بهینهسازی پرتفوی و چشمانداز "وسپهر"
بورس نیوز: دارایی‌های متنوع شرکت سرمایه گذاری گروه مالی سپهر صادرات موسوم به وسپهر به گونه‌ای جذاب بوده که خود زیرساخت مهمی برای ترسیم دورنمای احتمالی رفتار این سهم به شمار می‌رود که شاید بیش از همه دارایی‌های غیربورسی این شرکت سرمایه گذاری است که نگاه‌ها را به خود معطوف می‌دارد. گفتگو با جواد وکیلی، مدیرعامل شرکت سرمایهگذاری گروه مالی سپهر صادرات را در ادامه می خوانید.
از نظر شما ریشه بنگاه داری بانکها در طول سال‌های گذشته چه بوده است؟
در دهه‌های اخیر همه بانک‌های فعال در نظام پولی ایران به دلیل فضای ویژه کسب وکارشان علاوه بر فعالیت در حوزه بانکداری و عملیات بانکی به حوزه‌های دیگر سرمایه گذاری وارد شده اند.
دلایل متعددی برای این موضوع می‌توان برشمرد، دلیل اول این است که یکسری دارایی‌ها بابت مطالبات از دولت، نهاد‌ها و دستگاه‌های حاکمیتی به بانکها منتقل شده است. برخی بنگاه‌های تحت پوشش بانکها هم، ناگزیر و به واسطه اعطای تسهیلات و وام و اجرای وثایق به سبد دارایی بانکها منتقل شده است و برخی دارایی‌ها هم به واسطه تهاتر یا فرصت‌های سرمایه گذاری به بانکها منتقل شده اند. از جمله اینکه برخی بانکها املاک خود را بعضا با سهام صنایع تهاتر کرده اند. حتی مشاهده شده، سهام صنایع در اختیار بانکها، به واسطه فرآیند‌های قانونی مانند افزایش سرمایه از محل سود انباشته بنگاه‌ها مثل یک گلوله برفی از اندازه اولیه بسیار بزرگ‌تر شده است. در قالبی دیگر، بعضا حاکمیت در طول سال‌های گذشته، به بانکها برای حضور در صنایع، تکلیف‌هایی محول کرده است، برای مثال در همین اواخر برای برخی بانکها بابت مشارکت در تاسیس و توسعه صنایع پتروشیمی در سواحل مکران تکالیفی مقرر شد. این مسیر هم یکی از عوامل بنگاه داری بانک‌هاست.
با توجه به این مقدمه چه دلایلی موجب شد بانک صادرات به تاسیس گروه مالی سپهر صادرات فکر کند؟
همان‌طور که می‌دانید حضور بانکها در عرصه بنگاه داری عموما هدفمند، هوشمند و برمبنای یک نقشه راه مشخص نبوده است. ضمن اینکه تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد با توجه به فضای کسب وکار بانکها در ایران، انتقال دارایی‌ها به زیرمجموعه بانکها امری ناگزیر است، چنان که می‌دانیم بانک صادرات دو دهه پیش سهام شرکت سرمایه گذاری غدیر (از زیرمجموعه‌های این بانک) را واگذار کرد، اما همین بانک یک دهه پیش به واسطه انتقال دوباره دارایی‌ها و لزوم تامین شرایط برای رعایت صرفه و صلاح سپرده گذاران و سهامداران بانک، گروه مالی سپهر صادرات را تاسیس کرد.
البته پرتفوی منتقل شده به زیرمجموعه "وسپهر" خیلی هم متجانس نبوده، درست است؟
بله همان‌طور که در مقدمه بحثم اشاره کردم، پرتفوی منتقل شده به اغلب شرکت‌های سرمایه گذاری وابسته به بانکها دچار همین مشکل بوده اند که پرتفوی موجود در زیرمجموعه گروه مالی سپهر صادرات هم جدا از این قاعده نیست. چنان که در این پرتفوی از صنایع پتروشیمی تا ساختمانی، صنایع وابسته به حوزه کشاورزی و نیشکر و لیزینگ و... در کنار هم دیده می‌شود.
