شرحی ساده بر اوراق سلف نفتی

به گزارش بورس نیوز چند روز گذشته جزو خبرسازترین روزهای بورس تهران بوده اند. اما یکی از خبرهای مهم برای فعالان بازار سرمایه، خبر عرضه اوراق سلف نفتی در بورس انرژی بود که قرار بود دیروز انجام شود و ناگهان این عرضه لغو و به زمان دیگری موکول شد.
عرضه این اوراق حواشی زیادی به دنبال داشت و برای آنکه درک بهتری از چرایی این حواشی داشته باشید شرحی ساده بر اوراق سلف نفتی خواهیم داشت.
اصلی ترین دلیل حساسیت بازار با طرح عرضه اوراق سلف نفتی، این بود که چند روز قبل رئیس جمهور در صحبت های خود از طرح گشایش اقتصادی و پیش فروش نفت با سررسید ۲ ساله خبر داده بود که اگر چه طرح پیشنهادی رئیس جمهور، نهایی نشده بود و ارتباطی هم با عرضه اوراق سلف نفتی نداشت؛ اما برخی فعالان بازار سرمایه را به اشتباه انداخته و به نگرانی ها دامن زد‌.
ضمن تاکید بر اینکه عرضه اوراق سلف نفتی با طرح گشایش اقتصادی دولت کاملا متفاوت است، توجه شما را به چند موضوع جلب می کنیم.

سبقه عرضه اوراق سلف نفتی در بورس انرژی
از سال ۹۴ تا کنون شرکت ملی نفت ۸ بار اقدام به انتشار اوراق سلف کرده و اوراق سلف نفتی که قرار بود روز گذشته عرضه گردد، در واقع نهمین مرحله از تامین مالی شرکت ملی نفت از محل انتشار اوراق بود‌. تنها تفاوت این اوراق سلف نفتی با اوراق قبلی در این بود که در عرضه های قبلی، دارایی پایه اوراق، نفت کوره بود و این بار قرار بود اوراق بر مبنای نفت خام منتشر شود.
حجم اوراق سلف نفتی کمی بیش از ۵۰۰ هزار بشکه معادل ۲۰۰۰ میلیارد تومان بود. سال گذشته، تقریبا در همین حجم اوراق، هم برای شرکت ملی نفت و هم وزارت اقتصاد منتشر شده و به فروش رسیده که اتفاقا نقدینگی جذب شده هیچ تاثیر منفی روی بازار سهام نداشته است.

شرکت ملی نفت از محل ۱۴.۵ درصد درآمدهای خود، ضامن این اوراق شده و قرار بوده در سررسید، بازپرداخت اصل و فرع این اوراق توسط شرکت ملی نفت انجام شود. این اوراق با هدف اجرای طرح های توسعه ای شرکت ملی نفت منتشر شده و کلا با طرح پیشنهادی دولت که به منظور جبران کسری بودجه دولت مطرح شده، متفاوت است.

شائبه گران فروشی در عرضه اوراق سلف نفتی
روال قیمت گذاری اوراق، اینطور است که در سایت فروش بین المللی نفت شرکت ملی نفت، قیمت فروش نفت خام سنگین یا سبک ایران ذکر شده که اصطلاحا OSP یا قیمت رسمی فروش نامیده می شود. با توجه به شرایط بازار معمولا قیمت گذاری اوراق بر اساس مصوبه هیات پذیرش بورس انرژی، کمی بالاتر یا پایین تر از OSP اعلام می شود. فرمول قیمت گذاری دارایی پایه هم با دفعات قبل که اوراق منتشر شده، فرقی ندارد و نرخ ارز مبنا هم ارز سامانه سنا بوده است.
اوراق سلف نفتی جدید هم که فعلا عرضه آن به تعویق افتاده، روز ۲۸ تیرماه پذیرش شده است. به عبارتی پذیرش اوراق سلف نفتی قبل از پیشنهاد طرح گشایش اقتصادی توسط رئیس جمهور، در بورس انرژی انجام شده و قرار بوده دیروز ، عرضه اولیه این اوراق انجام شود که البته با توجه به اتفاقات این چند روز، این اوراق در اذهان مردم به نوعی با طرح گشایش اقتصادی دولت، گره خورد و به دلیل خلط مبحث و سوء برداشت های سرمایه گذاران، عرضه این اوراق به تعویق افتاد.

