اولین پروانه بهره برداری عناصر نادر خاکی در دست "تجلی"
به گزارش بورس نیوز، شرکت تجلی با ورود به محدوده‌های مختلف در استان‌های گوناگون به دنبال بهره برداری از ظرفیت‌های موجود در حوزه عناصر نادر خاکی است. در این زمینه چندین محدوده در مرحله مطالعات اکتشافی قرار دارد که بهره برداری از آن‌ها می‌تواند انقلابی بزرگ در بخش معدن کشور باشد. گفتگو با نادر گلشنی نسب، معاونت امور معادن شرکت تجلی را در این باره می‌خوانید:
لطفا کمی درباره این معاونت توضیح دهید.
در حوزه امور معادن و اکتشاف شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات، تمرکز عمده بر سیاست گذاری‌ها و اهداف عالیه شرکت است. بر این اساس، برخی استان‌های معدن خیز کشور و مواد معدنی هدف جهت سرمایه گذاری شرکت در نظر گرفته شده است. این استان‌ها شامل آذربایجان غربی و شرقی، زنجان، کردستان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد و کرمان می‌شوند.
البته اگر در سایر استان‌ها نیز منابع و ذخایر و به طورکلی فرصت‌های سرمایه گذاری مناسبی ایجاد شود، شرکت تجلی پس از طرح در کارگروه‌های تخصصی و بررسی فنی و اقتصادی و تایید آن‌ها برای سرمایه گذاری اقدام می‌نماید.
اولویت‌های شرکت در بحث سرمایه گذاری معادن از مرحله اکتشاف، استخراج و بهره برداری تا احداث واحد‌های فرآوری و استحصال عناصر نادر خاکی و عناصر استراتژیک مانند لیتیوم و عناصر ارزشمند همراه آن‌ها نظیر (منیزیم، سدیم، استرانسیوم، بور، ید، پتاسیم و روبیدیم و غیره) و همچنین مواد معدنی پلی متال در دستور کار قرار دارد.
در واقع به فراخور این اهداف عالیه و چشم انداز شرکت، در منابع و پتانسیل‌های استان‌های هدف به منظور سرمایه گذاری برنامه ریزی شده است. در این راستا جهت ثبت محدوده‌های معدنی یا شرکت در برگزاری مزایده‌های وزارت صمت یا سازمان‌های صمت استان‌ها و یا پیشنهاد مشارکت اشخاص حقیقی یا حقوقی تصمیم گیری و اقدام می‌شود.
شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات در حال حاضر ۲۲ محدوده معدنی و معدن در اختیار دارد که بخشی به صورت درخواست صدور پروانه اکتشاف و در مرحله اخذ استعلام از ارگان‌های ذی ربط، برخی در شرف اخذ پروانه اکتشاف یا دارای پروانه اکتشاف، تعدادی دیگر دارای گواهی کشف و در شرف اخذ پروانه بهره برداری یا دارای پروانه بهره برداری هستند.
در حال حاضر در ۲ محدوده دارای گواهی کشف مونازیت در شهرستان مروست استان یزد تحت عنوان محدوده‌های مروست شرقی و غربی که از طریق شرکت در مزایده سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور که سال گذشته برگزار و شرکت تجلی به عنوان برنده اعلام گردید، به منظور راستی آزمایی کلیه گزارشات، داده‌ها و اطلاعات تولید شده مربوط به گزارش پایان عملیات اکتشاف محدوده‌ها و نیز توسعه عملیات اکتشاف در کل محدوده ها، اکتشاف تکمیلی در شرف انجام است که در محدوده مروست غربی اکتشافات تکمیلی اخیراً خاتمه یافته که در مرحله تهیه و تدوین گزارش پایان عملیات اکتشاف تکمیلی است که پیش بینی می‌شود تا انتهای خرداد ماه سال جاری به سازمان صمت استان مذکور ارائه شود، ولی در محدوده مروست شرقی عملیات احداث ترانشه و نمونه برداری سیستماتیک همچنان ادامه دارد.
نامه درخواست اخد پروانه بهره برداری محدوده مروست غربی به سازمان صمت استان یزد ارسال شده است که از طریق سازمان نظام مهندسی معدن آن استان و انتخاب و معرفی کارشناس مسوول تهیه و تدوین طرح بهره برداری بر اساس گزارش اکتشاف تکمیلی در شرف اقدام است.
