بررسی صنعت سیم و کابل در جهان و ایران

کابل

بافه یا شاه‌سیم یا کابل به انگلیسی(Cable)، به یک یا چند سیم یا طناب که در کنار هم یا به صورت بسته، به‌هم‌پیچیده یا به‌هم‌بافته برای شکل‌دادن یک مجموعه یگانه هستند، گفته می‌شود. در مکانیک، کابل‌ها برای بالابردن و کشیدن به کار می‌رود. کابل مکانیکی را به طور تخصصی‌تر طناب فولادی یا سیم بکسل می‌نامند. در برق، از آن‌ها برای هدایت جریان برق استفاده می‌شود. یک کابل نوری دارای یک یا چند فیبر نوری در یک پوشش محافظ است که از فیبرها محافظت می‌کند.

در اصطلاح فنی به دو طناب،کنف که به هم تابیده شده باشد،کابل می گویند.این اصطلاح در صنعت های مختلف کاربرد مختلفی نیز دارد،مثلا در کشتیرانی از نگه داشتن کشتی،در مکانیک برای جا به جا کردن اجسام حجیم و سنگین بکار می رود اما بیشترین کاربرد از کابل در صنعت برق به عنوان انتقال دهنده ی انرژی الکترونیکی میباشد.

مهم‌ترین و بیشترین عایقی که در ساختمان کابلها بکار می‌رود P.V.C (پلی وینیل کلراید) است که پرتو دور یا پلاستیک نامیده می‌شود. P.V.C عایقی غیرقابل اشتعال است و این مزیت خوبی در کابلها می‌باشد. دارای انعطاف‌پذیری زیادی می‌باشد. مواردی مانند ارزانی تولید انبوه و سادگی ساخت باعث شده که بیش از ۹۰ درصد کابلهای فشار ضعیف از این عایق درست شوند. نوعی عایق دیگر بنام PET (پلی اتیلن) برای کابلها بکار می‌رود که آتشگیر بوده و در مکانهای اختصاصی بکار می‌رود. در بعضی از کابلها از عایق لاستیکی استفاده می‌شود که کاربرد زیادی ندارد.

هادی کابل‌ها از جنس مس و یا آلومینیوم می‌باشند. در صورتیکه بخواهیم از کابلی با هادی آلومینیوم برای کابل کشی هوایی استفاده کنیم باید یک رشته آن فولاد باشد.

تاریخچه ساخت کابل در جهان

اولین بار کشتیرانان، سال 1830 از کابل به عنوان ابزار کاری خود استفاده میکردند.هم زمان با استفاده از کابل آن ها نیز برای ارتباطات تلگرافی نیز با طریق قرار دادن فولاد نیز استفاده میکردند.البته اکثر استفاده از کابل در آن زمان در کشتیرانی برای استفاده های دیگری بود.اما با پیشرفت علم و نارسانایی بودن فولاد برای اولین بار اصطلاح سیم به کار گرفته شد و هادی آن مس بود.اما این سیم ها در آن زمان بدون عایق بودند و با فراگیر شدن صنعت برق ،خطرات ناشی از برق گرفتگی نیز زیاد شد.در سال 1876 اندیشه تولید کابل با روکش لاستیکی به مرحله اجرا درآمد. در این مرحله چند رشته سیم مسی را به هم تابیده و با نوعی کائوچوی طبیعی به نام « گوتاپرچا» (Guttapercha) روکش می‌کردند.

درآن زمان، فرآیند ساخت کابل بدین شکل بود که ابتدا یک ماده عایق با خاستگاه گیاهی را به دور رسانا پیچیده آن را در دمای 130-140 درجه سانتیگراد خشک و سپس آن را با مواد روغنی؛ رزین یا موم اشباع می‌کردند و سرانجام با سرب روکش می‌نمودند. اما در سال 1887 شیمیدان ها از راه سنتز مواد عایقی جدید موفق به تهیه ماده‌ای به نام « باکلیت» شدند که ارزانتر از لاستیک بود. در همین دوران شبکه‌های با ولتاژ بالاتر نیز جای خود را باز کرده بودند به طوری که در سال 1898، نخستین کابل 10 کیلوولت سه رشته‌ای، برای یک شبکه برق متناوب سه فاز ساخته شد. همراه با روند تکمیلی ساخت کابل که پیوسته ادامه داشت، در سال 1935، یک کارشناس سوئیسی به نام بورل (Borel ) با قراردادن دو الکترود در داخل روغن و با گذاشتن لایه‌های مختلفی از کاغذهای عایق در میان دو الکترود ولتاژ شکست این مواد را اندازه‌گیری کرد و نشان داد که با بهبود شرایط ساخت کیفیت عایقهای کاغذی بالا می‌رود و می‌توان آنها را در ولتاژهای بالاتر به کار گرفت. با این پیشرفت ساخت کابلهای با ولتاژ بالاتر روز به روز گسترش یافت و با بهره گیری از مواد دیگری مانند EPR , PVC , PE و دامنه فعالیت در صنعت کابلسازی فراگستر شد و سرمایه‌گذاریهای کلانی را جذب کرد.

