لوگوی هما، برترین لوگوی خطوط هوایی جهان
، ادوارد زهرابیان طراح لوگوی «هما» از چگونگی طراحی این لوگو گفته است. در سال گذشته میلادی آژانس خبری حمل و نقل هوایی، لوگوی هواپیمایی ملی ایران «هما» را به عنوان برترین لوگوی ایرلاین‌های دنیا معرفی کرد.
آژانس خبری حمل و نقل هوایی skift در آن زمان ۳۰ لوگوی برتر شرکت‌های هوایی دنیا را معرفی کرده بود. در این بین لوگوی هواپیمایی ملی ایران «هما» به دلیل جذابیت، سادگی و رسا بودن پیام به عنوان برترین لوگوی شرکت‌های هوایی جهان انتخاب شد.
زهرابیان می‌گوید در سال ۱۳۴۰ خورشیدی (۱۹۶۱ میلادی) آگهی یک مسابقه برای طراحی لوگوی شرکت هواپیمایی ایران را که آن زمان تازه تشکیل شده بود در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات آن‌زمان دیده است.
ادوارد زهرابیان آن زمان حدود ۲۱ سال داشت و هنوز وارد دانشگاه نشده بود. او که خود را برای شرکت در کنکور آماده می‌کرد، تصمیم می‌گیرد در این مسابقه شرکت کند.
طراح برترین لوگوی شرکت‌های هوایی دنیا می‌گوید: «تاریخ مسابقه ماه خرداد بود. اعلام نتیجه آن البته چندماهی طول کشید. وقتی دیدم خبری از اعلام نتیجه مسابقه نیست، به شرکت هواپیمایی ملی ایران که تازه تأسیس شده بود تلفن کردم و گفتم آقا چه خبر از این آگهی که داده بودید و من در مسابقه‌اش شرکت کردم. گفتند اسمت چیست. گفتم فلان کس هستم. گفتند تو برنده شده‌ای.»
ادوارد زهرابیان می‌گوید وقتی طرح خود را برای شرکت در مسابقه فرستاده در توضیح این آرم به این نکته هم اشاره کرده که اتفاقا حروف اول «هواپیمایی ملی ایران» مترادف با پرنده اساطیری ایران یعنی «هما» می‌شود. به این ترتیب با لوگوی طراحی شده توسط ادوراد زهرابیان، نام «هما» نیز برای «هواپیمایی ملی ایران» برگزیده می‌شود.
هیات داروان مسابقه طراحی لوگو «هواپیمایی ملی ایران» که در نهایت طرح ادوارد زهرابیان را انتخاب کردند، عده‌ای از اساتید دانشگاه هنرهای زیبای تهران آن زمان بوده‌اند. هیات داوران آن مسابقه در بیان دلایل خود برای انتخاب طرح ادوارد زهرابیان، به سادگی و یک‌رنگی طرح اشاره کرده‌اند.
در سال ۱۳۴۱ سرلشکر خادمی مدیرعامل وقت «هواپیمایی ملی ایران» نامه‌ای رسمی برای ادوارد زهرابیان می‌فرستد و از ثبت قانونی لوگوی طراحی شده توسط او برای «هواپیمایی ملی ایران» خبر می‌دهد.
تندیس غول‌پیکر تخت‌جمشید خمیرمایه طرح «هما»
ادوارد زهرابیان درباره این‌که چه‌طور طرح پرنده اساطیری هما را به‌عنوان خمیرمایه و پایه طراحی این لوگو قرار داده می‌گوید: «آن زمان به دنبال سوژه‌ای می‌گشتم که بتوانم طرح را براساس آن طراحی کنم. آن زمان زیاد سفر می‌کردم. به آثار تاریخی علاقه داشتم و هنوزهم دارم. یادم آمد که یک چنین سرستونی در تخت جمشید است که می‌تواند خمیرمایه این طرح باشد.»
وقتی به کتاب‌های مستشرقین غربی مثل گروپ و گیرشمن که آن زمان از بازدیدهای آثار تاریخی نوشته بودند، رجوع کردم، دیدم آن‌ها هم به این تندیس غول‌پیکر برخورد کرده بودند که روی سرستون‌های پاسارگارد یا همان تخت جمشید می‌تواند بار خیلی سنگینی را روی دوش خودش حمل کند.»