خواص مونازیت چیست و در چه صنایعی کاربرد دارد؟
مونازیت یک کانی فسفاته دارای عناصر نادر خاکی است. مونازیت کانی کمیابی است و به عنوان سازنده فرعی برخی گرانیت ها، گنیس ها، آپلیت ها، پگماتیت‌ها و به شکل دانه‌های مدور در ماسه‌های مشتق از تجزیه چنین سنگ‌هایی ظاهر می‌شود. این کانی به دلیل مقادیر قابل ملاحظه‌ای از عناصر خاکی کمیاب در ترکیب خود، همواره به عنوان یک کانی ارزشمند و اقتصادی در کانسار‌های پلاسری مطرح است.
در بحث سرمایه گذاری در عناصر خاکی کمیاب اهداف شرکت ابتدا مبتنی بر تغلیظ کانی مونازیت از طریق جدایش ثقلی است و مرحله بعدی تولید اکسید عناصر خاکی کمیاب است که از طریق فرآیند‌ها و فرآوری‌های مختلف و نیز با استفاده از تکنولوژی‌های نوین محقق می‌شود به طوری که تولید اکسید این عناصر، ارزش افزوده به مراتب بیشتری را ایجاد می‌کند، بنابراین مطالعات در این زمینه توسط شرکت تجلی همچنان ادامه دارد.
دست یابی به تکنولوژی فرآوری و استحصال و تولید اکسید عناصر خاکی کمیاب هدف بزرگی است که در صورت تحقق و بومی سازی آن در کشور می‌تواند گام بلندی در عرصه پیشرفت علمی و صنعتی کشور در زمینه تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع دارای تکنولوژی بالا محسوب شود.
شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات تکنولوژی و فرآیند‌های پیچیده و متنوع تغلیظ فیزیکی کانی مونازیت و سایر کانی‌های ارزشمند همراه را از طریق جدایش ثقلی به طور کامل در اختیار دارد که مرحله انجام تست‌های آزمایشگاهی و نیمه صنعتی نیز در شرف انجام است.
در کشور نیاز بالایی به عناصر نادر خاکی جهت استفاده در صنایع مختلف از جمله تولید کاتالیست، ساخت آهنربا‌های دائمی، استفاده در صنایع الکترونیک با کارائی بالا (نظیر لیزر‌های اشعه ایکس)، تولید آلیا‌های فلزی خاص، صنایع دفاعی و هوا و فضا و … وجود دارد و نقش مهمی در توسعه صنعتی کشور دارد.
گواهی کشف این محدوده‌ها به نام شرکت تجلی صادر شده است، اما راهبری و بهره برداری پروژه به شرکت سپهر تجلی ایرانیان از زیرمجموعه‌های شرکت تجلی واگذار شده است. در راستای توسعه سرمایه گذاری در عناصر خاکی کمیاب، شرکت تجلی اقدام به ثبت ۵ محدوده جدید نموده است که در مرحله اخذ استعلام از ارگان‌های ذی ربط قرار دارند. این محدوده‌ها در استان‌های بوشهر، اصفهان، کرمان، یزد و هرمزگان می‌باشند، که پس از اخذ پروانه‌های اکتشاف محدوده‌های مذکور در اسرع وقت نسبت به شروع عملیات اکتشاف آن‌ها اقدام خواهد شد.
نقش عناصر نادر خاکی را چطور می‌بینید؟
این عناصر بسیار حائز اهمیت هستند و در مواردی به عنوان اهرم فشار سیاسی و اقتصادی به کشور‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال اختلافات سیاسی بین ژاپن و چین از قبل اختلال یا قطع صادرات این عناصر از طرف چین به عنوان بزرگ‌ترین دارنده تکنولوژی تولید این عناصر به ژاپن به دلیل منازعات ژئوپلوتیک و یا ایجاد محدودیت عرضه این مواد معدنی از طرف چین به آمریکا جهت اختلال در صنایع دفاعی و نظامی آمریکا می‌توان اشاره نمود.
تولید و بازار عرضه این عناصر در جهان به صورت انحصاری در اختیار کشور‌های محدودی قرار دارد که با پیشرفتی که در برخی کشور‌ها در زمینه تولید و استحصال این عناصر پدید آمده است، در آینده امید است از ید انحصار این کشور‌ها خارج شود.