کابلهای XLPE در سال 1953 ، برای نخستین بار کابل خشک با عایق پلی‌اتیلن کراس لینک(XLPE)در کارخانه جنرال الکتریک ساخته شد . عایق پلی‌اتیلن کراس لینک (پخته یا ولکانیزه شده) ماده‌ای است که در پی یک واکنش شیمیایی - گرمایشی از ماده پلی اتیلن گرما - نرم به وجود می‌آید. این ماده از نظر ساختاری به مواد گرما - سخت (Thermoset) بسیار نزدیک است. با این ماده جدید بود که امکان ساخت کابلهایی با ولتاژهای بسیار بالا فراهم آمد. از همین روی امروزه ساخت کابلهای فراتر از 500 کیلوولت نیز امکانپذیر شده است.

روشهای نوین در طراحی کابل و تفاوتهای آن در جهان

روش ساخت کابلهای فشار قوی، تقریباً در تمام کارخانه‌های سازنده، در گوشه و کنار جهان، همانند است. اما در طراحی کابلها و شبکه‌های کابلی و انتخاب نوع کابل تفاوتهایی دیده می‌شود. این تفاوتها در زمینه ساخت کابلهای توزیع خیلی اساسی نیستند. استانداردهایی نیز که برای کابلهای توزیع مورد استفاده قرار می‌گیرند همواره یکسانند و تفاوت های اساسی آنها به سبب اختلاف در دستگاه یکاهای آنهاست.در رابطه با ساخت با استفاده از کابل‌ها، کشورهای جهان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: کشورهایی که از روش ساخت بریتانیا و اروپا پیروی می‌کنند و آنهایی که با روش طراحی در ایالات متحده آمریکا سازگارند.

تاریخچه ساخت کابل در ایران

مستندات موجود نشان می‌دهد که از همان سالهای ورود کارخانه برق امین‌الضرب به ایران در سال 1282 خورشیدی سیم های روکش‌دار و سپس کابل توسط همین شخص خریداری و به ایران وارد گردید. در سالهای نخست بهره‌برداری از انرژی برق معمولاً سیمهای روکش‌دار به کمک مقرهای کوچک و سفیدرنگ قرقره مانندی بر روی دیوارها و سقف اتاق ها و سالن ها نصب می‌شدند، سپس در پی بهره گیری از انرژی برق برای راه اندازی موتورهای برقی در کارگاهها و کارخانه‌ها، استفاده از کابل های پیشرفته‌تر آغاز گردید و با افزایش تعداد کارگاه ها و کارخانه‌ها ورود کابل نیز چشمگیرتر شد. از سویی با جمع آوری شبکه‌های هوایی در شهرهای بزرگ به ویژه در تهران و اصفهان و نصب شبکه‌های زمینی فشار ضعیف و فشار متوسط نیاز به کابل های پیشرفته وارداتی چاره ناپذیر گردید و بنگاه های برق برای تامین نیازهای گوناگون و گاهی پیچیده تنها به بازارهای برون مرزی متکی شدند و انبارهایشان پر از کابل های متنوعی شد که از سازندگان بیشمار در سطح جهان خریداری می کردند. برتری مدارهای کابلی و نیازهای روزافزون به شبکه‌های زمینی در سطح شهرها و درون کارخانه‌ها و کارگاه ها، برنامه‌ریزان اقتصادی و فنی و سرمایه گذاران را بر این باور کشاند که با سرمایه‌گذاری در صنعت کابلسازی افزون بر تامین نیازهای داخلی از خروج ارز نیز جلوگیری می‌شود. در این میان با پدید آمدن زمینه ورود فن آوری ها و دانش‌های نوین پیشرفته و برپایی پایگاههای تحقیقاتی تخصصی به روند رو به رشد پیشرفتهای علمی و فنی کمک می‌گردد. چنین بود که اندیشه ایجاد کارخانه‌های کابلسازی به وجود آمد.