آیا عرضه سهام "وسپهر" در بورس تلاشی در جهت اصلاح این روند بوده است؟
بله، مدیریت بانک صادرات پس از تاسیس گروه مالی سپهر صادرات چندی قبل به این نتیجه رسید که سهام این شرکت را در بازار سرمایه عرضه کند تا تحت ضوابط و چارچوب‌های شفاف بازارسرمایه اداره شود.
یعنی با توجه به عرضه سهام وسپهر در بورس بهینه سازی پرتفوی هم مدنظر گرفت؟
بله همین موضوع موجب شد گروه مالی سپهر صادرات به سمت بهینه سازی هر چه بیشتر پرتفوی خود حرکت کند.
قرار است چه برنامه‌ای برای بهینه سازی پرتفوی اجرا شود؟
در این حوزه اصلاح شرکت ها، تدوین استراتژی‌های سهامداری و اصلاح ساختار‌های مدیریتی در شرکت‌های زیرمجموعه در دستور کار قرار گرفته است.
برای پرتفوی غیربورسی "وسپهر" چه برنامه‌ای دارید؟
باید توجه داشت بخش اعظم خالص ارزش دارایی‌های (NAV) گروه مالی سپهر صادرات را شرکت‌های غیربورسی تشکیل می‌دهند که ارزش جاری آن چندان برای فعالان بازارسرمایه شناخته‌شده نیست. به همین دلیل عموما در محاسبات اغلب فعالان، تحلیلگران و کارشناسان بورس درصد قابل توجهی خطای محاسبه در ارزش گذاری سهام سپهر صادرات مشاهده می‌شود.
نمونه بارز اثر خلأ محاسباتی در ارزش گروه مالی سپهر صادرات را می‌توان در کف و سقف عدد‌های محاسبه شده برای ارزش سهام شرکت توسعه نیشکر (از شرکت‌های عمده موجود در پرتفوی غیربورسی سپهر صادرات) مشاهده کرد. حتی بعضا مشاهده می‌شود درصد اختلاف بین اعداد محاسبه‌شده از حدود متعارف، در خطا‌های محاسباتی، بسیار بالاتر است.
مشاهده شده خیلی‌ها دربازار سرمایه شرکت توسعه نیشکر را با شرکت بحران زده هفت تپه اشتباه می‌گیرند، علت چیست؟
بله نکته جالبی است، متاسفانه بسیاری از مدیران ارشد، تحلیلگران و فعالان بازار سرمایه به اشتباه فکر می‌کنند شرکت توسعه صنایع نیشکر که در پرتفوی گروه مالی سپهر صادرات موجود است، همان شرکت نیشکر هفت تپه است، یعنی همان شرکتی که در سال‌های گذشته بعضا با بحران‌های مالی و کارگری مواجه بود. در صورتی که در شرکت توسعه نیشکر، روندی رو به رشد و پویا دارند. به عبارت دقیق‌تر در زیرمجموعه هلدینگ نیشکر گروه مالی سپهر صادرات ۱۸ شرکت بزرگ حاضر هستند که برخی از کشت و صنعت‌های آن بزرگ‌تر از هفت‌تپه هستند. شرکت هفت‌تپه در حال حاضر متعلق به ایدرو و دولت است و فقط مدیریت آن تحت قرارداد مدیریت پیمان به شرکت توسعه صنایع نیشکر واگذار شده است. کشت و صنعت سلمان فارسی، دعبل خزایی و... از جمله کشت و صنعت‌های شرکت توسعه صنایع نیشکر هستند. همین مجموعه در سال گذشته تا ۵/ ۴ همت سود خالص ساخته است و پیش بینی می‌شود در سال آینده بیش از ۵/ ۵ همت سود داشته باشند.
چرا روی برندسازی توسعه نیشکر کار نمی‌کنید که این قبیل گرفتاری‌ها کاهش یابد؟
باید اعتراف کنم به دلیل برخی موانع و مشکلات در سال‌های گذشته روی برندسازی مجموعه صنایع وابسته به نیشکر در گروه مالی سپهر صادرات کار چندانی انجام نشده است که البته باید در آینده این روند تغییر کند.
