انتقال تجربه از یک مدیر صنعت پتروشیمی

بورس نیوز:

صنعت پتروشیمی یکی از صنایع ارزآور کشور محسوب می شود که برای اقتصاد کشور اهمیت بالایی دارد .  در خصوص بررسی وضعیت پتروشیمی کشور و نگاه به ابعاد مختلف این صنعت به سراغ یکی از مدیران صنعت پتروشیمی کشور رفتیم و از وی در خصوص شرایط پیش روی این حوزه سوالاتی پرسیدیم.

به اختصار خودتان را معرفی کنین؟

اینجانب اسدالله غلامپور دارای دکترای مدیریت و از رزمندگان دفاع مقدس و جانبازان جنگ تحمیلی و برادر دو شهید سرافراز دفاع مقدس می باشم. اینجانب دارای بیش از سی سال سابقه مدیریت عاملی و عضویت هیات مدیره در شرکتهای مختلفی از جمله شرکتهای خودرویی، کشتیرانی، بازرگانی،لیزینگ ها، شرکتهای نفتی، روانکار و پتروشیمی و .... هستم. اینجانب دوره های آشنایی با تجهیزات دانشگاهی،دوره کامل بازاریابی محصولات پتروشیمی و نفت، دوره عملیات ککینگ در فرآیند الفین، دوره کامل آموزش فلر و آلاینده های آن، دوره کامل عملیات لیزینگ، دوره آموزشی فناوری اطلاعات و ارتباطات بندری، دوره آموزشی آشنایی با کشتیرانی، نمایندگی و بندری و .... گذرانده ام. همچنین اینجانب گردآورنده و مولف کتاب" آشنایی با فرآیندهای شیمی آلی برای مدیران پتروپالایشگاهی" هستم. مقالات مختلفی و از جمله مقاله شناسایی مشکلات و موانع تحریم های بین المللی و اثرات آن ، مقاله تحلیل تعامل علم و عمل در مدیریت اسلامی ، مقاله ارایه الگوی بازاریابی مبتنی بر رسانه های اجتماعی در صنعت، مقاله فرصت های پیش رو در صنعت حمل و نق چند وجهی، مقاله طراحی مدل بازاریابی در رسانه های اجتماعی با استفاده از روش آمیخته، نیز ارایه نموده ام.  اینجانب هم اکنون بعنوان مدیر عامل و عضو هیات مدیره مگا پتروشیمی کیان، بزرگترین و بی نظیرترین طرح پتروشیمی کشور و بلکه خاورمیانه هستم، مگا پتروشیمی که دارای مزیتهای زیادی بوده و همزمان تنها شرکت پتروشیمی بزرگ الفینی - آروماتیکی کشور همراه با زنجیره ارزش تا صنایع پایین دستی آن می باشد. باید گفت که پتروشيمي به صنايعي گفته مي شود كه در آن هيدروكربن هاي موجود در نفت خام، ميعانات گازي يا گاز طبيعي پس از فرآورش در يك رشته فرآيندهاي شيميايي و پتروشيميايي به فرآورده هاي جديد شيميايي تبديل مي شوند. در واقع  زنجيره ارزش افزوده صنعت پتروشيمي شامل صنايع بالا دست، صنايع بنيادي، صنايع واسطه اي، صنايع نهايي و صنايع پايين دست مي شود كه طيف وسيعي از محصولات پايه و خوراك هاي اصلي تا محصولات واسطه و نهايي را در بر مي گيرد. چهار مشخصه اين صنايع عبارتند از: وابستگي به منابع هيدروكربوري به عنوان خوراك، سرمايه بري بالاي اين صنايع و سود بيشتر در قياس با ديگر صنايع بالادست و ايجاد ارزش افزوده بالا در پايين دست، اشتغال زايي مستقيم و محدود آن نسبت به ساير سرمايه گذاري ها در بالادست و ايجاد اشتغال بالا نسبت به سرمايه گذاري صورت گرفته در پايين دست، فناوري و دانش محور بودن و نياز مبرم اين صنايع به مقوله پژوهش و فناوري. 

برخورداری كشور از منابع غنی هیدروكربوری و موقعیت جغرافیایی آن در كشور ایجاب میکند تا برای استفاده از این مزیت اقتصادی خدادادی، بهره برداری بهینه از این منابع و ایجاد ارزش افزوده بیشتر از طریق توسعه زنجیره ارزش ، محور و موتور توسعه اقتصادی كشور قرار گیرد.  پر واضح است صنایع پتروشیمی مهمترین و پر پتانسیل ترین بخشی است كه میتواند در زنجیره  ارزش هیدروكربورها مورد توجه قرار گیرد. علیرغم توسعه نسبتاً قابل قبول كشور در این حوزه و تولید مواد پلیمری و پلاستیكی با توجه به شرایط سخت تحریم ها ، سهم زنجیره ارزش محصولات نهایی و ارزشمند پتروشیمی در تولید و صادرات چندان مناسب نبوده و ظرفیتهای بسیاری برای توسعه آن در كشور وجود دارد. زنجیره ای كه سرمایه گذاری و توسعه هرچه بیشتر آن نه تنها منجر به اشتغال بیشتر خواهد شد بلكه افزایش قابل توجه درآمدهای صادراتی، كاهش واردات و نهایتاً رشد پایدار تولید ناخالص داخلی را در پی خواهد داشت. بی شک رسیدن به این اهداف نیازمند زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری خاصی خواهد بود كه می بایستی توسط دولت و حاكمیت فراهم شود كه مهمترین آن ایجاد بسترهای مناسب برای تبلور توانمندی های نیروی انسانی و كارآمد سازی آن در این حوزه است.

