدید، موکول شد اما بر اساس اعلام فرابورس ایران، بعد از اعمال تغییراتی محدود و نظرخواهی جدید، از ۲۵شهریور لازمالاجرا خواهد بود.
در این روز‌ها و پس از اعلام اجرای این طرح در اواخر شهریور ماه، شایعات بسیاری در فضای مجازی حول محور بازارپایه و دستورالعمل جدید ایجاد شده است.
بورس‌نیوز برای شفاف‌سازی و رسیدن به پاسخ برخی از این شایعات با یکی از مدیران فرابورس ایران همکلام شده است که ماحصل آن را در ذیل می‌خوانید.
بهنام محسنی معاون بازار‌های خارج از بورس شرکت فرابورس در این گفتگو سعی کرد به تمام شایعات پاسخ داده و سعی کرد خاطر اهالی بازار سرمایه را از بابت اجرای دستورالعمل جدید با کمترین آسیب و ریسک آسوده سازد.
*جناب محسنی با تشکر از وقتی که در اختیار بورس نیوز قرار دادید. ابتدا کمی در مورد دستورالعمل جدید سخن بگویید.
در بهمن ماه سال ۹۷ مصوباتی را از هیات مدیره سازمان بورس مبنی بر تغییرات در مقررات بازار پایه داشتیم. اواخر خرداد ماه ۹۸ زمان اجرای مقررات جدید تعیین شده بود. در اواخر این ماه باتوجه به اینکه برخی از فعالان بازار نظرات جدید مطرح کردند، بعضی از مقررات دوباره بررسی شود و مباحثی از نظر مباحث شرعی که عملا موضوعیتی نداشت و در کمیته فقهی سازمان بورس مطرح و صحت آن‌ها بار دیگر تایید شد.
مباحث دیگری از نظر فنی و نظرات مایکرواستراکچر‌های بازار مطرح شد که مسوولیت آن با اعضای هیات مدیره سازمان منتقل شد. ماحصل برایند جمعی نظرات مقررات اصلاحی بود و در ۲۵ شهریور ماه آماده هستیم که مقررات جدید اجرایی شود. برای این کار در پایان روز معاملاتی ۱۳ شهریور ماه به منظور انجام مسائل فنی، تمامی معاملات نماد‌ها متوقف و در ۲۵ شهریور به صورت کلی بازار راه اندازی می‌شود.
*شایعاتی در مورد چگونگی اجرای این دستورالعمل و محدود دبودن این اجرا تنها برای یک رنگ مطرح می‌شود. آیا این درست است؟
خیر - اجرای مقررات در هر سه تابلوی زرد، قرمز ونارنجی همزمان انجام می‌شود. باتوجه به درج بالغ بر ۱۸۲ ناشر در بازار پایه، از ۲۵ شهریور ماه ۱۲۵ شرکت براساس طبقه بندی و دستورالعمل جدید در تابلوی زرد، ۴۲ شرکت در تابلوی نارنجی و ۱۴ شرکت در تابلوی قرمز قرار می‌گیرند.
نحوه انجام معاملات به این شکل خواهد بود که هر یک از تابلو‌های معاملاتی در هر هفته یک حراج معاملاتی در روز دوشنبه هر هفته خواهند داشت. در روزی که ما برگزاری حراج را داریم حراج از ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ برگزار و در این فاصله سفارش گیری در دامنه‌ای انجام می‌شود که دوبرابر دامنه عادی نوسان قیمتی خواهد بود. دامنه‌ای که برای نوسان هریک از تابلو‌ها تعیین شده بدین صورت است: در تابلوی زرد دامنه نوسان ۳ درصدی، تابلوی نارنجی ۲ درصدی، تابلوی قرمز یک درصدی.