عرضه سهام شرکت توسعه نیشکر را در دستور کار ندارید؟
اتفاقا در همین مسیر و همچنین با هدف شفاف شدن ارزش واقعی مجموعه نیشکر در پرتفوی گروه مالی سپهر صادرات، با کمک سایر سهامداران از جمله بانک ملی و سازمان خصوصی سازی، به نیابت از دولت، فرآیند پذیرش شرکت توسعه نیشکر را در بازار سرمایه جلو برده ایم.
نظر سازمان خصوصی سازی در این باره چیست؟
توجه داشته باشید طبق مواد ۱۶ و ۱۷ قانون رفع موانع تولید باید تکلیف چنین دارایی‌هایی در پرتفوی مجموعه‌های دولتی مشخص شود، بنابراین واگذاری سهام توسعه نیشکر یک الزام قانونی است. در این فرآیند اگر سهام توسعه نیشکر در بورس یا فرابورس عرضه و کشف قیمت شود مسیر سازمان خصوصی سازی برای واگذاری ۲۰ درصد سهام دولت بسیار هموارتر خواهد شد.
آیا با عرضه سهام توسعه نیشکر می‌توان به انتشار اطلاعات مالی آن روی کدال امیدوار بود؟
بله، عرضه سهام شرکت توسعه نیشکر در بورس ویژگی‌های مطلوب و الزاماتی را به لحاظ افشای اطلاعات روی سامانه کدال، برای آن شرکت ایجاد می‌کند که در این فرآیند سرمایه گذاران و تحلیلگران می‌توانند بر مبنای داده‌ها و اطلاعات دقیق تری به تحلیل وضع شرکت بپردازند، در نتیجه وضع شرکت برای فعالان بازار سرمایه و همچنین مجموعه بانک‌های صادرات و ملی شفاف‌تر خواهد شد. در نتیجه این موضوع را گامی در جهت شفاف سازی فضای کسب وکار‌ها در اقتصاد ایران به شکل عام و بازارسرمایه و نظام بانکی به شکل خاص ارزیابی می‌کنیم.
گفته می‌شود عرضه سهام توسعه نیشکر اثر مطلوبی بر وسپهر خواهد داشت، در این باره نظر شما چیست؟
این نکته را نباید از نظر دور داشت که شفاف شدن ارزش این بخش از دارایی‌های موجود در پرتفوی گروه مالی سپهر صادرات می‌تواند اثر مطلوبی در کشف قیمت سهام این گروه در بازار سرمایه داشته باشد. در واقع شفاف شدن ارزش و کشف قیمت واقعی ارزش سهام شرکت توسعه نیشکر می‌تواند بسیاری از ریسک‌های موجود در اطراف سهام گروه مالی سپهر صادرات را کاهش دهد یا به‌طور کل از بین ببرد. ضمن اینکه شرکت‌ها و مجموعه‌های بزرگ و اثرگذار همواره در معرض یکسری ناکارآمدی‌ها قرار دارند، اما با عرضه سهام در بورس یا فرابورس بسیاری از سوء فرآیند‌های احتمالی در اداره این شرکت اصلاح یا جلوی بروز آن گرفته خواهد شد. علاوه بر همه این‌ها با عرضه سهام شرکت توسعه نیشکر صنعت نو و تازه‌ای روی تابلوی بورس و فرابورس نقش خواهد بست. با این عرضه صنعت مهمی مثل قند، شکر و نیشکر تعیین تکلیف و شفاف خواهد شد.
یعنی می‌فرمایید با عرضه شرکت توسعه نیشکر چهره گروه قند و شکر در بورس تغییر خواهد کرد؟
حتما اذعان دارید در حال حاضر گروه قند و شکر در بازارسهام عموما وابسته به چغندر قند و عموما صنایعی قدیمی و با ابعاد کوچک هستند. به همین دلیل فضای بازی روی سهام این شرکت‌ها برای بسیاری از سهامداران و سرمایه گذاران بورس چندان شفاف نیست. درحالی که شرکت توسعه نیشکر شرکتی است که در سال‌های پس از انقلاب تاسیس شده و به نسبت صنعتی جوان و رو به رشد است و همچنین چند ویژگی بارز دارد، اول اینکه وابسته به چغندر نیست، دوم اینکه یک زنجیره از صنایع مختلف با ارزش افزوده بالاست و سوم اینکه شرکت توسعه نیشکر در جمع ۱۰ شرکت بزرگ جهان در این حوزه است و عملا شرکتی در ابعاد بین‌المللی است.