لازم بذکر است که سهم منابع انرژی های فسیلی به عنوان خوراک پتروشیمی در جهان حدود ۱۵ درصد است، در حالیکه این نسبت در کشور ما بسیار اندک میباشد. کشور ایران در مجموع ۱۷ درصد از مخازن و منابع هیدروکربنی جهان را در اختیار دارد، اما تاکنون، مقدار بسیار کمی از این منابع هیدروکربنی را در صنعت پتروشیمی استفاده نموده است. از آنجایی که ۱۷ درصد از تمامی ذخایر خام هیدروکربنی جهان در اختیار کشور ایران است، بنابر ای جایگاه نسبی ایران در تولید محصولات پایه پتروشیمی در جهان، حداقل باید در همین حدود باشد. تا پایان سال 1399 ، شرکت های پتروشیمی در ایران شامل 63 مجتمع تولیدی و 3 مجتمع سرویس های جانبی (تولید کننده آب، برق و بخار) می باشند که از نظر پراکندگی جغرافیایی به سه دسته شامل منطقه ماهشهر، منطقه عسلویه و سایر مناطق (شامل تمام پتروشیمی‌های پراکنده در استانهای نیمه غربی و شرقی کشور است) تقسیم می‌شوند. در منطقه عسلویه 17، مجتمع تولیدی با ظرفیت اسمی 4/34 میلیون تن در سال (معادل 41 درصد ظرفیت اسمی کل) و 2 مجتمع سرویس های جانبی وجود دارد. منطقه ماهشهر شامل 19، مجتمع تولیدی با ظرفیت اسمی 7/25 میلیون تن (معادل 31 درصد ظرفیت اسمی کل) و 1 مجتمع سرویس های جانبی می باشد و 24 مجتمع تولیدی باقیمانده با 4/23 میلیون تن ظرفیت اسمی (معادل 28 درصد ظرفیت اسمی کل) در سایر مناطق کشور قرار دارند؛ که تمامی آنها دارای واحدهای سرویس های جانبی (یوتیلیتی مستقل) هستند.

ارزش فروش کل محصولات پتروشیمیایی و شیمیایی جهان با احتساب صنایع تکمیلی و پایین دستی در سال 2020 حدود 3670 میلیارد دلار برآورد شده است. کشور چین به تنهایی با 1488 میلیارد دلار ارزش فروش و سهم 44 درصدی در جایگاه اول قرار گرفته است. این در حالی است که در پایان سال 1399 ایران با احتساب مجموع صنایع پتروشیمی و صنایع پایین دستی حدود ۱7 میلیارد دلار محصول تولید و روانه بازارهای داخلی، منطقه‌ای و جهانی کرده است. نزدیک به ۷۰ درصد پروپیلن تولیدی در جهان به پلی پروپیلن تبدیل می‌شود و محصولات کلیدی و با ارزشی مانند پروپیلن اکساید، اکریلونیتریل، اکریلیک اسید، و کیومن از دیگر محصولات این زنجیره است. در ایران ۹۵ درصد پروپیلن تولیدی به پلی پروپیلن و تنها ۵ درصد آن به دو اتیل هگزانول تبدیل می گردد. این در حالی است که سایر محصولات با ارزش موجود در زنجیره ارزش این ماده استراتژیک به دلیل ناکافی بودن حجم پروپیلن تولیدی در ایران امکان تولید و توسعه پیدا نکرده اند. پروپیلن از نظر کمی 4 درصد از محصولات پایه در صنعت پتروشیمی ایران را به خود اختصاص داده است؛ که در مقایسه با نسبت ۱۸درصدی عربستان سعودی، ۲۳ درصدی ایالات متحده و ۱7 درصدی کشور چین و همچنین در مقایسه با ۱8 درصد تولید میانگین کل محصولات پایه پتروشیمی در جهان عدد بسیار کوچکی محسوب میشود. اگر پتروشیمی نقش و جایگاه واقعی خود را در تکمیل زنجیره ارزش پیدا کند، اساسا نباید محصولات هیدروکربنی صادر شود، زیرا هیدروکربن ها، بهترین خوراک برای واحدهای پتروشیمی بوده و همچنین صادرات آنها نسبت به مواد پلیمری و زنجیره آن، ارزش افزوده کمتری به همراه دارد. به عنوان مثال در سال ۱۳۹9 در حالیکه از نظر وزنی، صادرات مواد پلیمری با 24/4 میلیون تن تقریبا با صادرات مواد هیدرو کربنی با 66/4 میلیون تن برابر بوده اما از نظر ارزش درآمد حاصله از صادرات مواد پلیمری با 84/3 میلیارد دلار، 5/2 برابر درآمد حاصله از صادرات مواد هیدرو کربنی با 44/1 میلیارد دلار بوده است. هر چه ما در زنجیره پلیمر پیشرفت بیشتری داشته باشیم؛ محصولات با ارزش افزوده بالاتری تولید خواهیم کرد و این باید یک هدف گذاری بلندمدت و راهبردی برای صنعت پتروشیمی ایران باشد.

