نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (pm) در کارخانجات صنعتی

بورس نیوز: نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه محصول انقلاب صنعتی است. وقوع این انقلاب و رشد صنایع مختلف، ضرورت اقدامات پیشگیرانه برای کاهش هزینه، حفظ روند تولید، افزایش سودآوری با توجه ویژه به کاهش استهلاک دستگاه‌ها را به وجود آورد. انقلاب صنعتی به نوعی دیگر فضای سنتی کسب و کار را تغییر داد و با سربرآوردن نظریه بازار آزاد آدام اسمیت، شرایط بازار را به سمت رقابت بیشتر سوق داد. در چنین شرایطی نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه یا pm (preventive maintenance) به ادبیات صنعتی وارد شد. همانند سایر پدیده‌ها pm نیز مشمول تکامل تاریخی شد و از نیمه قرن بیستم بر مبنای دو اصل زمان و میزان کارکرد برنامه ریزی شده سیستم بازطراحی شد. اوج شکوفایی سیستم pm با مکانیزاسیون و اجرای اتوماسیون‌های صنعتی شکل گرفت. در این میان روند افزایش خرابی قطعات و تجهیزات و استهلاک بالای ماشین برای تولید و سودآوری بیشتر، منجر به افت کیفی محصول و نهایتاً کاهش کمی آن شد، به گونه‌ای که سود صنایع را تحت الشعاع قرار داد. چنین شرایط حاکم بر بازار رقابتی منجر به افزایش نارضایتی و کاهش مشتریان شد و در بسیاری موارد باعث تعطیلی کارخانه‌ها و بیکاری کارگران گردید؛ بنابراین تغییر در رویکرد و بازشناسایی اهمیت این نظام در دستور کار قرار گرفت. در حال حاضر نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه رکن مهمی در صنعت به حساب می‌آید. به طور کلی pm شامل مجمومه فعالیت‌ها و روش‌های منظم و دوره‌ای است که به منظور بررسی وضعیت موجود، به روزرسانی و حفظ تجهیزات در شرایط مطلوب انجام می‌شود. هدف از این نظام افزایش بهره وری و کاهش فرسایش تجهیزات و هزینه‌های خرید یک واحد صنعتی است. از طرفی هدف از اجرای این نظام طراحی سیستم و فرآیند‌های کنتل تجهیزات و بهینه نمودن کارایی آنهاست. این سیستم در نهایت منجر به افزایش کارایی و کاهش میزان خرابی و از کارافتادگی قطعات می‌شود. هر اندازه که نظام pm به درستی و به موقع اجرا شود میزان توقفات تولید کاهش خواهد یافت. این مهم در کارخانه‌هایی نظیر فولادسازی تأثیر مستقیم بر روی افزایش راندمان تولید دارد. از آنجا که اجرای نظام pm باعث افزایش عمر مفید دستگاه و تجهیزات خواهد شد، میزان ضریب اطمینان به دستگاه‌ها و کارایی کل تجهیزانت را افزایش خواهد داد. از طرفی با کاهش هزینه‌های خرید قطعات یدکی و هزینه تعمیرات باعث رونق تولید، رقابت پذیری بیشتر در بازار رقابت صنعتی و فروش و در نهایت افزایش حاشیه سود می‌گردد.

در اجرای این نظام توجه به کنترل موجودی انبار و انضباط و استانداردسازی آن و جلوگیری از تعمیرات تکراری باعث ایجاد رویکرد استفاده بهینه ار قطعات یدکی می‌شود. صرفه جویی در زمان و افزایش کیفیت با اتکا به زمان سنجی مناسب تعمیرات، از اصول مهم pm است. چنین اقداماتی نیازمند ایجاد بانک اطلاعاتی فنی است که میزان نیاز به قطعات را بر مبنای ضرورت قطعه و استراتژیک بودن آن اولویت بندی می‌کند. شرکت‌های صنعتی بزرگ با فناوری بالا نیازمند تدوین راهکار‌های کاهش انرژی و رعایت پروتکل‌های بین المللی از جمله توافق پاریس هستند. به همین منظور اجرای این نظام می‌تواند به کاهش هزینه‌های انرژی مانند برق و سوخت کمک نماید و شرکت‌ها را به سمت استفاده از انرزی‌های پاک سوق می‌دهد. مزیت استفاده از این انرژی ها، تداوم آن و کاهش توقفات به بهانه آلایندگی است. با این رویکرد pm بر روی ارتقای فناوری شرکت‌های صنعتی نیز مؤثر است. در راستای اجرای نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه تدوین دستورالعمل‌های ایمنی و حفاظت فردی نیز ضروری است. این نظام منجر به کنترل و هدایت بهتر نیروی انسانی می‌گردد و در یک روند کلی با بررسی و آنالیز فنی و مالی، ارزیابی و نظارت کامل بر عملکرد سیستم به بهبود نظام بهره وری کمک می‌کند.

 با وقوع انقلاب چهارم صنعتی نظام نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه، ضمن حفظ جایگاه و اهمیت خود وارد مرحله جدیدی از دوران تکامل خواهد شد. از آنجا که انقلاب چهارم، فصل جدیدی از ارتباط انسان و ماشین را در عرصه فناوری اینترنت تسهیل و تثبیت می‌نماید، برپایه هوشمندسازی و اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و سیستم‌های سایبر – فیزیکی فضای جدیدی برای صنایع مختلف ترسیم خواهد شد که به خصوص در حوزه صنایع سختتری نظیر فولاد، مس، معدن و .. منجر به تغییرات اساسی و نرم افزاری خواهد گردید؛ بنابراین استفاده از فناوری‌های مدرن به منظور شناسایی خرابی و قطعات نیازمند تعمیر، و ارسال داده‌های جمع آوری شده به منظور طبقه بندی و آنالیز آن‌ها و در نهایت ارائه روش‌های بهینه تعمیر و نگهداری متناسب با هر قطعه در بستر اینترنت اشیاء، کاربرد جدی خواهد داشت. پایش کلی وضعیت یک واحد صنعتی از منظر pm اگرچه نیاز به نیروی انسانی را کاهش خواهد داد اما، به کاهش کلی توقفات و قابلیت اطمینان به ماشین آلات با رویکرد بهینه حداکثری و بدون اتلاف وقت و میزان در دسترس بود قطعات کمک شایانی خواهد نمود و با آزادسازی نیروی انسانی می‌توان از این پتانسیل ایجاد شده در حوزه‌های دیگر استفاده نمود. Pm در بستر انقلاب چهارم تمام مراحل چرخه عمر از ایده خلق شدن تا تعمیر و در بدترین حالت ممکن بازیافت را در بر خواهد گرفت. به هر اندازه که سوار شدن بر موج انقلاب چهارم صنعتی به پیشرفت چشمگیری منجر خواهد شد، جا ماندن از این انقلاب تبعات سنگینی خواهد داشت. برای نمونه در عرصه رقابت با شرکتی که از فناوری اینترنت اشیاء و هوشمند در حوزه نگهداری و تعمیرات استفاده می‌کند، به دلیل کاهش بازه زمانی شناسایی، سرعت در آنالیز داده، ارسال داده، طبقه بندی و عملیات اجرایی سخت خواهد بود و به تبع بر روی کیفیت محصول، کمیت و سودآوری شرکت عقب مانده، تأثیر خواهد داشت و منجر به واگذاری بازار رقابتی به سایر رقبا خواهد شد.

علی اکبر اکبری