آیا شرکت توسعه نیشکر فقط یک شرکت قند و شکری است یا در زنجیره محصولات آن مواد و کالا‌های دیگری هم تولید می‌شود؟
لازم به توضیح است تنها یکی از محصولات شرکت توسعه نیشکر، محصول نیشکر و شکر است. این شرکت در زیرمجموعه و در زنجیره تولید خود محصولات مهم دیگری را هم تولید می‌کند. به عنوان مثال یکی از این محصولات خمیرمایه است. در ایران تعداد محدودی شرکت تولیدکننده خمیرمایه داریم. صنعت خمیر از جمله صنایع مهمی است که کاهش تولید و خلأ آن در بازار بسیاری از زنجیره‌های کسب وکار را دچار مشکل و اختلال می‌سازد، در نتیجه صنعتی مهم محسوب می‌شود. یکی دیگر از تولیدات این زنجیره، تولید الکل اتانول است که ارزش و اهمیت آن در دوره شیوع پاندمی کرونا به وضوح روشن و مشخص شد. جالب است بدانید اتانول و حتی شکر تولیدی در این زنجیره از کیفیت قابل استفاده در صنعت دارویی هم برخوردارند. از دیگر محصولات این زنجیره تولید می‌توان به کاغذ و نئوپان اشاره کرد.
وضع دیگر بخش‌های پرتفوی غیربورسی "وسپهر" چگونه است؟
اما پرتفوی غیر بورسی وسپهر به همین جا ختم نمی‌شود و علاوه بر این می‌توان به مجموعه انرژی سپهر اشاره کرد که قیمت تمام‌شده آن در سبد سهام گروه مالی سپهر صادرات چندان بالا نبوده، اما در حال حاضر با به بهره برداری رسیدن تدریجی برخی پروژه‌های موجود در سبد آن به ارزش قابل توجهی دست یافته است که اتفاقا ارزش واقعی این مجموعه نیز هنوز چندان و به درستی در NAV گروه مالی سپهر صادرات دیده نشده است. توجه داشته باشید با تکمیل پروژه‌های موجود در سبد انرژی سپهر، این شرکت به یکی از غول‌های متانولی ایران تبدیل خواهد شد. یکی دیگر از حوزه‌های فعالیت موجود در پرتفوی گروه مالی سپهر صادرات حوزه املاک و ساختمان است که با توجه به الزامات قانونی برای توسعه فعالیت در این بخش محدودیت‌هایی داریم و بر همین مبنا باید از حوزه املاک و مستغلات خارج شویم. به همین دلیل یکی از برنامه‌های ما در گروه مالی سپهر صادرات اصلاح ساختار این بخش از پرتفوی گروه است.
آیا راهبرد‌های بهینه سازی پرتفوی "وسپهر" تدوین شده است؟
مدیریت گروه مالی سپهر صادرات، براساس الزامات بالادستی و قانونی و همچنین فضای کسب و کار و چارچوب امکانات و اختیارش عزم خود را برای بهینه سازی پرتفوی جزم کرده است. راهبرد‌ها تدوین شده و در سلسله مراتب قانونی این راهبرد در حال نهایی شدن است که در زمانی مساعد جزئیات این راهبرد‌ها به اطلاع سرمایه گذاران و سهامداران خواهد رسید.
می‌توانید جزئیاتی از این راهبرد‌ها را در اینجا بیان کنید؟
به اجمال عرض می‌کنم که طبق اسناد و الزامات بالادستی قطعا پرتفوی شرکت در حوزه املاک و مستغلات تا حد زیادی واگذار خواهد شد و طبق مصوبات دولت که امتیازاتی برای بانکها در حوزه‌های دانش بنیان فراهم کرده و با هدف بهره گیری از فرصت معافیت ۷ ساله در نظر گرفته شده برای سرمایه گذاران بانکی در این حوزه، وارد عمل خواهیم شد. البته باید تاکید کنم این راهبرد به منزله ایجاد محدودیت برای ما در فرآیند بهینه سازی پرتفوی نیست، بلکه این موضوع در این مسیر به اولویت «وسپهر» تبدیل خواهد شد و دست ما را برای بهره گیری از سایر فرصت‌های سرمایه گذاری سودآور نخواهد بست.