از سابقه اشتغال و سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی بفرمایید

آمارهای پایان سال 1399 نشان می دهد که به ازای هر یک میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی یک میلیون تن به ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی افزوده می‌شود و برای حدود هزار نفر اشتغال مستقیم ایجاد می گردد. مطالعات صورت گرفته بیانگر این است که به ازای هر ۱۰۱ هزار شغل مستقیمی که در بالا دست و زنجیره تکمیلی صنعت پتروشیمی، ایجاد اشتغال می‌شود، ۶ برابر آن، موجب رونق و جذب و توسعه مشاغل دیگر در زنجیره های صنعتی معدنی و خودروی کشور می‌شود. بر اساس آمارهای ارائه شده اشتغال مستقیم در مجتمع های تولیدی پتروشیمی 79000 نفر است که 22000 نفر در منطقه عسلویه، 29000 نفر در منطقه ماهشهر و 28000 نفر در سایر مناطق این صنعت مشغول به کار هستند. همچنین اشتغال مستقیم در طرحهای در دست اجرا 28000 نفر است که شامل 10000 نفر در هاب عسلویه، 1000 نفر در هاب ماهشهر و 17000 نفر در سایر مناطق است. در مجموع براساس آمار در پایان سال 1399، 107000 نفر اشتغال مستقیم در صنعت پتروشمی کشور وجود داشته است. علاوه بر این اشتغال مستقیم در صنایع پایین دست پتروشیمی حدود 920000 نفر است. اشتغالزایی به ازای هر میلیون تن محصولات پتروشیمی در صنایع پایین دست این صنعت، 170000 نفر برآورد شده است.

آیا نقدی به مدیران پتروشیمی وارد است؟ بر اساس تجربه ایی که دارید بفرمایید.

امروزه در صنعت پتروشیمی، مدیران نسل قبلی که عمدتا تحصیل کرده رشته های نفت و پتروشیمی بودند، کمتر حضور دارند. برای مدیران تحصیل کرده دانشگاهی در صنت نفت و پتروشیمی درک مفاهیم مختلف مطروحه در این رشته های تحصیلی، چندان مشکل نیست؛ اما مفاهیم مذکور برای تحصیلکردگان در سایر رشته های غیر مرتبط با شیمی و صنعت نفت و فرآورده های آن، که امروزه اغلب در سمت های مدیریتی صنعت پتروشمی قرار دارند کمی مشکل بنظر می رسد. امروزه در بسیاری از صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و صنایع پایین دستی آن، مدیران میانی و ارشد، فعالیت میکنند که بعضا از این صنایع و اصطلاحات و فرآیندهای رایج در آن، آگاهی کافی ندارند؛ و به همین دلیل در درک مفاهیم اولیه صنایعی که در آن مشغولند؛ با دشواری روبرو هستند. بعضا" این مدیران علیرغم شایستگی لازم، در درک رایج ترین اصطلاحات و مفاهیم صنعت نفت، گاز و پتروشیمی، ضعف داشته و بعلت عدم شکل گیری پایه ای اینگونه مفاهیم، در دوران تحصیلات تکمیلی، و عدم دارا بودن وقت کافی جهت مطالعه جدی شیمی آلی، نفت، پتروشیمی و صنایع وابسته به آن، در دوران مدیریت خود، امکان به ظهور رساندن کاملتر، شایستگی های خود، بعنوان مدیران میانی و ارشد این صنایع را پیدا نمی کنند.

تجارب آموخته در مدت طولانی در صنعت نفت و روانکار و پتروشیمی بفرمایید.

بنظر من مهمترین نکاتی که در صنعت پتروشیمی باید به آن توجه کرد علاوه بر چالشهای موجود صنعت که بصورت مجزا بیان میگردد عبارتند از: سرمايه گذاري، رفع چالش هاي پيش روي پتروشيمي، سازماندهي و راهبردها (رقابت پذيري در استراتژي) در صنعت پتروشیمی، بررسی دقیق ترند بازار محصولات و شرايط تقاضا و عرضه، ایجاد صنايع مكمل و پشتيبان در زنجیر ارزش تولید پتروشیمی ها، ایجاد بستر لازم  براي R&D‌، ضعف در مديريت انتقال فناوري، مسائل و مشكلات صنايع پايين دستي پتروشيمي، قیمت گذاری نامناسب و غیر رقابتی خوراک.

مهم ترین عملکرد طی سالهای اخیر در مجموعه های پتروشیمی هایی که مدیریت داشته اید.  