وضعیت شرکت تجلی در محدوده‌های لیتیوم به چه صورت است؟
ورود شرکت تجلی به پروژه‌های لیتیوم از سال ۱۴۰۰ و در راستای اهداف سرمایه گذاری این شرکت در عناصر استراتژیک آغاز شد. برای نیل به این هدف قبل از هر اقدامی از طریق مراجعه به اساتید، متخصصان، مدیران سازمان‌های بزرگ دولتی و صاحبان صنایع مرتبط که طی سالیان متمادی در این زمینه فعالیت و سوابق درخشانی داشتند نسبت به اخذ مشاوره اقدام شد.
این مراجعات و اخذ نظرات متعدد، با معرفی یکی از اساتید بنام دانشگاه شد که تلاش‌های بسزایی را در زمینه شناسایی منابع و پتانسیل‌های لیتیوم شورابه‌ای و رسی (هکتوریت) در کشور انجام داده اند که توسط وی منجر به تهیه و تدوین طرح جامع لیتیوم کشور شده است و به وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران ارائه گردیده است.
بدین منظور جلسات متعددی با وی برگزار و در نهایت به عقد قرارداد مشاوره با وی در زمینه معرفی منابع و پتانسیل‌های لیتیوم کشور به شرکت تجلی، جهت آغاز سرمایه گذاری شرکت از طریق ثبت محدوده‌ها یا شرکت در مزایده‌های معدنی، منجر شد، بدین ترتیب ۱۸ محدوده اکتشافی اولویت دار در استان‌های مختلف معرفی شد. به دلیل برخی مشکلات نظیر زمان بر بودن اخذ صلاحیت فنی و مالی و عدم آزادسازی پهنه‌ها و عدم برگزاری برخی مزایده‌ها از طریق استان‌های هدف باعث شد تملک محدوده‌های مورد معرفی با تأخیر انجام پذیرد. به محض مهیا شدن شرایط ثبت محدوده‌ها در سامانه کاداستر معادن سریعاً اقدام به ثبت ۴ محدوده پتانسیل دار در استان خراسان جنوبی اقدام شد.
در ضمن یک محدوده نیز از طریق شرکت در برگزاری مزایده‌های استان خراسان جنوبی و اعلام برنده شدن شرکت سپهر تجلی ایرانیان در این مزایده به مجموع محدوده‌های شرکت افزوده شد. بدین ترتیب تعداد ۵ محدوده در استان خراسان جنوبی در حوزه سرمایه گذاری فلز استراتژیک لیتیوم مجموعاً به مساحت ۳۴۲ کیلومتر مربع در اختیار شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات و شرکت‌های زیرمجموعه قرار گرفته است؛ که ۳ محدوده، حدوداً به مساحت ۱۷۲، ۱۲۴ و ۱۴.۵ کیلومتر مربع با پیگیری و اقدامات لازم از طریق سازمان صمت منتج به اخذ پروانه اکتشاف شده است و دو محدوده دیگر به مساحت ۱۱.۵ و ۲۰ کیلیومتر مربع نیز در شرف اخذ پروانه اکتشاف قرار دارند.
طبق برنامه ریزی‌های به عمل آمده ابتدا در ۳ محدوده دارای پروانه اکتشاف از اواسط خردادماه، عملیات اکتشاف در فاز شناسایی و پی جویی آغاز خواهد شد که با پیشرفت عملیات اکتشاف در فاز‌های بعدی قطعاً با شناسایی دقیق تمرکز ماده معدنی وسعت محدوده‌های اکتشافی کاسته خواهد شد.
با توجه به محدودیت زمانی انجام نمونه برداری سیستماتیک در محدوده‌های لیتیوم شورابه‌ای در فصل تابستان به دلیل تبخیر بالای محیط، میزان تغلیظ املاح موجود در شورابه و همچنین عیار عناصر ارزشمند افزایش می‌یابد. یکی از نکات بسیار مهم در اکتشاف عنصر لیتیوم و عناصر ارزشمند همراه نحوه برداشت و نگهداری تا زمان انجام آماده سازی و انجام آنالیز دستگاهی است که طبق یک پروتکل خاص، علمی و تخصصی انجام می‌پذیرد. همچنین جهت صحت و دقت آنالیز دستگاهی نمونه‌های برداشت شده و برای اخذ نتایج صحیح و قابل اتکاء جهت انجام اقتصادی سرمایه گذاری بهینه، ضمن استفاده از آزمایشگاه‌های معتبر داخلی با آزمایشگاه‌های خارجی معتبر در کشور‌های آلمان، کانادا و استرالیا مذاکرات در شرف انجام است.