نکته قابل توجه این است که این دامنه تعیین شده درصدی برای تابلو‌ها دامنه قیمتی برای نوسان روزانه نیست. دامنه‌ای است که نوسان بین دو حراج را اجازه می‌دهد. در روزی که حراج پایانی انجام می‌شود از ساعت ۸:۳۰ دوشنبه تا ۱۲:۳۰ نوسان براساس هر یک از تابلو‌ها ۳، ۲، و یک درصد بر مبنای قیمت پایانی هفته گذشته خواهد بود. در روز دوشنبه که سفارش گیری جدید انجام می‌شود دامنه‌ها دوبرابر می‌شود.
تابلوی زرد ۶ درصد، نارنجی ۴ درصد و قرمز ۲ درصد. در ساعت ۱۲:۳۰ یک حراج پایانی انجام می‌شود. کل برایند معاملات روز دوشنبه به عنوان قیمت پایانی استخراج می‌شود و مبنای نوسان در تابلو‌ها برای هفته بعد ۳، ۲ و یک درصد قرار می‌گیرد.
*بازیگر اصلی بازار پایه کیست؟
بازیگران بازار پایه از سال ۹۵ که دستورالعمل بازار پایه بازنگری شد اشخاص حقیقی هستند و فعالیت شرکت‌های حقوقی، نهادی و اشخاص حرفه‌ای بازار سرمایه در بازار پایه کمرنگ بوده است. هیات مدیره سازمان برای اینکه سطح فعالیت برای نهادی‌ها افزایش پیدا کند اجازه دادند که صندوق‌های بازارگردانی در نماد‌های بازار پایه فعالیت داشته باشند.
امکاناتی هم به بازارگردان داده شده است. از جمله بازارگردان می‌تواند دامنه نوسان را به صورت دو برابر تا سقف ۵ درصد تغییر دهد. اگر بازارگردانی در تابلوی زرد بخواهد فعالیت کند می‌تواند دامنه نوسان را به جای ۳ درصد به ۵ درصد تغییر دهد و همین طور در تابلو‌های نارنجی و قرمز. امکانات دیگر این که بازارگردان به صورت روزانه می‌تواند قیمت مرجع نماد را تعیین کند و به فرابورس اعلام کند و مبنای دامنه نوسان روزانه قیمت مرجعی باشد که بازارگردان به فرابورس اعلام کرده و به عموم هم اعلام می‌شود.
*در روز حراج پایه ممکن بوده که بازارگردان دامنه نوسان را دو برابر کند؟
بله. در زمانی که بازارگردان برای روز‌های عادی دامنه نوسان را به هر میزان افزایش دهد به تناسب آن حراج پایانی هم دو برابر خواهد بود. مثلا اگر در تابلوی زرد دامنه نوسان به ۵ درصد تغییر دهد حراج پایانی در دامنه ۱۰ درصدی برگزار خواهد شد.
*قوانین فعلا از بازار قرمز شروع می‌شود؟
به صورت همزمان فعالیت هر سه تابلو انجام می‌شود.
*در دستور العمل جدید حراج یک بار در هفته اجرا می‌شود. برای اجرای حراج بیش از یک بار باید چه کرد؟
برای اینکه تعداد حراج معاملاتی یا دامنه نوسان بخواهد تغییر کند نیاز است که مصوبه سازمان بورس در این باره لازم است و به تناسب شرایط بازار فرابورس می‌تواند پیشنهاد مربوط را به سازمان بورس ارائه کند و این در اختیارات سازمان بورس است.
*نمایش ندادن قیمت‌ها و تابلو خوانی یکی از انتقادات به این دستورالعمل است. نظر شما چیست؟
در هفته پایانی خرداد ماه بحث اجرای مقررات جدید بود بیش از ۷۰ روز کاری از زمان ابلاغ مقررات گذشته بود. در این فاصله نظرات معدود ارائه شد، اما در هفته پایانی موضوع به صورت یک مطالبه عمومی مطرح شد و انگار که افراد موارد انتظارشان برای منافعی که می‌توانند از نمایش سفارش‌ها کسب کنند به خطر می‌افتاد. به نظر می‌رسد دستاویزی داشتند بر اینکه موضوعات را به حاشیه بردند.