از جمله مهمترین امور انجام شده طی حدود یک سال گذشته، پیگیری مجدانه و اهتمام لازم جهت پیشبرد طرح مهم و ملی مگا پتروشیمی کیان میباشد. اهتمام ویژه به تجهیزات ساخت شرکتهای دانش بنیان و رشد و ترقی اینگونه شرکتها در حیطه مسئولیت خود،  تلاش مضاعف در تامین مالی داخلی و خارجی برای اجرا و اتمام هرچه سریعتر مگاپروژه کیان.  هچنین در پتروشیمی امیرکبیر نیز خدمات و اقداماتی انجام ادم که در نوع خود منحصر بود از جمله: که اینجانب در پتروشیمی امیرکبیر انجام دادم، بشرح زیر می باشد: 1 – اجرای پروژه تامین خوراک گازی از کنگان به صورت گاز اتان فشرده از طریق کامیون به پتروشیمی امیر کبیر که این موضوع یکی از مهمترین و جسورانه ترین کارهایی است که یک مدیر عامل میتواند انجام دهد .2 - پروژه راه اندازی پلی الفین کشور روسیه با هماهنگی شرکت لینده آلمانی که این موضوع در واقع صدور خدمات فنی ایران به کشور دیگر می باشد که با پیگیری های مستمر اینجانب ، از طریق شرکت لینده به عمل آمده ، به طوری که ۱۲ نفر از پرسنل مجرب امیرکبیر به مدت سه ماه به روسیه اعزام و نسبت به راه‌اندازی بزرگترین و به روز ترین پروژه پلی الفین کشور روسیه اقدام کردند و در این رابطه علاوه بر اینکه نفس این کار قابل تقدیر بوده است، موجب ایجاد تجربه برای پرسنل امیرکبیر شده، بگونه‌ای که توانستند تجهیزات جدید در روسیه را با تجهیزات قدیمی ۱۸ ساله نصب شده در امیرکبیر مقایسه نموده و به وسیله این تجربه  بسیاری از تجهیزات نصب شده جدید ، ساخت داخل گردد و در امیرکبیر نصب گردید. 3 - پیگیری جدی و مذاکره به مدت حدود یک و نیم سال با شرکت بیدبلند جهت تامین خوراک گازی اتان و موفقیت در اجرای این مهم. 4 - ثبت بالاترین رکورد تولید نسبت به ده سال ماقبل حضور اینجانب، بطوریکه واحد پلی اتیلن سنگین با رقم ۹۴ درصد ظرفیت اسمی و پلی اتیلن سبک خطی به رقم ۹۶ درصد ظرفیت اسمی و تولید پلی اتیلن سبک برای اولین بار با ۵۸ درصد ظرفیت اسمی نسبت به ۱۰ سال گذشته رسید ، این در حالی بود که واحد پلی‌اتیلن سبک بیش از سه ماه به علت کمبود خوراک متوقف شده بود .لازم بذکر است در ده سال ما قبل آن واحدهای پلی الفینی با ظرفیت حدود ۶۵ درصد کار کرده بودند. 5 - تبدیل وضعیت قرارداد تمامی نیروهای ایثارگر شاغل در شرکت و توجه ویژه به ایثارگران و خانواده های شهداء. 6 - همسان نمودن حقوق نیروهای قرارداد مدت معین با سایر نیروهای شرکت در جهت ایجاد عدالت و رضایت شغلی .7 - قرار دادن صندوق‌های ارتباط مستقیم با مدیرعامل در سطح کل شرکت جهت ارتباط مستقیم کارگران و کارمندان با مدیرعامل جهت پیگیری سریع مشکلات و اهتمام لازم به این موضوع .8 - ایجاد گره واتساپ جهت ارتباط مستقیم کارگران و کارمندان با مدیرعامل جهت پیگیری سریع مشکلات و دسترسی سریع به مدیرعامل شرکت .9 - تعیین تکلیف نیروهای روزمزدی که طی سالیان متمادی در شرکت‌های پیمانکار طرف قرارداد با شرکت فعالیت داشته‌اند و همچنان امنیت شغلی نداشتند ، عدم رفع این موضوع خطرات درگیری و آشوبهای عشیره ای را ایجاد میکرد .10 - فراهم نمودن امکانات رفاهی جهت اعزام نیروهای کارگری برای زیارت بارگاه حضرت رضا (ع) به همراه خانواده .11 - ترغیب و تشویق به امر ازدواج و فرزندآوری در بین نیروهای شرکت با پرداخت وام های بلاعوض .12 - از بین بردن فضای دوگانه کارگری و مدیریتی و امکان ارتباط مستقیم با مدیرعامل و مدیران شرکت از طریق حضور در بین کارکنان در محل فعالیت آنها و شنیدن مشکلات کاری آنها و تلاش در رفع آنها .13 - حضور حداکثری مدیرعامل و مدیران مربوطه در محل سایت شرکت و نظارت بر امور مربوطه ، بطوریکه اینجانب اولین مدیری بودم که هفته ای سه الی چهار روز در سایت حضور داشتم. 14 - توجه ویژه به امور خانواده همکاران شرکت با ایجاد دفتر تحکیم خانواده و ارائه خدمات روانشناسی به آنها .15 - برگزاری اردوهای تفریحی برای فرزندان همکاران شرکت و حضور مدیرعامل و مدیران شرکت در میان این عزیزان . 16 - اجرای کامل طرح طبقه‌بندی مشاغل به جهت رضایت‌مندی شغلی نیروها بعنوان اولین شرکت پیشرو در منطقه .17 - تصویب الویت خرید کلیه نیازهای اداری-کارگاهی-تجهیزاتی و کالا از شهرستان بندر ماهشهر به جهت رونق تولید و پیشرفت منطقه .18 – رونق بخشیدن به ساخت داخل و خود کفایی بطوریکه در مدت حضور اینجانب قرار دادهایی با شرکت های تابعه وزارت دفاع و سایر سازندگان داخلی منعقد نمود و بیش از سی قلم کالاهای کاملا تحریمی را به کمک این شرکت ها ساخت داخل نمود .