به نظر شما تا رسیدن به محصول نهایی در لیتیوم مثل باتری خودرو‌های برقی، چقدر فاصله داریم؟
انجام عملیات اکتشاف در محدوده‌های شرکت براساس پیش بینی‌های به عمل آمده و در صورت عدم بروز تأخیرات ناخواسته، بین ۱ الی ۱.۵ سال به طول خواهد انجامید. بخش عمده تأخیرات احتمالی مربوط به ارسال، انجام و اخذ نتایج آنالیز دستگاهی نمونه‌های برداشت شده در آزمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی است.
در بحث فرآوری و استحصال این عنصر استرتژیک و عناصر ارزشمند همراه، در داخل و خارج کشور رایزنی‌ها در حال انجام است.
بزرگ‌ترین منابع لیتیوم در برخی کشور‌های آمریکای لاتین نظیر آرژانتین، شیلی و بولیوی که مجموعاً ۶۳ درصد کل ذخایر شناخته شده جهان را در اختیار دارند و همچنین استرالیا و چین قرار دارد؛ که بیش از ۴۰ سال است که در زمینه اکتشاف و فرآوری و استحصال آن فعالیت می‌کنند و عملاً صاحب تکنولوژی تولید این عنصر هستند.
کشور برای کسب تکنولوژی فرآوری و استحصال لیتیوم به عنوان فلز صنایع آینده، نیازمند انجام سرمایه گذاری گسترده در زمینه شناسایی منابع و ذخایر قابل استحصال کشور و همچنین آموزش نیروی متخصص و تجهیز آزمایشگاه‌های تخصصی در استاندارد جهانی در جهت انجام برخی تست‌های آزمایشگاهی و صنعتی بسیار تخصصی می‌باشد که در این زمینه شرکت تجلی، هم در بعد سرمایه گذاری و هم در بعد بومی سازی این صنعت قدم‌های بزرگی را برداشته است.
بدین منظور شرکت تجلی اخیراً فراخوان شناسایی شرکت‌های مشاور در زمینه فرآوری و استحصال لیتیوم و عناصر همراه را در روزنامه‌های کشور انتشار داده است.
با عنایت به مواردی که اشاره شد، جهت رسیدن به استاندارد‌های جهانی این صنعت که فاصله فاحشی احساس می‌شود عزم جدی در کشور می‌بایست ایجاد شود که بحمدالله در حال شکل گیری است و امید است در کمتر از ۱۰ سال آینده این امر در کشور محقق شود.
آیا پهنه‌های دیگر مثل دشت قهاوند هم مد نظر شرکت بوده است؟
همان طور که اشاره شد از سال ۱۴۰۰ در شرکت تجلی ایده ورود به سرمایه گذاری در حوزه لیتیوم شکل گرفت. در این راستا محدوده‌های دارای پتانسیل لیتیوم به شرکت پیشنهاد شد که یکی از این محدوده‌ها که به شرکت معرفی شد، محدوده شهرستان قهاوند استان همدان بود که هماهنگی‌های لازم جهت بازدید از محدوده مذکور انجام پذیرفت. ژنز محدوده‌های اطراف قهاوند رسی است و با توجه به اینکه منابع مهم لیتیوم که در رس‌های هکتوریتی می‌باشد از لحاظ ژنز با محدوده‌های قهاوند متفاوت است. بر اساس نتایج آنالیز دستگاهی و مطالعات کانی شناسی نمونه‌های برداشت شده از این محدوده‌ها بیشترین عیار لیتیوم ۸۰ PPM بدست آمد که اگر حتی جزء رس‌های هکتوریتی هم محسوب می‌شد می‌بایست حداقل عیار آن ۲۰۰ PPM می‌بود که عملاً با توجه به ژنز متفاوت آن و تکنولوژی بسیار پیچیده فرآوری و استحصال آن لااقل در شرایط فعلی فاقد ارزش اقتصادی می‌باشد.