یکی از موارد هم بحث شرعی بودن بود. موضوعی که در خصوص شرعی بودن مطرح شد بحث غرری بودن معاملات بود که کمیته فقهی هم صحه گذاری کرد که به دلیل اینکه معاملات براساس قیمت پیشنهادی فروشنده و خریدار است پس موضوع غرری بودن موضوعیت ندارد. عدم نمایش مظنه‌ها به این مفهوم است که من سفارش شخص دیگری را می‌خواهم ببینم این یکی از مبتلابه‌های بازار پایه ما است که از این بازار هم به بازار‌های دیگر تسری پیدا کرده است مبحثی به نام تابلوخوانی است.
اما با توجه به اینکه مطالبه عمومی این بود که این موضوع موضوعی است که زمان می‌برد که بازار خودش را با آن تطبیق دهد یک فرصت ۶ ماهه را سازمان بورس و شورای عالی بورس به آن برای اجرایی شدن موضوع اختصاص دادند. اما بعد از ۶ ماه در خصوص اینکه به صورت دفعتا اجرا شود یا به صورت تدریجی سازمان بورس تصمیم گیری میکند. لزوما به این شکل نخواهد بود که تدریجی باشد. این موضوع در اختیار سازمان بورس است که ما عدم نمایش سفارش‌ها را داشته باشیم.
توضیح بدهم که مبحث کارایی و نقدشوندگی که نمایش مظنه‌ها یا دارک مارکت می‌تواند بر این موضوع تاثیر بگذارد. اگر بخواهم به صورت رسمی ارجاع به مطالعات بین المللی بدهم گزارشاتی را از یوروپین سنترال بانک داریم و آنجا که روند دارک مارکت‌ها در بورس‌های اتحادیه اروپا و روند افزایشی بررسی شده و نکته جالبی که اشاره می‌شود برخلاف باوری که قبل از این بررسی بوده مبنی بر اینکه دارک مارکت کارایی و نقدشوندگی بازار را کاهش می‌دهد این آمار نشان داده که کاراییی و نقدشوندگی افزایش پیدا کرده و هیجانات کاذبی که می‌توانست به بازار تزریق شود از بین رفته است.
*باتوجه به دستورالعمل جدید پیش بینی شما از حجم معاملات در بازار پایه چیست؟
عملا این یک تصور است که آیا حجم معاملات با این موضوع کاهش پیدا میکند یا خیر. موضوع عدم نمایش مظنه‌ها از ۶ ماه دیگر می‌خواهد اجرا شود. عدم حذف نمایش‌ها براساس تحقیقاتی که انجام شدده رابطه مستقیمی با حجم معاملات نخواهد داشت. حجم معاملات متاثر خواهد بود از اطلاعات و شفافیت شرکت ها، اطلاعاتی که ارائه می‌کنند، روندی که ناشر دارد و وضعیت عمومی اقتصاد و بازار سرمایه می‌تواند عوامل تاثیرگذار باشد، اما لزوما حذف نمایش سفارشات ارتباط موضوعی با بحث نقدشوندگی و حجم معاملات نخواهد داشت.
*نمایش ندادن سفارشات اجحاف در حق معامله گری است که می‌خواهد خرید یا فروش کند؟
در واقع در مقطع حذف نمایش سفارش‌های خرید و فروش ما قیمتی تحت عنوان تئوریکال اوپنینگ پرایس یعنی قیمت نظری گشایش که نشان می‌دهد در بازه سفارش گیری عموم بازار بر روی انجام معامله برچه قیمتی اجماع نظر دارند. فرمولی دارد و چندین مرحله سامانه اطلاعاتی به صورت اتومات موضوع را بررسی میکند و بین بهترین قیمت خریدوفروش قابل معامله قیمتی که می‌تواند بیشترین حجم معامله در آن انجام شود را به عنوان قیمت تی او پی اعلام میکند.