بر این اساس برای حضور در بازار دانش‌بنیان‌ها چه کار کرده اید؟
برای فعالیت اثرگذار در حوزه صنایع دانش بنیان «وسپهر» به تاسیس یک شرکت «سرمایه گذاری خطرپذیر» تخصصی (CVC) در این حوزه اقدام کرده است. در واقع با توجه به محدودیت‌های موجود در صندوق‌های سرمایه گذاری خطرپذیر تصمیم گرفتیم به تاسیس یک شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر اقدام کنیم.
به نظر می‌رسد برنامه ویژه‌ای برای حضور پررنگ وسپهر در اقتصاد دیجیتال در دست تدوین و اجرا دارید، درست است؟
در تکمیل بحث باید بگویم یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در راهبرد‌های آینده گروه مالی سپهر حضور موثر در عرصه اقتصاد دیجیتال خواهد بود. زیرا یکی از مهم‌ترین مولفه‌هایی که می‌تواند اقتصاد ایران را با جهشی جالب توجه مواجه سازد، همین اقتصاد دیجیتال است. در نمونه‌های موفق پیگیری این راهبرد می‌توان به اقتصاد هند اشاره کرد که با تکیه بر این راهبرد و پیگیری آن به موفقیت‌های درخوری دست یافته است.
با توجه به شرایط و فضای بین‌المللی اقتصاد دیجیتال از جمله عرصه‌هایی است که تحریم پذیری آن بسیار کمتر از سایر عرصه‌هاست. ضمن اینکه بر منابع انسانی تکیه دارد که این منابع از همه جای دنیا قابل دسترسی است.
هر چند در برخی حوزه‌های خدمات مالی پیش از این شرکت‌هایی در حوزه کسب وکار‌های دانش بنیان در بازار سرمایه فعال بوده اند، اما شرکتی را سراغ ندارم که تا این لحظه به‌طور جدی راهبرد حضور و سرمایه گذاری در همه ابعاد اقتصاد دیجیتال را دنبال کرده باشد.
براین اساس این نوید را می‌دهم که وسپهر به عنوان نخستین یا دست کم یکی از نخستین مجموعه‌ها برای سرمایه گذاری در این حوزه برنامه‌ای دقیق دارد. زیرا بر این باوریم که ثروت ایجاد شده در حوزه اقتصاد دیجیتال برخلاف بسیاری از حوزه‌های دیگر مانا و ماندگار و در عین حال آینده محور است.
اگر بخواهیم بحث را جمع بندی کنیم برنامه‌های در دست اجرای خود برای "وسپهر" را در چند جمله چگونه دسته‌بندی می‌کنید؟
امسال وسپهر برنامه جدی برای کاهش بدهی به سهامداران داشته است. پرداخت‌های نقدی زودتر از موعد به سهامداران حقیقی از طریق سامانه سجام، پرداخت سود سهامداران حقیقی که در سال‌های قبل موفق به دریافت سود خود شده بودند و پرداخت بخشی از بدهی‌ها به سهامدار عمده بخشی از مصادیق این رویکرد است.
همچنین در جمع بندی بحثم باید عرض کنم که گروه مالی سپهر صادرات قصد دارد در حوزه کسب وکار‌های دانش بنیان، فناور و نوآور فعال شود و در این مسیر تلاش داریم به دستاورد‌های مشخصی در حوزه اقتصاد دیجیتال دست یابیم و به یک مجموعه پیشرو در حوزه اقتصاد دیجیتال تبدیل شود. در مسیر اصلاح پرتفوی فعلی هم برنامه مدیریت وسپهر اصلاح سبد دارایی‌ها برمبنای اسناد بالادستی و صرفه و صلاح سهامداران است. در این حوزه تلاش می‌کنیم دارایی‌های غیربورسی وسپهر را شفاف کنیم تا ارزش واقعی آن برای سرمایه گذاران و سهامداران با هدف تصمیم‌گیری درست، آشکار و عیان شود.
واقعا بانکها دزدند