آثار مثبت و منفی افزایش نرخ تسعیر ارز بانک‌ها

به گزارش بورس‌نیوز، روز گذشته نرخ تسعیر اقلام پولی دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیر بانکی برای گزارشگری مالی پایان سال مالی ۱۳۹۹ به‌منظور اعمال در دفاتر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیر بانکی و تهیه صورت مالی برای هر یورو ۱۹ هزار تومان و برای هر دلار امریکا ۱۵ هزار ۹۰۰ تومان تعیین شد. برای سایر اسعار نیز بر مبنای نرخ برابری آن به یورو در پایان اسفند ۹۹ تعیین شود. با این حساب بانک‌ها ذخایر خود را بر مبنای قیمت دلار ۱۵ هزار و ۹۰۰ تومان تسعیر کنند. مطابق مصوبه حیات عامل بانک مرکزی قیمت یورو نیز ۱۹ هزار تومان تعیین‌شده است. لازم به ذکر است که طبق مصوبه بانک مرکزی، تسعیر ارز بانک‌ها در پایان ۱۲ ماهه ۹۸ بر مبنای دلار ۱۱ هزارتومانی صورت گرفته است.

به‌منظور بررسی آثار افزایش نرخ تسعیر ارز بانک‌ها، خبرنگار بورس نیوز گفت‌وگویی با حمیدرضا تقی زادگان کارشناس پولی و بانکی انجام داده که ماحصل آن را می‌خوانید.

منظور از نرخ تسعیر ارز بانک‌ها چیست؟

تقی زادگان: در گزارش‌های مالی بانک‌ها، مفهومی بنام "وضعیت باز ارزی" وجود دارد که نشان‌دهنده تفاوت دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی هر بانک بوده و چنانچه دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی بانک‌ها، تراز نباشد وضعیت باز ارزی مثبت یا منفی خواهیم داشت. برای مثال وضعیت باز ارزی در بانک‌های تجارت، صادرات و ملت مثبت است؛ یعنی دارایی‌های ارزی بیش از بدهی‌های ارزی این بانک‌ها است. مازاد دارایی‌های ارزی نسبت به بدهی‌های ارزی، حاصل تبدیل بخشی از منابع ریالی بانک‌ها به دارایی‌های ارزی است. بخشی از این دارایی‌های ارزی در قالب وجوه نزد شعب یا کارگزاری‌های خارجی بانک‌ها است و بخشی هم به سبب اعطای تسهیلات ارزی، ایجادشده و این‌طور نیست که بانک‌ها باهدف سرمایه‌گذاری، اقدام به خرید ارز کرده باشند. ضمن اینکه بانک‌ها به‌راحتی امکان تغییر در وضعیت باز ارزی خود را ندارند و برای ایجاد وضعیت باز ارزی می‌توانند در شرایطی خاص و ضروری با اخذ مجوزهای قانونی و تأییدیه از بانک مرکزی بخشی از دارایی‌های ریالی خود را به دارایی ارزی تبدیل کنند.

تأثیر افزایش نرخ تسعیر ارز بر سودآوری بانک‌ها (چه بانک‌هایی که وضعیت باز ارزی مثبت دارند و چه بانک‌هایی که وضعیت باز ارزی منفی دارند) چیست؟

تقی زادگان: نکته اینجاست که بانک‌ها به‌طور مداوم وضعیت باز ارزی را محاسبه می‌کنند و در گزارش‌های دوره‌ای، سود یا زیان تسعیر نرخ ارز را شناسایی می‌کنند. مادامی‌که تغییری در وضعیت باز ارزی بانک و نرخ تسعیر ارز رخ نداده باشد، تغییری هم در سود و زیان شناسایی‌شده رخ نخواهد داد. اما در صورت تغییر وضعیت باز ارزی یا نرخ تسعیر ارز، محاسبه سود و زیان تسعیر هم به‌روزرسانی خواهد شد.

سیاست بانک مرکزی، در این شرایط خاص کشور و باوجود تحریم‌های ظالمانه، محتاطانه بوده و نرخ تسعیر ارز توسط بانک مرکزی به‌گونه‌ای تعیین می‌شود که از نرخ واقعی کمتر است و به‌تبع آن سودی که توسط بانک‌ها شناسایی‌شده، کمتر از سود واقعی است.

ازاین‌رو، می‌توان گفت در حال حاضر سود تسعیر ارز بانک‌ها معمولاً از سود واقعی کمتر است؛ اما همین شرایط برای بانک‌های با وضعیت باز ارزی منفی هم مصداق دارد و زیان شناسایی‌شده بابت تسعیر نرخ ارز، از زیان واقعی کمتر خواهد بود. البته این سود یا زیان، نقدی نبوده و تعهدی است و با توجه به اصول حسابداری به‌منظور شفاف‌تر شدن صورت‌های مالی بانک‌ها با به‌روزرسانی ارزش وضعیت باز ارزی شناسایی می‌گردد.