صنعت پتروشیمی چطور می تواند در ثبات قیمت دلار به کشور کمک کند؟

صنعت پتروشیمی ایران به عنوان یکی از بازوهای اصلی رشد اقتصادی کشور و یکی از منابع اصلی درآمد ارزی همواره مورد توجه تحلیلگران اقتصادی بوده است، اما متاسفانه رکود اقتصادی ناشی از تحریم های ظالمانه و همچنین شیوع ویروس کرونا باعث شد که این صنعت نتواند آنچنان که باید و شاید در مسیر رشد و توسعه خود گام بردارد.  در این خصوص، برنامه ریزی و سیاست گذاری هم در سطح کلان و هم در سطح خرد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یعنی علاوه بر اینکه ما در سطح کلان باید هدفگذاری تورمی، سیاستگذاری برای ایجاد ثبات اقتصادی در بازارهای مالی، حل معضل بیکاری، سیاست گذاری های رفاهی در جهت افزایش استاندارد زندگی مردم، اصلاحات پولی، مالی و ارزی، بازنگری سیاست های تجاری مخصوصاً سیاست های صادراتی و مهمتر از همه تسهیل راه‌اندازی کسب و کارهای خرد و متوسط را مد نظر قرار دهیم، در صنایع خرد نیز هر یک از صنایع می بایست برنامه و هدف گذاری مناسبی در کوتاه مدت داشته باشند تا بدین ترتیب بتوانند موفقیت خود را در میان مدت و بلندمدت تضمین نمایند.  صنعت پتروشیمی نیز به عنوان یکی از صنایع پیشرو در ارزآوری از این قاعده مستثنا نیست. اما پیش از آن که بدنبال هدف گذاری برای بهبود شرایط اقتصادی در صنعت پتروشیمی باشیم، باید تحلیل مناسبی از چالش‌های فعلی این صنعت داشته باشیم تا بتوانیم در سیاستگذاری ها ضمن رفع چالش ها، چشم انداز آینده را به نوعی ترسیم بکنیم که در مسیر موفقیت و باز پس گرفتن جایگاه مناسب و در خور ایران در بازار جهانی پتروشیمی گام برداریم. در این میان شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به عنوان سیاست گذار در صنعت پتروشیمی می تواند نقش موثری در آینده این صنعت داشته باشد.

توصیه ای برای بهبود بازدهی پتروشیمی در کشور دارید؟

طبق توصیه و گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، صنایع پتروشیمی برای ادامه حیات و ایفای نقش جدی‌تر در راستای پیاده‌سازی سیاست توسعه پایدار در درازمدت به سمت بهبود راندمان مصرف انرژی، کاهش گازهای گلخانه‌ای، کاهش تولید پسماند، جایگزینی پلاستیک‌های یک‌بار مصرف و مسوولیت‌پذیری در بازیافت یا دفع مناسب محصولات مصرفی پتروشیمیایی حرکت خواهند کرد. بنابراین نوجه به موارد زیر حائز اهمیت است: 1) سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای تولید پایدار مواد پتروشیمیایی و کاهش خطرات مرتبط را تشدید خواهد شد. 2) افزایش بهره‌وری در مصرف انرژی و کاهش انتشار آلاینده دی اکسید کربن در صنایع پتروشیمی دنبال خواهد شد و از طریق مشوق‌های مالی شرکت‌ها به این سو هدایت خواهند شد. 4) تحقیق و توسعه و تلاش موثر درخصوص کاهش انتشار گاز گلخانه‌ای دی اکسید کربن به واسطه مقررات سختگیرانه‌تر زیست محیطی در دستور کار خواهد بود. 5) مقررات سخت گیرانه تر در بخش استانداردهای کیفیت هوا برای صنایع اجرا خواهد شد. 6) بهای سوخت و خوراک کماکان عامل اصلی بر قیمت بازار محصولات خواهد داشت. 7) اتکا به پلاستیک‌های یکبار مصرف کاهش و در نهایت حذف خواهد شد، مگر در موارد ضروری و غیرقابل جایگزین. 8) در صنایع پتروشیمی بهبود مدیریت پسماند و کاهش تولید آن به شدت مورد توجه خواهد بود. 9) تلاش مضاعف برای آموزش و آگاه‌سازی مصرف‌کننده درخصوص مزایای بازیافت مواد پتروشیمیایی صورت خواهد گرفت. 10) محصولات تولیدی از ابتدا با تمهیدات لازم برای بازگردانی و دفع مناسب تولید خواهد شد. 11) مسوولیت تولیدکنندگان در برابر نحوه مصرف بازیافت و دفع مناسب محصولات پتروشیمیایی بیشتر خواهد شد.

