کفگیر دولت بدون هنر، به کف دیگ خورده است!

مهدیه علیجانی کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با بورس‌نیوز، در پاسخ به این سؤال که در صورت عدم شکل‌گیری تورم‌های بالا، افزایش‌های نگران‌کننده نرخ ارز و افزایش‌های غیرمحتمل قیمت جهانی کالا‌های اساسی، می‌توان به عواملی دیگر برای رشد بازار امیدوار بود، بیان کرد: قبل از توضیح در مورد عوامل اثرگذار بر قیمت سهام، لازم است خصوصیت اصلی دارایی‌های مالی را یادآوری کنم. دارایی‌های مالی مثل سهام، اوراق درآمد ثابت و مشتقات بنا بر جریان وجه نقد آتی آن‌ها قیمت‌گذاری می‌شوند. باتوجه‌به این خصوصیت، هرگاه مقدار جریان وجه نقد آتی مورد انتظار یا احتمال وقوع آن تغییر کند؛ قیمت این دارایی‌ها نیز تغییر می‌کند. هر عاملی که منجر به فروش بهتر یا کاهش بهای تمام شده محصولات شرکت‌ها در ماه‌های آتی شود می‌تواند قیمت سهام را تغییر دهد. افزایش تورم، نرخ ارز و قیمت کالا‌های اساسی ازاین‌دست موارد است.

وی ادامه داد: نکته مهم دیگر ریسک سهام است. هر چه ریسک یا احتمال عدم وقوع بیشتر باشد بازدهی مورد طلب سرمایه‌گذاران بیشتر است و قیمتی که سرمایه‌گذاران حاضر به خرید هستند کمتر می‌شود؛ بنابراین برای رشد قیمت سهام و بازار، با ثابت گرفتن سایر فاکتور‌ها باید ریسک‌ها کاهش یابند. اولین و مهم‌ترین ریسک حال حاضر بازار وجود دولتی معتاد و بی‌پول است. چند دهه پول نفت در کنار سایر منابع باعث شده است که دولت بدون هنر و تنبل، بزرگ شود و حالا که کفگیر بنا به تحریم‌ها و تمام‌شدن ذخائر اجتماعی - اقتصادی به کف دیگ خورده است؛ برای کسب درآمد دست در جیب شرکت‌ها می‎کند و هرجایی که پول ببیند سعی می‌کند به هر نحوی شده آن را تصاحب کند. کسری بودجه، افزایش مالیات، افزایش نرخ خوراک صنایع، وضع عوارض بر صادرات و... همه از جمله نشانه‌های همین حال‌وروز دولت است. 

این کارشناس تکمیل کرد: این موارد نه‌ تنها بر سود شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد؛ بلکه در مواردی مانند قیمت‌گذاری دستوری، اصل مالکیت خصوصی را زیر سؤال می‌برد. هر چند که در افق چندماهه، با وجود کسری بودجه و نیز نبود عقلانیت کافی در حکمرانی اقتصادی، امیدی به رفع این ریسک‌ها نیست؛ اما حذف آن‌ها می‌تواند به رشد بازار کمک کند.

علیجانی، دستورالعمل دولت مبنی بر تعیین نرخ خوراک بر اساس فرمول چه مزایایی می‌تواند داشته باشد را این‌گونه توضیح داد: یک مثال از شرایط موجود، حذف فرمول از قیمت‌گذاری گاز خوراک صنایع بود. اگرچه بعد از ماه‌ها، حاکمیت اقتصادی به همان فرمول سابق برگشت؛ اما تجربه نشان داده که به پایداری تصمیمات نمی‌توان دلخوش بود و هر لحظه ممکن است با شعار‌های انقلابی این قوانین نادیده گرفته شود. از طرف دیگر، با برگشت قیمت‌گذاری خوراک صنایع به فرمول و درنظرگرفتن نرخ ارز سامانه نیما انتظار داریم که نرخ گاز صنایع در فصل سرما از ۸ هزار تومان فراتر رود. قیمت خوراک ۸ هزارتومانی در کنار قطعی گاز در زمستان باعث زیان شرکت‌ها می‌شود. ازاین‌رو انتظار نداریم که این اخبار به رشد بازار سرمایه منجر شود.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: در این شرایط صحبت از حمایت برای جبران سود صنایع طنز تلخی بیش نیست. دولتی که توان تأمین مخارج روزمره خود را ندارد تنها از طریق اعمال محدودیت و قیمت‌گذاری می‌تواند از یک‌سری شرکت‌ها حمایت کند که نتیجه آن توزیع رانت بین گروه‌های خاص است. این حمایت‌ها به معنی اعمال سقف قیمت فروش برای شرکت‌های بالادست است. به بیان دیگر با کاهش سود شرکت‌های بالادست سعی به ایجاد سود برای شرکت‌های دیگر می‌شود. این دست موارد باز هم به قیمت‌گذاری دستوری و اعمال ریسک منجر می‌شود که در نهایت به نتیجه‌ای برعکس نتیجه مطلوب می‌انجامد.