روند کنونی کابل سازی در ایران

ایجاد کارخانه‌های سیم‌سازی و کابل سازی در ایران از نزدیک به 40 سال پیش آغاز شده است، هر چند به نظر می‌رسد که سیم‌سازی باید پیشینه بیشتری داشته باشد

شایان یادآوری است که واژه سیم در زبان فارسی نام فلز نقره است که به آسانی به صورت مفتول یا سیمهای نازک در می‌آمده است حتی واژه سیماب( جیوه ) در حقیقت از دو واژه سیم و آب شکل گرفته است .از سویی یکی از نخستین وارد کنندگان سیم های رسانا به ایران، شخصی فرانسوی بود که از کارخانه کابلC.E.E.Mسیم و کابل وارد می‌ساخت. این نام اختصاری در زبان فرانسه س دوزم خوانده می‌شد ولی در ایران به آسانی تبدیل به سیم شد و با توجه به زمینه پیشین این واژه در ایران ( سیم یا نقره ) زمینه کاربردش به جای مفتول آسانتر و هموارتر گردید و سرانجام جایگاه ویژه‌ای در نامگذاری رساناهای برقی یافت.

به هر روی کارخانه‌های کابلسازی در آغاز با تولید سیم آغاز کردند و سپس با ساخت رساناها، توسعه یافته و سرانجام به ساخت کابل پرداختند. در این زمینه می‌توان به کوتاهی به روند طی شده نگاهی انداخت:

الف -سیم سازی: این صنعت با به کار افتادن کارخانه‌های فروزنده، دیاموند(هادی برق کنونی) الکتریک خراسان و سیمکو آغاز شد، امروزه نزدیک به 100 کارخانه در همین زمینه مشغول به کار هستند.

ب -تولید رسانا : ساخت رساناهای برقی توسط شرکتهای ایرکابل (کابل ساوه کنونی) و آلومتک (وابسته به وزارت نیرو) آغاز شد که همچنان به تولید ادامه می‌دهند.

ت -کابلسازی: کابل های افشان و کابل هایی با رساناهای یک تکه و یا رشته‌ای در هم کلاف و فشرده شده تا 300 و بزرگتر هم اینک توسط کارخانه‌های کابل البرز، کابل ایران، کابل تک ، سیمکو و سیمکات در دست ساخت است و در سال‌های اخیر کارخانه‌های جدیدتری با تغییرات پیشرفته نیز مانند سیم و کابل ابهر فعالیت خود را به طور گسترده‌ای آغاز کرده‌اند.

ج –کابل های مخابراتی : کارخانه‌های کابل ایران - کابل تک و کابل البرز در این زمینه فعال اند. رایان سیم اصفهان پیشرو رفسنجان و کارخانجات کابلهای مخابراتی شهیدقندی نیز در این گروه جای دارند.

چ –کابل های فشار متوسط : تعداد کارخانه‌هایی که به ساخت کابل های فشار متوسط می‌پردازند حدودترند. در این گروه می‌توان به کابل رایان سیم اصفهان پیشرو یزد ابهر، کابل البرز و سیمکو اشاره داشت.

خ –سیم های لاکی : این گروه از سیم ها بیشتر توسط کارخانه‌های پایش، شارلاک

سیم و کابل بر اساس جنس مواد اولیه به سه دسته مسی ، آلومینیومی و فیبر نوری تقسیم بندی می شوند.

تقسیم بندی سیم و کابل بر اساس تنوع تولید:

1)سیم لاکی

2)سیم وکابل برق(انتقال و توزیع)

3)سیم و کابل دیتا(مخابراتی و فیبر نوری)

4)سایر سیم و کابل های خاص

وضعیت تولید سیم و کابل در کشور

250 شرکت در این حوزه فعالیت دارند که با ظرفیت اسمی 800 هزار تن در سال 93 تنها 300 هزار تن تولید داشتند. در سال 93 میانگین ارزش هر تن سیم و کابل 6.600 دلار بوده است که با نرخ دلار 3.400 تومان ، ارزش تولیدات سیم وکابل در سال 93 در ایران حدود 6.700 میلیارد تومان بوده است.

صادرات

جدول پایین ارزش و وزن صادرات سیم و کابل را از 89 تا 93 نشان می دهد:

در 5 ماهه 94 ، هر تن سیم و کابل صادراتی ، رشد حدود 12 درصدی را تجربه کرده و به حدود 7.500 دلار رسیده است .در جدول زیر مقایسه ارزش و وزن صادرات سیم و کابل و نیز بازارهای عمده هدف در 5 ماهه نخست 94 و 93 آورده شده است.

در جدول زیر ، 5 بازار هدف صادرات سیم و کابل طی سالهای 92 و 93 آورده شده است. حدود 80 درصد از بازار صادراتی سیم و کابل مربوط به عراق و افغانستان است. (ارقام بر اساس میلیون دلار می باشد.)

