قاعده‌ای که به‌ منافع سهامداران بانکی لطمه زد

به گزارش بورس نیوز، یکی از صنایع مهم بازار سرمایه، صنعت بانکداری است که این روز‌ها اقبال چندانی هم ندارد.

عباسعلی حقانی نسب رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان هدف در گفت‌وگو با بورس نیوز بیان کرد: قاعده سود مشاع و غیر مشاع و سود علی الحساب و سود قطعی در بانک‌ها، منشاء بسیاری از عدم شفافیت‌ها و فساد‌ها در نظام بانکی است. بالغ بر ۱۰۰۰ هزار میلیارد تومان سود بانک‌ها که متعلق به سهامداران است، به دلیل همین قاعده نادرست در بانک‌ها بلوکه شده است و با توجه به شرایط فعلی بازار سرمایه بهترین فرصت برای اصلاح این قاعده نادرست است.

وی افزود: برای درک اشکالات این قاعده کافی است به یک مثال توجه کنید. اگر یک بانک تازه تاسیس در بدو فعالیت، با جذب سپرده‌های مردم اقدام به خرید یک ساختمان کند و در همان سال بابت خرید این ساختمان بازدهی ۲۰۰ درصدی کسب کند، با توجه به مقررات بانکی، امکان پرداخت سود بیش از میزان مشخص شده (حدود ۲۰ درصد) به سپرده گذاران را ندارد.

این کارشناس بازارسرمایه تاکید کرد: به همین خاطر بانک مذکور با دستکاری سود قطعی، صورت‌های مالی خود را به گونه‌ای نشان می‌دهد که سود بانک در آن سال بیش از ۲۰ درصد نبوده و بدین ترتیب به سپرده گذاران سود بالاتری پرداخت نمی‌کند.

وی اضافه کرد: علاوه بر این از آنجا که صورت‌های مالی دستکاری شده، به سهامداران هم سودی پرداخت نمی‌گردد و در مجامع هم عنوان می‌شود که در صورت فروش دارایی، سود حاصل از این سرمایه گذاری بانک، سود مشاع بین سهامداران و سپرده‌گذاران است و نمی‌توان تمام آن را به سهامداران پرداخت کرد و با این تفاسیر، بانک از همان ابتدای فعالیت، صورت‌های مالی غیر شفافی ارائه می‌کند و سود حاصل از خرید این دارایی در دل صورت‌های مالی بانک پنهان می‌ماند.

حقانی نسب افزود: معضل دیگر این است که چنانچه عملیات بانک زیان آور باشد، باز هم به سپرده گذاران سودی پرداخت خواهد شد و بار زیان انباشته بر دوش سهامداران بانک خواهد بود.

رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان هدف اظهارکرد: کافی است به صورت‌های مالی بانک‌ها در این سال‌ها به دقت داشته باشید تا متوجه شوید بعضی از بانک‌های دولتی در سال‌های اخیر چه میزان زیان انباشته شناسایی کرده اند! معتقدم صورت‌های مالی بانک‌ها در این چند دهه اخیر همواره دستکاری شده بوده و بانک‌ها ترتیبی داده اند که سود علی الحساب و قطعی در بانک‌ها تقریباً برابر باشد.

وی تصریح کرد: بدین ترتیب در سنواتی که بانک‌ها بابت سرمایه‌گذاری‌های خود، زیان شناسایی کرده‌اند نیز، به سپرده گذاران سود پرداخت کرده‌اند و این زیان به سهامداران منتقل شده است. پرداخت سود تضمینی به سپرده گذاران در شرایطی که بانک زیان کرده، خلاف موازین شرع است.

حقانی نسب ادامه داد: حال آنکه می‌شد به جای اجرای این قاعده نادرست، شیوه‌های صحیح تری را اجرایی کرد. متاسفانه برای اجرای بانکداری اسلامی، به دلیل عدم انطباق سررسید سپرده‌های جذب شده با سرمایه گذاری‌های انجام شده، بدترین روش ممکن در پیش گرفته شده است. اجرای این روش نادرست، هم فعالیت بانک‌ها را به سمت بنگاهداری هدایت کرده و هم صورت‌های مالی بانک‌ها را غیرشفاف کرده و هم منشا اصلی خلق نقدینگی و فساد و ناکارآمدی شده‌است.

این کارشناس بازار سرمایه در معرفی روش‌های صحیح‌تر توزیع سود در نظام بانکی گفت: یکی از روش‌های صحیح‌تر این بود که بانک‌ها با انتشار اوراق سرمایه‌گذاری، اوراق اجاره، صکوک و... عقود اسلامی را در بانک‌ها اجرا می‌کردند. بر اساس قواعد اسلامی بانک‌ها اصلاً نباید سرمایه گذار باشند، بلکه می‌توانند مدیر سرمایه‌گذاری‌های افراد باشند برای این منظور بانک‌ها می‌توانستند با تشکیل یک صندوق سرمایه گذاری در بانک، منابع سپرده گذاران را در آن صندوق سرمایه گذاری کنند و مدیر صندوق نیز خود بانک باشد (کاری که در برخی بانک‌ها صورت گرفته).

وی گفت: بدین ترتیب دارایی‌های بانک به نام خود سپرده گذاران سرمایه گذاری می‌شد و اگر صندوق مذکور از سرمایه‌گذاری‌های خود سود می‌کرد، ارزش NAV صندوق افزایش یافته و سپرده گذار سود می‌کرد و اگر صندوق مذکور زیاد شناسایی می‌کرد، با کاهش ارزش NAV صندوق، سپرده گذاران در این ضرر و زیان سهیم بودند.

حقانی نسب اضافه کرد: همچنین می‌توان سپرده‌های بانکی را هم مبتنی بر یکی از عقود اسلامی تعریف کرد و سپرده‌گذاران، یکی از عقود مورد نظر را انتخاب کنند و بر اساس آن عقود سپرده گذاری کنند.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: گاهی اوقات مدیران بانک‌ها به خاطر همین سود بلاتکلیف در صورت‌های مالی بانکها، با اقداماتی از قبیل بالا نشان دادن بهای تمام شده پروژه ها، اعطای تسهیلات به افراد خاص، اعطای تسهیلات غیر معتبر و... این سود را از بانک خارج کرده اند. بیشترین فسادی که در سیستم بانکی اتفاق افتاده ناشی از همین رویه غلط سود مشاع و غیر مشاع در نظام بانکی است.

رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان هدف با اشاره به اینکه هر کجا شفافیت از بین برود فساد رخ خواهد داد، خاطرنشان کرد: اگر چه صورت‌های مالی بانک‌ها توسط حسابرسان مورد بررسی قرار می‌گیرد، ولی به دلیل همین رویه نادرست، از شفافیت کافی برخوردار نیست.

وی گفت: عدم اقبال سهام بانکی در بازار سرمایه نیز ناشی از همین عدم شفافیت است بار‌ها شاهد بوده ایم سود واقعی برخی بانک‌های بورسی به دلایل و بهانه‌های مختلف، کمتر از میزان واقعی نشان داده شده و مدیران بانک‌ها، بهانه‌های مختلفی از جمله ذخیره اکچوئری، نرخ تسعیر ارز و... سود واقعی بانک را نشان نمی‌دهند!

حقانی نسب در پایان گفت: امیدوارم مدیران سازمان بورس و اوراق بهادار که باید مدافع حقوق سهامداران باشند، مراقب باشند منافع سهامداران (اعم از سهامداران خرد و سهامداران عمده) به نفع سپرده‌گذاران بانکی مصادره نشود!