اقدامات و برنامه های سازمان بورس برای توسعه بازارمشتقات

میثم فدایی در این نشست تخصصی عنوان کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار تاکنون فعالیت‌هایی را در حوزه آتی و آپشن، انجام داده است. اولین فعالیت انجام شده در این حوزه، راه اندازی آتی سکه و طلا بود که در سال‌های گذشته نیز دارای بازار پر رونقی بوده است. اما این بازار‌ها در سال ۱۳۹۷ بدلیل یک سری دلایلی امنیتی متوقف شدند.

اقدامات یکسال اخیرسازمان بورس در حوزه ابزارمشتقه:
اولین اقدام سازمان بورس و اوراق بهادار در یکسال اخیر، راه اندازی آتی سکه بر روی صندوق طلای لوتوس بوده است که بعنوان یک تابو شکنی، اقدام بسیار موثری بود که توانست بحث آتی سکه و طلا را دوباره زنده کند.

یکی دیگر از برنامه‌های مدنظر سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای توسعه بازار مشتقه، بحث راه اندازی hedge fund‌ها میباشد. hedge fund‌ها یکی از صندوق‌هایی هستند که در حوزه آتی و آپشن فعالیت میکنند. برای توضیح بهتر این موضوع دو مثال مطرح میکنم:

یک مثال مثبت در مورد زمان بزرگ شدن بازاربدهی در ایران می‌باشد. وقتی بازار بدهی ما بزرگ شد که صندوق‌های پر درآمد ثابت و قدرتمندی داشتیم. مردم با مفاهیم اوراق بهادار با درآمد ثابت آشنا نبودند. اما وقتی ما این صندوق‌ها را توسعه دادیم و بزرگ کردیم و به تبع آن بازار بدهی را راه‌اندازی کردیم، یک بازار بسیار سرحال و شاداب و پر عمری شکل گرفت. اما در مقابل یک مثال عکس و منفی، باز سهام بود. در سال گذشته بازار سهام نوسانات بسیار گسترده‌ای داشت. در آن بازار وقتی که ما صندوق‌های سهامی را نداشتیم، مردم می‌آمدند و به صورت مستقیم وارد بازار سرمایه میشدند و این امر نیز باعث متضرر شدن تعداد زیادی از مردم و سرمایه گذاران شد.

لزوم نهادسازی در توسعه بازارمشتقات
بنابراین برای راه اندازی و توسعه بازار مشتقات، چه بازار مشتقات کالایی و چه بازار مشتقات سهام، اولین نیاز ما نهاد سازی است. در همین راستا سازمان بورس و اوراق بهادار در نظر دارد تا در ماه‌های آتی بر روی hedge fund ها، که یکی از ابزار‌های غیر مستقیم در حوزه مشتقات است، ورود پیدا کند.

علت اصلی تصمیم فوق، این است که بازار مشتقات از بازار اسپات (Spot Market) بسیاری از کامودیتی‌ها و اوراق بهادار مشکل‌تر می‌باشد؛ بنابراین مردم نمی‌توانند به صورت مستقیم وارد این بازار‌ها بشوند و ما چاره‌ای جز اینکه صندوق‌های hedge fund را راه اندازی بکنیم، نداریم.

توسعه اختیار فروش تبعی
فعالیت دیگری که سازمان بورس در این زمینه و برای آشنایی اولیه افراد با فضای آبشن‌ها انجام داده است توسعه اختیار فروش تبعی می‌باشد که در سال‌های اخیر با رشد و توسعه این بازار و انتشار متعدد این نوع ابزار، سرمایه گذاران با آن بسیار آشنا شدند و به نظر می‌رسد که این بازار به بلوغ کامل خود رسیده است. بنابر این بنطر می‌رسد میتوانیم به تدریج از یک بازاری که بسیار حساس و مشخص بوده است، عبور کنیم و به سمت آپشن‌های واقعی برویم.

بازنگری قوانین و مقررات آتی‌ها و آپشن‌ها
نکته دیگری که وجود دارد بحث بازنگری قوانین و مقررات حوزه آتی و آپشن می‌باشد. قوانین آتی و آپشن ما قابلیت لازم را برای بحث طراحی قرارداد‌های جدید ندارد؛ بنابراین یکی از پیش نیاز‌های توسعه بازار مشتقات، بحث بازنگری قوانین و مقررات می‌باشد.

صندوق‌های شاخصی
ما برای طراحی آتی و آپشن بر روی شاخص‌های مختلف نیازمند صندوق‌های شاخصی هستیم. در همین راستا، ما در ماه‌های گذشته صندوق‌های شاخصی ETF متعددی را مجوز داریم که ان شاءالله اگر بتوانند، این صندوق‌های شاخصی شاخص‌های مربوطه خود را به خوبی track کنند، امکان طراحی آتی و آپشن بر روی این نوع صندوق‌ها وجود خواهد داشت که می‌تواند یک پراکسی و معادلی برای آتی شاخص باشد.

یک تجربه بسیار خوبی هم که توسط بورس کالای ایران شکل گرفته است: بحث آتی برای یونیت‌های صندوق‌های طلا بود که این بار ما آمادگی داریم بر روی صندوق‌های شاخصی، آتی و آپشن را طراحی و تنظیم کنیم.

ضرورت توسعه زیرساخت‌های نرم افزاری
کار دیگری که بایستی مجموعه سازمان بورس و اوراق بهادار انجام بدهد، بحث توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری در این حوزه می‌باشد تا OMS‌های مختلفی به حوزه آتی و آپشن ورود پیدا کنند. در ادوار گذشته متاسفانه تنها یک OMS به این حوزه ورود پیدا کرده است.

نصاب‌های حدأقلی سرمایه گذاری در مشتقات
آخرین اقدامی که ما آمادگی انجام آن را داریم، بحث نصاب‌های حدأقلی برای سرمایه گذاری در آتی و آپشن در صندوق‌های سهامی می‌باشد. صندوق‌های سهامی ما متاسفانه ورود جدی نداشته‌اند و ما آمادگی داریم با مدل‌های سنجش ریسک مشخصی که وجود دارد، یک نصاب‌های قابل قبولی را برای حداقل‌های سرمایه گذاری در حوزه آتی و آپشن و اوراق بهادار قرار بدهیم.