شرکای تجاری کشورهای همسایه در صنعت سیم و کابل در سال 2014 در زیر آورده شده است:

شرکت های صادرکننده عمده سیم و کابل در سال 93 به شرح جدول زیر می باشند:

10 شرکت مذکور ، حدود 73 درصد از صادرات این صنعت در سال 93 را بر عهده داشته اند. از بین 10 شرکت مذکور ، تنها کارخانجات تولیدی شهید قندی ، در بازار سرمایه با نماد معاملاتی بکام وجود دارد. کارخانجات تولیدی شهید قندی برای امسال ، سود 459 ریالی پیش بینی کرده است که درآمد متفرقه پیش بینی شده ، حاصل از فروش دفتر مرکزی و املاک مازاد در نیمه دوم سال به مبلغ حدود 38 میلیارد تومان (2.7 برابر سود عملیاتی) است .شرکت کارخانجات تولیدی شهید قندی در 6 ماهه 94 ، 41 ریال زیان محقق کرده است . بر طبق ادوار گذشته ، عمده فروش صادراتی شرکت که به کشور سوریه است ، در نیمه دوم سال انجام می شود که امسال تاخیری در گشایش اعتبارات ارزی به وجود آمده است اما شرکت انتظار دارد بودجه محقق شود . شرکت در نیمه اول سال 93 ، حدود 1.5 میلیون یورو با نرخ 34.276 ریال به مبلغ حدود 5 میلیارد تومان صادرات داشته است(قابل ذکر است که فروش صادراتی کل سال 93 ، حدود 42 میلیارد تومان بوده است) در حالی که در نیمه اول سال 94 ، حدود 740 هزار دلار با نرخ 29.956 ریال فروش صادراتی داشته است .

صادرات جهانی سیم و کابل در سال 2014 ، در جدول زیر خلاصه شده است:

در سال 2014 ، چین با 22.7 میلیارد دلار بیشترین صادرات را در صنعت سیم و کابل در جهان داشته است و سهم ایران از صادرات این صنعت در جهان با حدود 147 میلیون دلار ، حدود 0.1 درصد است .

واردات

جدول پایین ارزش و وزن واردات سیم و کابل را از 89 تا 93 نشان می دهد:

در سال 93 ، 10.5 هزار تن سیم وکابل به ارزش 59 میلیون دلار به کشور وارد شده است . در 5 ماهه 94 ، هر تن سیم و کابل وارداتی ، کاهش حدود 12 درصدی را تجربه کرده و به حدود 4.900 دلار رسیده است .در جدول زیر مقایسه ارزش و وزن واردات سیم و کابل و نیز صادرکنندگان عمده به ایران در 5 ماهه نخست 94 و 93 آورده شده است.

ایران در 5 ماهه 94 نسبت به 93 ، از کره بیشتر و از امارات سهم کمتری وارد کرده است. ایران در 5 ماهه 94 ، به مانند سال گذشته از چین بیشترین واردات را داشته است.

در جدول زیر 10 کشور عمده واردکننده سیم و کابل جهان در سال 2014 آورده شده است(ارقام به میلیارد دلار است):

ایران در این رتبه بندی با وارادات 59 میلیون دلاری در جایگاه 108 جهان قرار دارد. تراز آمریکا در صنعت سیم و کابل منفی 8.6 میلیارد دلار و تراز چین مثبت 16.6 میلیارد دلار است. تراز ایران در این صنعت با صادرات 147 میلیون دلاری و واردات 59 میلیون دلاری ، مثبت 88 میلیون دلار است. در نمودار زیر به ریز در 5 سال گذشته ، ارزش صادرات و واردات سیم و کابل در ایران تنظیم شده است:(ستون سبز و قرمز به ترتیب نشان دهنده ارزش صادرات و واردات سیم و کابل طی 5 سال گذشته بر حسب میلیون دلار است)

در نمودار زیر برای ارزش صادرات و وادرات برای 5 ماهه 94 و 93 مقایسه شده است.در قسمت سمت چپ نمودار ، 5 ماهه سال 93 و سمت راست نشان دهنده 5 ماهه سال 94 است.(ستون سبز و قرمز به ترتیب نشاندهنده ارزش صادرات و واردات سیم و کابل بر حسب میلیون دلار است)

صادرات سیم و کابل در 5 ماهه 94 ، 39 درصد کاهش داشته است و به 40 میلیون دلار رسیده است.

سعید وردی پناه _ مدیر تحلیل کارگزاری نواندیشان بازار سرمایه