آیا صنعت پتروشیمی نیروی ماهر وجود دارد؟ مجموعه عملکردتان برای ایجاد نیروی ماهر در این صنعت چیست؟

سرمایه انسانی را نمی توان همچون یک نهاده ساده در نظر گرفت و نقشی پیچیده تر در فرایند تولید کالا یا ارائه خدمات دارد. سرمایه انسانی، به دانش، تحصیلات، شایستگی های کاری و ارزیابی های روانسنجی اشاره دارد. مفهوم سرمایه که تنها سرمایه فیزیکی و کالایی را شامل می شود؛ مفهومی ناقص و نارسا است. بنابراین، باید سرمایه انسانی و سرمایه فیزیکی هر دو به حساب آیند. سرمایه انسانی یک کشور صنعتی پیشرفته، ابزارها و ادوات صنعتی آن کشور نیست؛ بلکه، اندوخته دانش های آن است که از آزمایش ها بدست آمده و کارآموزی افراد آن کشور برای بکار بردن این دانش هاست. بحمدالله با وجود مموعه هایی همچون پژوهشگاه صنعت نفت ، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی و صدها شرکت دانش بنیان ، نیروهای ماهر و متخصص بنامی در صنعت نفت و پتروشیمی تربیت یافته است.

چالش های پیش روی صنعت پتروشیمی چیست؟

‌ اهم مشکلات حوزه نفت،گاز و پتروشیمی مطرح و متناسب با آن راهکارها و پیشنهادات کاربردی. جلوگیری از خام‌فروشی، افزایش سهم صادرات غیرنفتی و درآمد ارزی کشور، تکمیل زنجیره ارزش در صنایع پایین‌دست و ایجاد ارزش افزوده و اشتغال بیشتر، توسعه اقتصاد کشور و بهبود معیشت مردم بارها و بارها به‌عنوان نقش‌های اثرگذار صنعت پتروشیمی در کشور تکرار شده‌اند و بر کسی پوشیده نیست بنابراین توسعه این صنعت، همسو با اجرای اهداف اقتصاد مقاومتی، ضرورتی انکارناپذیر است. مجموع محصولات تولید شده پتروشیمی در حال حاضر حدود یکصد میلیون تن است. یکی از موضوعات بسیار مهم همگرایی و ارتباط صنعت پتروشیمی و فولاد است. موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت ارتباط صنعت پتروشیمی و فولاد است. سال 1399 صنعت پتروشیمی یکی از بزرگترین صنایع مصرف کننده ی فولاد کشور بود. به دلیل ساخت و ساز های درون ساختاری در صنعت پتروشیمی و راه اندازی پروژه های سنگین حجم زیادی فولاد سالانه به این حوزه ورود می کند و عملا این بخش نیروی محرکه رشد و رونق بازار فولاد داخل خواهد شد. لذا تحرکات ساختاری این بخش می تواند به چشم انداز هر چه بهتر صعت فولاد کمک شایانی کند. مهمترین مباحث صنعت پتروشیمی که سالهاست بطور کامل حل نشده است عبارتست از: 1) باید پتروشیمی به سوی تدوین لیسانس و دانش فنی گام بردارد 2) نوع نگاه وزارتخانه‌های ذیربط  به توسعه صنعت پتروشیمی مشکل اساسی است که بایستی حل شود. 3) روابط بخش خصوصی و دولت با چالش هایی مواجه است که توجه جدی به آن طلبیده و می بایستی رفع شود.4) جایگاه حاکمیت و نقش دولت و  شرکت صنایع پتروشیمیایران، بایستی باز تعریف شود.5) لزوم تمرکز بر روی تولید فناوری ها، اعم از فناوری کاتالیست ها و فناوری تولید و  لزوم همکاری سازمان یافته میان شرکت ملی صنایع پتروشیمی و بخش خصوصی.6) شناسایی فرصت‌های جدید در صنایع بالادست صنعت پتروشیمی: با تبدیل شدن گاز به‌عنوان اولین گزینه برای پتروشیمی‌ها‌، بسیاری از تولید‌کنندگان روابط تاریخی بین پالایش و پتروشیمی را قطع کرده‌اند. اما این کار ممکن است تغییر کند زیرا کاهش فرصت استفاده از مواد اولیه گازی برای شرکت‌های شیمیایی باعث می‌شود تا این شرکت‌ها مجددا به سمت استفاده از مواد اولیه نفتی روی آورند. از سوی مقابل، شرکت‌های نفتی به طرز عجیبی به رشد تقاضای بالاتر(برای گرمایش و حمل و نقل) علاقه بیشتری دارند. براساس این پیش بینی‌ها، پتروشیمی‌ها می‌توانند عامل ۷۰ درصد رشد جدید تقاضای نفت باشند.7) صنعت جهانی پتروشیمی از مرحله توسعه سیلاب‌های خام فروشی ارزان نفت و گاز جدا شده و تقاضای بازارهای نوظهور را از بین می‌برند. شرکت‌های پتروشیمی در سراسر جهان باید