ایران این هفته بهانه را از دست آژانس می‌گیرد

ایران به پنج موضوع مورد نظر آژانس در قالب توافق «چارچوبی برای همکاری» تا قبل از انتشار گزارش جدید مدیرکل آژانس پاسخ می‌دهد.

به گزارش ایسنا، بر اساس گام سوم از تفاهم "چارچوبی برای همکاری" میان ایران و آژانس پنج موضوع برای پاسخ به آن‌ها مورد تفاهم قرار گرفت که تا اوایل شهریور باید به آن پرداخته می‌شد اما این مرحله با توجه به اختلاف نظر میان ایران و آژانس بر سر نحوه گزارش‌دهی آژانس درباره همکاری‌های اخیر ایران با آژانس به ویژه بر سر موضوع "چاشنی‌های ایمن انفجاری" طولانی‌تر شد.

با پاسخ به این سوالات، ایران به ۱۸ سوال آژانس پاسخ داده است. ایران اعلام کرده است که آژانس باید به سوالات بی‌پایه و اساسش درباره برخی موضوعات پایان دهد. به گفته علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، آژانس ابتدا درباره چاشنی‌های ایمن انفجاری دو سوال مطرح کرده است که در جریان بررسی مساله به ۶۰ سوال تبدیل شد.

از سویی ایران اعلام کرده است که آژانس باید درباره هر موضوع که بررسی و پاسخ داده می‌شود نظر صریح و قطعی خود را بیان کند و از ادبیات و استفاده از عبارات مبهم که بی‌اعتمادی میان دو طرف را دامن می‌زند اجتناب کند. در سفر اخیر یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس به ایران موضوع چگونگی بررسی و پاسخ به موضوعات مطرح از سوی آژانس میان مقامات ارشد ایران و مدیرکل مورد بحث قرار گرفت.

مدیرکل آژانس در بیانیه‌ای در پایان دیدارش از تهران درباره موضوع چاشنی‌های انفجاری اعلام کرد: ایران درباره تصمیمش در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی اطلاعاتی را برای توسعه چاشنی‌های ایمن‌تر ارائه کرده است. هم‌چنین اطلاعاتی را درباره کاربرد چاشنی‌ها در صنعت نفت و گاز بعد از ۲۰۰۷ نیز ارائه داده است که از نظر ما با رویه‌های صنعتی موجود این اطلاعات ناهم‌خوان نیست.

رویکرد یوکیا آمانو در ارایه نظر آژانس بر سر موضوعات و سوالات باقی مانده که در همکاری جدید ایران با آژانس در حال بررسی هستند مورد انتقاد بسیاری از صاحبنظران و کارشناسان فنی است. رویکرد اتخاذ شده از سوی آژانس درباره ایران به طور قطع یک استثناست. در همین رابطه علی‌اکبر صالحی اخیرا در سخنانی اظهار کرد که ما از آژانس می‌خواهیم همان‌طور که درباره کره‌جنوبی یا یکی از کشورهای منطقه برخورد کرد با ایران نیز برخورد کند.

کارشناسان معتقدند، سیاسی کاری آژانس در رابطه با موضوع ایران طی سال‌های گذشته با کیفیت‌های مختلف، دو طرف را به لحاظ فنی و سیاسی نسبت به یکدیگر هر روز بی‌اعتمادتر کرده است. این در حالی است که همکاری‌های ایران با آژانس در چارچوب پادمان جامع یا فراتر از آن در نوع خود در میان اعضای آژانس بی‌سابقه است.

این کارشناسان بر این نظرند که آژانس به عنوان بازوی فنی و حقوقی مذاکرات سیاسی ایران و ۱+۵ باید به پیشبرد مذاکرات کمک کند اما این رویکرد آژانس بیش‌تر روند مذاکرات و رسیدن به نتیجه نهایی را کند می‌کند. پس از انتشار بیانیه آژانس توسط یوکیا آمانو در تهران، ایران نیز اعلام کرد که همکاری درباره پاسخ به پنج سوال مطرح که قرار بود تا سوم شهریور انجام شود و به خاطر برخی اختلاف‌نظرها درباره نحوه کار متوقف شده بود را از سر می‌گیرد.

این پنج موضوع به این شرح است:

۱) تبادل اطلاعات با آژانس در رابطه با ادعاهای مطرح شده درباره مبادرت به انفجارهای قدرتمند، از جمله انجام آزمایش انفجار قدرتمند در مقیاس بزرگ در ایران.

۲) ارایه اطلاعات مربوطه مورد توافق و توضیحات مربوط به مطالعات صورت گرفته و یا مقالات منتشر شده در ایران در رابطه با کاربرد نوترون و مدل‌سازی‌ها و محاسبات مربوطه و استفاده ادعایی از آن‌ها در مواد فشرده.

۳) ارایه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و انجام هماهنگی‌های لازم برای بازدید از یک مرکز تحقیقات و توسعه سانتریفیوژ.

۴) ارایه اطلاعات مورد توافق دوجانبه و دسترسی مدیریت شده به کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاه‌های تولید روتور سانتریفیوژ و تأسیسات ذخیره‌سازی و

۵) جمع‌بندی رهیافت پادمانی در مورد راکتور IR-۴۰.

از پنج مورد فوق دو موضوع محاسبات نوترونی و ادعاهای مربوط به انفجار‌های قدرتمند در چارچوب "مطالعات ادعایی" (PMD) است و سه موضوع دیگر نیز با اقداماتی که ایران باید در چارچوب "برنامه اقدام مشترک" در ۶+۴ ماه (مدت زمان توافق‌نامه ژنو با ۱+۵) انجام دهد مشابه است.

سه موضوع مشترک با اقدامات ایران در برنامه اقدام مشترک تاکنون صورت گرفته است و پاسخ به دو موضوع دیگر که در چارچوب مطالعات ادعایی قرار است شنبه و یک‌شنبه این هفته توسط کارشناسان و بازرسان آژانس انجام شود.

هم‌چنین تعدادی از کارشناسان فنی آژانس به این منظور وارد ایران شدند. حضور بازرسان و کارشناسان فنی در ایران در قالب" چارچوبی برای همکاری" و نیز بازرسی‌های در چارچوب پادمان امری معمول و مستمر است که بنا بر نیاز و ضرورت صورت می‌گیرد.

به نظر می‌آید تا قبل انتشار گزارش بعدی آژانس که اواخر هفته جاری در اختیار ۳۵ عضو شورای حکام برای بررسی قرار می‌گیرد، دو طرف سعی دارند تا به موارد فوق پاسخ دهند. ایران برای پاسخ به دو مورد از پنج مورد اقدامات و مذاکرات را آغاز کرده است اما ممکن است روند بررسی به زمانی بیش‌تر نیاز داشته باشد.