۲ ابزار برای کاهش ریسک اوراق سلف نفتی
انتشار اوراق سلف، به معنای پیش فروش یک دارایی است (در این مورد دارایی پایه، نفت خام است)، که البته با توجه به احتمال نوسان قیمت دارایی در زمان سررسید، پیش خرید این دارایی هم برای خریداران اوراق و هم برای ناشر، ریسک هایی به همراه خواهد داشت. بنابراین برای افزایش جذابیت خرید اوراق برای عموم سرمایه گذاران و کاهش ریسک های احتمالی، ۲ اختیار خرید و اختیار فروش به قراردادهای فروش اوراق منضم شده که ریسک خریدار و ریسک فروشنده را کاهش می دهد. ابزار اختیار فروش، مختص خریداران اوراق است و به خریداران این اختیار را می دهد که در صورت کاهش قیمت نفت خام در ۲ سال آینده، خریداران می توانند اختیار فروش را اعمال کنند و در زمان سررسید، اصل پول خود را بعلاوه سالانه ۱۸.۵ درصد سود دریافت کنند. اختیار خرید هم مختص شرکت ملی نفت تعیین شده تا اگر در زمان سررسید، قیمت نفت خام در زمان سررسید، افزایش بیش از ۱۹ درصدی داشته باشد؛ شرکت ملی نفت بتواند اختیار خرید خود را اعمال کرده و به جای تحویل کالا در زمان سررسید، اوراق را با سود سالانه ۱۹ درصد از دارندگان اوراق، بازخرید کند. با این تفاسیر، می توان گفت خریداران اوراق در زمان سررسید حداقل ۱۸.۵ درصد و حداکثر ۱۹ درصد بازدهی سالانه کسب خواهند کرد.
همچنین این اوراق، بازارگردان داشته و بازارگردان اوراق را با نرخ ۱۷.۵ درصد، بازارگردانی می کند. بنابراین اگر بعد از خرید اوراق سلف نفتی، دارندگان اوراق قصد فروش داشته باشند، بازارگردان با نرخ سالانه ۱۷.۵ درصد، اوراق را از آنها خریداری می کند که البته بازارگردان اوراق، در پایان هر روز امکان خرید حجم محدودی از اوراق را دارد.

اوراق سلف نفتی رقیب بازار پول
مشتری اوراق سلف نفتی عمدتا شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری و سرمایه گذاران خرد هستند و این اوراق را با هدف سرمایه گذاری و کسب سود نقدی در زمان سررسید یا قبل از آن خریداری می کنند؛ ولی امکان تسویه فیزیکی هم برای خریداران اوراق فراهم شده که در صورت تمایل در زمان سررسید، به جای دریافت اصل و فرع پول خود، دارایی پایه(در اینجا نفت خام) را دریافت کنند.
این ذهنیت که عرضه اوراق سلف نفتی با نرخ سود سالانه ۱۹ درصد تاثیر منفی بر روند بازار سرمایه دارد، منطقی به نظر نمی رسد؛ چرا که این نرخ به نرخ سود سپرده گذاری بلندمدت در بانک نزدیک است و ضمنا برای سرمایه گذارانی که در بازار سهام در دوسال اخیر بازدهی های خیره کننده ای کسب کرده اند، دریافت سود سالانه ۱۹ درصد، اصلا جذاب نیست.عرضه این اوراق، نقدینگی بازار سهام را به خود جذب نخواهد کرد و مشتریان این اوراق عمدتا سرمایه گذاران ریسک گریز هستند که به سودهای کم، قانع هستند و یا صندوق های سرمایه گذاری که می بایست بخشی از منابع خود را صرف خرید اوراق کنند. تنها نقطه قوت این اوراق، بازارگردانی با سود ۱۷.۵ درصد است که می تواند خرید این اوراق را برای سرمایه گذارانی که پول خود را در حساب های کوتاه مدت بانک ها، سپرده گذاری کرده اند و سود ماه شمار ۱۰ تا ۱۴ درصدی می گیرند، جذاب کند. بنابراین می توان گفت اوراق سلف نفتی به نوعی رقیب سپرده های بانکی هستند و هیچ تاثیر منفی بر بازار سهام ندارند.

تامین سرمایه تمدن و تامین سرمایه نوین، متعهد پذیره نویس اوراق سلف نفتی
این اوراق همگی متعهد پذیره نویس دارند و متعهد پذیره نویس تعهد کرده در صورتی که بعد از عرضه اوراق در بازار، بخشی یا حتی تمام این اوراق هم به فروش نرسد، اوراق را خریداری خواهد کرد. اوراق ۲۰۰۰ میلیاردی سلف نفتی که قرار است در بازار عرضه شود نیز، متعهد پذیره نویس دارد و شرکت تامین سرمایه تمدن و شرکت تامین سرمایه نوین متعهد پذیره نویسی این اوراق خواهند بود. تامین سرمایه تمدن متعهد پذیره نویس ۱۵۰۰ میلیارد تومان اوراق "سنفت ۰۰۲" و تامین سرمایه نوین متعهد پذیره نویس ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق "سنفت ۰۰۳" هستند‌. البته معمولا اوراق به سهولت به فروش می رسد و مشکلی در روند فروش اوراق وجود ندارد.

هر چه بود، زور فعالان بازار سهام این بار بر بازار اوراق چربید و نگرانی های سهامداران و حرف و حدیث های مربوط به تاثیر عرضه اوراق سلف نفتی بر منفی شدن بازار، باعث شد روز گذشته عرضه اوراق سلف نفتی لغو گردد. حالا برای عرضه این اوراق، شرکت ملی نفت باید مجددا درخواست عرضه داده و اطلاعیه منتشر کند. طبق مقررات اطلاعیه عرضه می بایست حداقل ۲ روز کاری قبل از عرضه اوراق، منتشر شود؛ ولی با شرایط فعلی بازار سرمایه بعید است که به این زودی ها، عرضه اوراق سلف نفتی در دستور کار قرار گیرد.