ذخیره اعلام شده از طرف سازمان صمت استان مذکور هم که ذخیره ۸.۵ میلیون تن لیتیوم محدوده قهاوند عنوان شده است، ذخیره کل سنگ میزبان حاوی رس دگرسانی است که اعلام این خبر در کشور با چالش‌های فراوانی مواجه شد.
ما در جهت تولید دانش فنی در حوزه فرآوری و استحصال لیتیوم از تمامی ظرفیت‌های علمی، تخصصی و فنی اساتید، متخصصان و صاحبان صنایع مرتبط با دعوت از آن‌ها استفاده کرده و خواهیم کرد. در مرحله اول اکتشاف سیستماتیک منابع موجود در محدوده‌های شرکت در دستور کار قرار گرفته است که انشاالله طبق پیش بینی‌های دقیق انجام شده با اخذ نتایج مثبت سایر مراحل با برنامه ریزی‌های به عمل آمده و مبتنی بر اهداف عالیه شرکت در این حوزه با سرعت انجام خواهد پذیرفت.
آیا تجلی به دنبال احداث مرکزی برای تحقیقات در حوزه عناصر نادر خاکی است؟
همانگونه که قبلاً توضیح داده شد یکی از اهداف عالیه شرکت تجلی سرمایه گذاری در حوزه مواد معدنی پلی متال و فلزات ارزشمند رنگین می‌باشد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مس، طلا، روی، نیکل و گروه پلاتین اشاره نمود. سال گذشته یکسری محدوده‌های اکتشافی طلای کشور در استان‌های مختلف به شرکت تجلی معرفی شد، با عنایت به حساسیت و دقت آنالیز دستگاهی عنصر طلا که یکی از پراهمیت‌ترین بخش شناسایی و اکتشاف این عنصر ارزشمند است. حتی در برخی آزمایشگاه‌های معتبر کشور هم گاهاً به دلیل عدم آماده سازی مناسب نمونه و برداشت حداکثر ۱۰ گرم از نمونه بعد از آماده سازی برای انجام آنالیز دستگاهی به دلیل محدودیت حجم بوته آزمایشگاهی، عدم وجود اپراتور متخصص پای دستگاه آنالیز و عدم دقت لازم و خطای خوانش دستگاه و … در نهایت قادر به شناسایی طلا نمی‌شوند و به این ترتیب در خیلی از محدوده‌های احتمالاً پتانسیل دار کشور به راحتی به دلیل عدم شناسایی در آزمایشگاه، ادامه عملیات اکتشاف در آن‌ها متوقف می‌گردید.
از آن زمان یکی از اهداف شرکت تجلی تأسیس و احداث آزمایشگاه مرجع جهت آنالیز دستگاهی مواد معدنی می‌باشد. با توجه به اینکه در اوایل کار پروژه‌های معدنی شرکت محدود به دو محدوده اکتشافی بود تصمیم برآن شد که از آزمایشگاه‌های معتبر داخلی تحت نظارت‌های خاص نظیر انتخاب نمونه‌های تکراری و استفاده از نمونه‌های CRM و … حهت افزایش دقت و صحت آنالیز نمونه‌ها استفاده شود.
اکنون به دلیل تعدد پروژه‌های معدنی شرکت و انجام عملیات اکتشاف بر روی عناصر خاکی کمیاب و عناصر استرتژیک نظیر لیتیوم و همچنین کانسار‌های پلی متال، مس و طلا در استان‌های مختلف کشور و تعداد زیاد نمونه‌ها و هزینه‌های بالای انجام آنالیز دستگاهی متنوع، شرکت تجلی را برآن داشته تا با جدیت بیشتری به تأسیس آزمایشگاه مرجع اقدام نماید.
در مرحله آتی با اخذ نتایج مثبت از عملیات اکتشاف تکمیلی در محدوده‌های شهرستان مروست، احداث کارخانه فرآوری تغلیظ و استحصال کانی مونازیت و سایر کانی‌های حاوی عناصر خاکی کمیاب و شروع عملیات اکتشاف در ۵ محدوده عناصر خاکی کمیاب در استان‌های یاد شده، شرکت تجلی به عنوان پیشگام فعالیت در حوزه عناصر خاکی کمیاب حتماً به احداث مرکز تحقیقات برای حوزه‌های پایین دستی و بالادستی این عناصر در قالب تأسیس یک شرکت دانش بنیان با استفاده از نیروی‌های متخصص و توانمند و تخصیص سهام و تزریق سرمایه اقدام خواهد کرد.