مهدیه علیجانی، تأثیر ارتباطات جدید بین‌المللی بر بازار سرمایه را شرح داد: جدا بودن سیستم بانکی ایران از دنیا و عدم ارتباط با کشور‌ها نیز یکی از موانع مقابل اقتصاد و بازار سرمایه است. شرکت‌های صادرکننده برای حفظ سهم بازار ناچار به اعطای تخفیف هستند. با تجاوز روسیه به اوکراین و تحریم کشور روسیه، یک رقیب در اعطای تخفیف برای ایران به وجود آمده است که فروش شرکت‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده است. اگر تحریم و این مشکلات حل شود می‌تواند به فروش آسان‌تر شرکت‌ها و بهبود شرایط کمک کند. 

وی ادامه داد: بازار سرمایه از یک‌جهت دیگر هم می‌تواند دچار رشد یا کاهش قیمت شود، آن هم قیمت ریال (بخوانیم نرخ بهره) است. اگرچه قیمت ریال به‌سرعت در سایر دارایی‌ها به‌خصوص دلار خود را نشان می‌دهد؛ اما گا‌ها در مواردی مانند بهار سال ۹۹ قیمت ریال ابتدا خود را در بازار‌هایی به جز دلار نشان داد. انتشار اوراق توسط دولت، افزایش نرخ بهره بین‌بانکی و محدودیت‌های اعمالی بانک مرکزی بر بانک‌های تجاری باعث گران‌شدن ریال می‌شود. تحت چنین شرایطی، پایین‌تر آمدن P/E بازار امری طبیعی خواهد بود.

علیجانی گفت: مطابق داده‌های منتشر شده، کاهش نرخ رشد نقدینگی و درعین‌حال رشد پایه پولی به معنای سیاست انقباضی بانک مرکزی برای مردم و صنایع و در مقابل، آزادی چاپ پول برای مخارج دولت است. در این شرایط، بازارها، صنایع و کسب‌وکار رکورد را تجربه خواهند کرد. در سایر بازار‌ها صاحب دارایی در صورت نیاز به نقدینگی به‌راحتی نمی‌تواند دارایی را به فروش برساند؛ ولی در بازار سهام با ۵ درصد پایین‌تر از قیمت روز به‌سادگی می‌تواند دارایی را به وجه نقد تبدیل کند. ازاین‌رو در صورت اعمال سیاست انقباضی بازار سهام به‌سرعت واکنش نشان می‌دهد.

کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: در این شرایط سرمایه‌گذاران بهتر است بدون قبول استفاده از اهرم در بازار‌ها باقی بمانند و به سمت ابزار‌های درآمد ثابت مثل اوراق و سپرده‌ها نروند؛ چراکه دیر یا زود این پایه پولی به نقدینگی تبدیل خواهد شد و رشد شدید و البته افسارگسیخته در دارایی‌ها و دلار را به ارمغان خواهد آورد. برای گذر از این شرایط، سرمایه‌گذاران باید با بررسی دقیق عملکرد شرکت‌ها و صنایع اقدام به خرید سهام شرکت‌هایی کنند که هم روند تولید و فروش آن‌ها از ثبات خوبی برخوردار است و هم بنا به صورت‌های مالی انعطاف‌پذیری قابل‌قبولی در برابر شرایط خواهند داشت و از خرید بر مبنای اخبار غیر موثق و توصیه افراد غیرمتخصص خودداری کنند. 

مهدیه علیجانی در پاسخ به این سؤال که در شرایط کنونی برای پیش‌بینی بازار سرمایه باید چه فاکتور‌هایی را مدنظر قرارداد، گفت: برای پیش‌بینی آینده بازار به نظر بررسی شرایط کلان اقتصادی به‌خصوص عملکرد بانک مرکزی و تأثیر سیاست‌ها بر اقتصاد از مهم‌ترین عوامل است. دیر یا زود بانک مرکزی ناچار به عقب‌نشینی از روند جاری می‌شود، آن روز وقت جهش بازار‌ها خواهد بود.