برای یک بازی چالش برانگیزتر آماده شوند. عنصر مهم موفقیت در این بازی، تمرکز مجدد بر برتری عملیاتی است که این بار توسط تجزیه و تحلیل دیجیتال و پیشرفته تقویت می‌شود. اما برندگان آینده نیز باید با حرکات استراتژیک قابل توجهی، این فرصت را به دست آورند تا دور جدید فرصت‌های ارزش آفرینی را مشاهده کنند. 8) باید سرمایه گذاری بیشتری درسطح ملی پایین‌دستی صورت بپذیرد صنعت پتروشیمی باید وارد صنایع پایین دستی شود. 9) عدم وجود برنامه مدون برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی تجدید ناپذیر و توسعه  انرژی های تجدیدپذیر. راهکارهای پیشنهادی: 1) توجه به برنامه ریزی گسترده جهت استفاده از سوخت زیستی و تحقیق و توسعه همه جانبه در این خصوص با توجه به مزایای محیطی زیستی و منافع مالی این نوع سوخت با حمایت و همکاری نهادهای متولی در این حوزه . 2) فعال سازی ظرفیت استان ها در حوزه توسعه فناوری انرژی های تجدیدپذیر با ارایه مشوق های متعدد به شركت های دانش بنیان این حوزه . 3) بررسی و تحقیق برنامه های کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی در کشورهای پیشرو و طراحی و تدوین مدل بومی در این خصوص با استفاده از نظریات فعالان صنعت نفت و گاز و نخبگان دانشگاهی. 10)  ضعف در توسعه بخش های پایین دستی حوزه انرژی. راهکارهای پیشنهادی: 1) لزوم ایجاد و شکل گیری نهادی متمرکز و یکپارچه در توسعه بخش های پایین دستی حوزه انرژی که سیاستگزاری،برنامه ریزی و هماهنگی این بخش با سایر بخش های وزارتخانه و شرکت های دانش بنیان جهت انتقال فناوری را به عهده گیرد. 2) پیشنهاد می شود مدل های تشویقی و ترغیبی توسط دولت برای سرمایه گذاران علاقمند داخلی و خارجی برای توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی طراحی و تدوین شود (در این خصوص حتی استفاده از اوراق قرضه مشارکت در سطح ملی در بازه های زمانی 3 تا 5 سال می تواند راهگشا باشد).3) برنامه ریزی جدی کشور با حمایت دولت و مجلس برای افزایش تولید از طریق بالا بردن نسبت ظرفیت عملیاتی به ظرفیت نصب شده در صنایع پایین دستی پتروشیمی. 5)حمایت جدی از ایجاد پارک های صنعتی شیمیایی و پتروشیمی با هماهنگی وزارت نفت،وزارت علوم و استانداری ها در مناطق مختلف کشور (مشابه با آنچه که در آلمان در حال انجام است).  11) نبود استراتژی منسجم و مدون برای ممنوعیت فروش نفت خام و افزایش فروش فرآوردهای آن. راهکارهای پیشنهادی: 1)تسهیل سازی روند ساخت پالایشگاه ها با حضور موثر بخش خصوصی و کمک های حمایتی،تشویقی و ترغیبی دولت. 2) پیگیری سریع طرح مجلس با عنوان افزایش ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی نفت خام با استفاده از سرمایه گذاری مردمی و مدل تنفس خوراک جهت تصویب و ارایه آن برای اجرا به دولت. 3) طراحی مدل های تامین نقدینگی مبتنی بر راهکارهای به روز مالی برای جذب منابع مالی سرگردان در کشور و سرمایه های خرد با عنایت در جهت توسعه صنایع پالایشگاهی و…4) حمایت از ایجاد و احداث پالایشگاه‌های مدرن کوچک در مناطق مختلف کشور.   12)  نبود برنامه و سیاست مشخص و هماهنگ برای تعیین قیمت انواع حامل های انرژی علی الخصوص بنزین در سال های مختلف. راهکارهای پیشنهادی: 1) تخصیص ظرفیت متوسطی از بنزین به وسایل شخصی(برای مثال ماهی 60 لیتر) با قیمت مصوب و با افزایش 10 درصد ثابت سالیانه و ارایه بنزین مازاد بر این قیمت با قیمت 60 درصد فوب خلیج فارس (این قیمت پلکانی و سالی 2 درصد بدان اضافه شود). 