سر این تندیس اساطیری ایران از یال اسب، گوش گاو و صورت عقاب تشکیل شده است. ادوارد زهرابیان ادامه می‌دهد: «شرکت هواپیمایی ملی ایران باید در هر پنج قاره دنیا به طور همزمان پرواز می‌کرد. این بهترین تداعی برای من بود. این‌که این لوگو باید بتواند بار سنگینی را روی پشت خودش حمل کند. تمام این‌ها باهم برای من نوعی تداعی بود که بتوانم این لوگو را طراحی کنم و خوشبختانه نتیجه داد.»
داستان تلاش عده‌ای برای جازدن خود به‌عنوان طراح لوگوی «هما»
داستان تلاش برخی برای این‌که طرح لوگوی هما را پس ازانقلاب اسلامی به نام خود بزنند نیز جالب است. ادوارد زهرابیان می‌گوید حدود ۲۰ سال پیش مرتضی ممیز «پدر گرافیک» ایران کتابی با عنوان «آرم‌ها و نشانه‌ها» منتشر کرده است. در چاپ اولیه این کتاب یک نفر خود را به عناون طراح لوگوی هما جا می‌زند.
ادوارد زهرابیان می‌گوید: «این آقا احتمالا فکر کرده ۲۰، ۳۰ سالی است که سروصدایی از من نیست و شاید من از این مملکت رفته‌ام. ایشان هم یا کارمند ایران‌ایر بودند یا کارهای طراحی آن‌جا را می‌کردند. ناگهان به من خبر رسید که در چاپ این کتاب این طرح به نام ایشان ثبت شده است. البته مدارک در اختیار من بود. بلند شدم رفتم پیش آقای ممیز و گفتم آقا شما مدرکی دارید که این لوگو را به نام ایشان ثبت کرده‌اید؟ مرتضی ممیز گفت مدرکی ندارم. این آقا گفت من طراحی کرده‌ام و من هم باور کردم. نهایتا وقتی که مدرک من را دید، واقعا جا خورد و گفت که در اولین چاپ بعدی کتاب تصحیح خواهد کرد و این کار را هم کرد.»
ادوارد زهرابیان همچنین گلایه می‌کند از برخی رسانه‌های داخلی و خارجی که در گزارش‌های خود عنوان کرده‌اند «چون ادوارد زهرابیان از ایران مهاجرت کرد، اشخاص دیگری می‌خواسته‌اند این طرح را به‌نام خودشان به ثبت برسانند.»
طراح لوگوی هما، برترین لوگوی شرکت‌های هوایی دنیا می‌گوید: «من هیچ وقت از این مملکت نرفتم و می‌خواهم تاکید کنم که هیچ‌وقت جلای وطن نکردم. این مسئله برای من خیلی مهم است.»
ادوارد زهرابیان: لوگوی لوفت‌هانزا را می‌پسندم
ادوارد زهرابیان همچنین نظرش را درباره لوگوی دیگر ایرلاین‌های جهان می‌گوید: «اگر دقت کرده باشید، لوگوی اکثر شرکت‌های هواپیمایی دنیا تاکنون دچار تغییر شده‌اند. یعنی احساس کرده‌اند که باید آن را به روز کنند. مثل ایرفرانس و... اگر به آرم اکثر ایرلاین‌ها دقت کنید، می‌بینید که آن‌ها را هر چند سال یک‌بار نو می‌کنند. یکی از دلایل این تغییر این است که این ایرلاین‌ها می‌بینند لوگوشان هنوز جای شایسته خود را پیدا نکرده است. تنها موردی که من می‌توانم به آن اشاره کنم، لوگوی لوفت‌هانزا است. لوگوی لوفت‌هانزا از روز اول تا به امروز دست نخورده باقی مانده است. این نشان می‌دهد این لوگو جای خود را را پیدا کرده است.»
حدود 5 سال پیش در جشن چهل‌وهفتمین سال تاسیس ایران‌ایر رسما از ادوارد زهرابیان به عنوان طراح لوگوی هما تقدیر شد.