اگر کسی می‌خواهد بداند اجماع نظر بازار بر چه قیمتی است قیمت را می‌بیند. اما اینکه بدانم دقیقا الان در این نماد مظنه اول، دوم و... چقدر است و صف خرید است یا فروش این می‌شود همان تابلوخوانی. یعنی اینکه من مبنای تحلیل را برای خریدوفروش سهام را به عنوان یک معامله گر دارم در خودم کاهش می‌دهم و به صورت یک پیروی کننده از عموم بازار دارم حرکت میکنم و این همان رفتار هیجانی است که در مقاطع گذشته در بازار پایه به سهامداران ما آسیب زده و عدم نمایش مظنه قیمت می‌تواند این موضوع را به شدت کاهش دهد.
*روز‌های معاملاتی بازار پایه سه روز در هفته است؟
در بازار پایه در تابلوی ب هر روز معامله انجام می‌شود. در تابلوی ج سه روز در هفته بود؛ که در مقطع دستورالعمل اصلاحی معاملات هر روز انجام می‌شود، اما حراج در روز دوشنبه صورت می‌گیرد.
*عدم شفافیت شرکت‌ها در بازار پایه هنوز مورد انتقاد اهالی بازار سرمایه است. با این مشکل چه می‌کنید؟
موضوع اصلی بازار پایه و مشکل اصلی و اساسی عدم تقارن اطلاعاتی است و همین موضوع باعث می‌شود که ما در سطح معاملات بخواهیم الگوریتم‌های معاملاتی را تغییر دهیم. لزوما براساس قانون پنجم توسعه و مواد قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه‌ای کشور اشخاص ناشر که مشمولیت ثبت نزد سازمان را دارند موظف هستند که در یکی از تابلو‌های بورس و فرابورس معامله کنند.
اگر ناشری مشمول ثبت نزد سازمان است و در بازار‌های بورس و فرابورس پذیرفته نمیشود به الزام قانون باید به بازار پایه بیایند. پس به الزام قانون نمی‌توانیم کسی را از بازار پایه خارج کنیم. چون الزام قانونی داریم که ناشر به بازار پایه بیاید. اما براساس قانون بازار ناشر موظف است که مواد اطلاعاتی خود را افشا کند و برای عدم این موضوع جرم انگاری شده و ابزار‌های نظارتی برای عدم انجام موضوع وجود دارد. کاری که انجام شده ارجاع پرونده‌های موضوع به دستگاه‌های قضایی بوده و تخلفاتی که به سازمان بورس ارجاع شده است.
یک موضوع این است با تغییراتی که در نحوه معاملات تابلو‌های معاملاتی داریم انگیزه‌ای ایجاد شده که ناشران ما در همین بازه زمانی از بهمن تا الان شفافیت اطلاعاتی خودشان را ارتقا دهند. نکته قابل توجه این است که ۴۲ شرکت از تابلوی ج دارند وارد تابلوی زرد یعنی تابلوی اول بازار پایه می‌شوند. این نشان می‌دهد که همین تغییر مکانیزم معاملاتی روی انگیزه ناشران برای افشا اثر گذاشته و نکته دیگر اینکه برای پذیرش ناشران بازار پایه اولویت در هیات پذیرش برای بررسی دیده شده، اما به هرحال جدا از همه این مسائل ناشران براساس قانون موظف هستند که چه در بازار پایه و چه در بازار پذیرشی موظف هستند که اطلاعات را کامل ارائه کنند و اگر این کار را انجام ندهند موضوع به صورت تخلف و جرائم قابل پیگیری است.
چطور این مطلب برای بازار اول ودوم مطرح نمیشود
به نظر اصلی ترین محوری که سازمان بورس دنبال میکنه همینه