2) اختصاص درآمد حاصل از مابه التفاوت (فروش بنزین به قیمت آزاد و قیمت یارانه ای) جهت توسعه حمل و نقل عمومی با اولویت مترو، توسعه صنایع مرتبط با انرژی پاک و توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی. 13) بازنشستگی بسیاری از مدیران متخصص و توانمند صنعت نفت و گاز در سال های پیش رو و ایجاد خلا جدی در این خصوص. راهکارهای پیشنهادی: 1) الزام کلیه متقاضیان بازنشستگی برای ثبت تجارب شغلی خود در سامانه ای مشخص و مدون. طراحی این سامانه برای اخذ اطلاعات دقیق و موثق و کارا برای صنعت نفت و گاز می بایست توسط نخبگان دانشگاهی و فعالان صنعتی صورت گیرد. 2) بکارگیری مدیران و متخصصان صنعت نفت و گاز در کمیته های تخصصی شرکت های زیرمجموعه این صنعت برای بهره گیری از توان و تخصص آنها. 3) افزایش سن بازنشستگی برای برخی از تخصص ها و پست های کلیدی و راهبردی صنعت نفت و گاز کشور و شرکت های تابعه آن.   14) مشکلات جایگاه داران سوخت. راهکارهای پیشنهادی: 1)تغییر نظام کارمزدی به حق العمل کاری در پرداخت ها به جایگاه داران سوخت با هماهنگی  انجمن جایگاه داران سوخت و دولت. 2) توقف طرح عرضه بنزین برند (براساس این طرح سوخت می بایست تحت پوشش شرکت های برند در تمامی جایگاه های سوخت کشور توزیع گردد). 3) تشکیل کمیته ای از نخبگان دانشگاهی و فعالان حوزه نفت کشور (دولتی و خصوصی) برای چاره اندیشی در خصوص معضل تبخیر بیش از حد سوخت در جایگاه ها متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه کشور. 15) عدم حمایت و بهره گیری از توان تولیدکنندگان تجهیزات داخلی در صنعت نفت. راهکارهای پیشنهادی: 1)حل مشکل تامین مواد اولیه تولید کنندگان تجهیزات صنعت نفت و مشکلات گمرکی و ترخیص آن از گمرک کشور با همکاری وزارتخانه های صنعت و معدن و نفت و انجمن  سازندگان تجهیزات صنعت. 2) تشکیل کارگروهی متشکل از دولت،مجلس و بخش خصوصی فعال در حوزه نفت برای  نظارت بر اجرای قوانین و مقررات حمایت از بکارگیری کارا تجهیزات ساخت داخل صنعت نفت.3) ایجاد هماهنگی و ثبات تصمیم گیری در بخشنامه ها و دستورالعمل های صادره به خصوص بخشنامه های مرتبط با حوزه واردات کالا (انجام تعهدات، پیش پرداخت) علی الخصوص در صنعت راهبردی تولید تجهیزات نفت. 16) مشکلات مرتبط با سرمایه گذاری در حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی کشور.راهکارهای پیشنهادی: 1) تشکیل و تاسیس بانک تخصصی در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی. 2) ارایه قراردادهای جذاب برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی. 3)انتشار اوراق مشارکت با سود مناسب و انگیزه بخش برای سرمایه گذاران خرد و کلان داخلی. 17) اجرای ناقص سیاست‌های خصوصی سازی اصل 44 قانون اساسی در خصوص برخی شرکت‌های نفتی‌ و پتروشیمی واگذار شده. راهکارهای پیشنهادی:  1) بازنگری جدی کلیه خصوصی سازی های انجام شده در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی کشور با تشکیل کمیته ای متشکل از دولت و مجلس برای رصد وضع موجود آنها.2) متوقف کردن فرآیند خصوصی سازی شرکت های دولتی حوزه نفت و گاز و پتروشیمی تا مشخص شدن شرایط و شاخص های جدید خصوصی شدن از سوی نهادهای متولی. 3) نظارت گسترده نهادهای نظارتی بر عملکرد شرکت های جدا شده از بدنه دولتی نفت و گاز و پتروشیمی کشور و واگذار شده به بخش خصوصی.   18) کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص در مناطق ویژه انرژی کشور. راهکارهای پیشنهادی: 1) ارتقای  استانداردهای زندگی شهری (اعم از فراهم کردن امکانات سکونتی، تفریحی،تجاری، درمانی و..) در مناطق ویژه انرژی کشور (همچون عسلویه و ماهشهر و…) با همکاری کلیه وزارتخانه های مربوطه در بازه زمانی 5 ساله. 2) تخصیص کارانه و پاداش های انگیزشی ویژه به کارکنان متخصص فعال مناطق ویژه انرژی کشور به تناسب فصول سال و سختی شرایط. 3) اختصاص ظرفیت ویژه جهت بکارگیری متخصصان و فارغ التحصیلان بومی توانمند مناطق ویژه انرژی کشور (همچون عسلویه و ماهشهر و…).

پایان مطلب