درصورتی‌که وضعیت ارزی بانک‌ها تراز باشد، افزایش نرخ تسعیر ارز اثری بر صورت‌های مالی بانک‌ها نخواهد داشت. اما در بانک‌هایی که وضعیت باز ارزی مثبت باشد، افزایش نرخ تسعیر ارز به این معناست که اگر بانک قصد تبدیل آن بخش از وضعیت مثبت باز ارزی خود به دارایی‌های ریالی را داشته باشد، سود بیشتری هم شناسایی خواهد کرد. در مورد بانک‌هایی که وضعیت باز ارزی منفی باشد، این قضیه بالعکس است و افزایش نرخ تسعیر ارز، زیان بیشتری به همراه خواهد داشت. البته ممکن است بانکی با وضعیت باز ارزی منفی، درجایی منابع ارزی خود را تبدیل به سرمایه‌گذاری ریالی کرده باشد که سود آن سرمایه‌گذاری بسیار بالاتر از زیان تسعیر ارز بانک باشد.

نرخ تسعیر ارز بانک‌ها در پایان ۱۲ ماهه ۹۸، با دلار ۱۱۰۰۰ تومانی بوده و با افزایش نرخ تسعیر ارز بانک‌ها با دلار ۱۵۹۰۰ تومانی، بانک‌ها باید گزارش پیش‌بینی سود جدیدی ارائه کنند. برای محاسبه این سود (یا زیان) باید میزان وضعیت باز ارزی هر بانک در مابه‌التفاوت افزایش نرخ تسعیر ارز یعنی ۴۹۰۰ تومان، ضرب شود و بعد از کسر مالیات و هزینه مطالبات مشکوک الوصول، عدد حاصل بر تعداد سهام بانک تقسیم شود تا میزان تغییر سود هر سهم مشخص شود.

مثلاً وضعیت باز ارزی در بانک تجارت، ۷۹۰ میلیون دلار مثبت است که برای محاسبه سود تسعیر نرخ ارز، می‌توان از فرمول فوق به میزان سود دست پیدا کرد هرچند بخشی از این دارایی‌های ارزی به‌عنوان مطالبات مشکوک الوصول بوده و قطعاً هزینه‌های مترتبه آن، اثر کاهنده در سود محاسباتی خواهد داشت. اما درهرحال، تأثیر افزایش نرخ تسعیر ارز بر سودآوری "و تجارت" بااهمیت خواهد بود.

چرا باوجود بااهمیت بودن سود تسعیر ارز بر سودآوری بانک‌های بزرگ بورسی، واکنش سهامداران به این رویداد مثبت نبوده است؟

تقی زادگان:شرایط بازار سرمایه روند کل گروه‌ها را تحت تأثیر قرار داده و اخبار مثبت هم مورد استقبال واقع نمی‌شوند. شاید اگر بازار سرمایه شرایط عادی داشت، افزایش نرخ تسعیر ارز حتی در حد ۱۰ درصد هم اقبال نمادهای بانکی را به دنبال داشت؛ ولی جو منفی بازار موجب شده افزایش ۳۰ درصدی نرخ تسعیر ارز بانک‌ها هم اثرگذار نباشد. ضمن اینکه انتظار کاهش نرخ ارز در صورت احیای برجام و لغو تحریم‌ها، بازار سرمایه و انتظارات تورمی را متأثر نموده است.

البته بعد از رشد شارپ بازار سرمایه، نسبت‌های P بر E سهم‌ها افزایش‌یافته به‌نحوی‌که باوجود ریزش قیمت‌ها، هنوز نسبت‌های P بر E سهم‌های بانکی مطلوب سرمایه‌گذاران نیست. اما افزایش نرخ تسعیر ارز و شناسایی سود از این بابت، نسبت P بر E سهم‌های بانکی را هم کاهش خواهد داد و امیدواریم با شفاف‌سازی بانک‌ها، نگاه سرمایه‌گذاران به سهم‌های بانکی، خوش‌بینانه‌تر شود. هرچند که با چشم‌انداز لغو تحریم‌ها، اولین گروه متأثر از آن بانک‌ها خواهند بود که یقیناً چشم‌انداز بسیار مثبتی را می‌توان برای این گروه متصور بود.

• بیشتر بخوانید:

ضرورت تعدیل نرخ تسعیر ارز بانک ها برای...