به گزارش بورس‌نیوز، یکی از شاخصه‌های مؤثر در ارزیابی توسعه‌یافتگی، وضعیت صنعت حمل‌ونقل ریلی هر کشور است. صنعت حمل‌ونقل در کشور ما کمتر از 6 درصد از GDP را تشکیل داده و سهم حمل‌ونقل ریلی از حمل بار کشور حدود 11 درصد است.
مزایای حمل‌ونقل ریلی همچون آلودگی زیست‌محیطی کمتر، امنیت بیشتر و صرفه‌جویی در مصرف سوخت نسبت به سایر روش‌های حمل‌ونقل بر کسی پوشیده نیست. آمارهای جهانی نشان می‌دهد میزان مصرف سوخت در حمل ریلی برای حمل یک هزار تن بار۶.۷ لیتر و در حمل‌ونقل جاده‌ای ۳۳ لیتر است. چندی قبل نیز وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد حمل‌ونقل ریلی بار باعث کاهش حداقل یک میلیارد لیتر گازوییل در سال بوده است.
چندین شرکت فعال در حوزه حمل ریلی ازجمله توکاریل، ریل سیر کوثر، و حمل‌ونقل ریلی پارسیان در بازار سرمایه حضور دارند. این شرکت‌ها مهم‌ترین مشکل خود را محدودیت‌های ترافیکی به علت ظرفیت محدود خطوط ریلی و نیز کمبود کشنده یا لکوموتیو ذکر می‌کنند. به گفته مدیران این شرکت‌ها، توسعه خطوط ریلی ضروری‌ترین نیاز این صنعت است که به رشد سودآوری شرکت‌ها کمک خواهد کرد.
محمد ملازاده کارشناس صنعت حمل‌ونقل ریلی در گفت‌وگو با بورس‌نیوز در خصوص وضعیت فعلی این صنعت و مشکلات موجود بیان کرد: در سند چشم‌انداز توسعه کشور، افزایش سهم حمل ریلی در حمل‌ونقل بار هدف‌گذاری شده و اولویت شرکت راه‌آهن، افزایش ظرفیت حمل بار و رساندن آن به سهم 30 درصدی از کل بار است. ازاین‌رو شرکت راه‌آهن ج.ا.ا جهت افزایش حق دسترسی به شبکه ریلی، به شرکت‌ها فشاری وارد نمی‌کند و تلاش می‌شود شرکت‌ها ترغیب به افزایش تقاضای حمل بار شوند. ضمن اینکه یکی از شاخص‌های مهم درزمینهٔ افزایش جذابیت حمل بار با ریل، زمان حمل بار و تحویل به‌موقع آن به صاحب کالا است که با توجه به وضعیت موجود، نیازمند اقداماتی در جهت ارتقا امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری صنعت ریلی است.
وی در ادامه در رابطه با موانع توسعه حمل‌ونقل ریلی عنوان کرد: هم درزمینهٔ لکوموتیو و واگن با کمبود مواجه هستیم و هم درزمینهٔ خطوط ریلی محدودیت‌هایی وجود دارد و ریشه اصلی مشکلات بر سر راه توسعه خطوط و تأمین لکوموتیو، کمبود نقدینگی است.
این کارشناس صنعت حمل‌ونقل افزود: تأمین نقدینگی جهت توسعه شبکه ریلی با سرعت مناسب، با توجه به بودجه محدود دولت از توان بخش دولتی خارج است؛ اما از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یا همکاری با بخش خصوصی به‌ویژه در اجرای خطوط و ایستگاه‌های فرعی استقبال می‌شود؛ ولی به علت بازدهی نسبتاً پایین حمل ریلی، سرمایه‌گذار خصوصی رغبتی به سرمایه‌گذاری در خطوط اصلی و در مسافت طولانی ندارد. در حال حاضر شرکت راه‌آهن با استفاده از قراردادهایی با سرمایه‌گذاران خارجی در قالب فاینانس با کشورهایی چون کره و چین تلاش کرده تا نسبت به تأمین لکوموتیو اقدام نموده است.
وی افزود: ریل‌های مورداستفاده در خطوط ریلی کشور یا از نوع UIC60 یا از نوع UIC33 هستند. مدل UIC60 در خطوط اصلی کاربرد دارد که در داخل کشور تولید نمی‌شود و وارداتی است؛ اما UIC33 که در خطوط فرعی یا برخی ایستگاه‌ها استفاده می‌شود توسط شرکت ذوب‌آهن اصفهان تولید می‌شود و شرکت راه‌آهن هم برای تأمین آن با ذوب‌آهن قرارداد بسته است. مشکل کمبود نقدینگی در حوزه احداث خطوط ریلی هم وجود دارد.
ملازاده گفت: توسعه خطوط ریلی نیازمند سرمایه‌گذاری سنگینی است و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، توسعه خطوط ریلی هم مانند سایر پروژه‌های عمرانی کشور به‌کندی انجام می‌شود.
این کارشناس صنعت حمل‌ونقل تاکید کرد: شرکت راه‌آهن ج.ا.ا برای توسعه خطوط ریلی نیز به سراغ سرمایه‌گذاران خارجی رفته و برای مثال جهت اجرای پروژه راه‌آهن سریع‌السیر تهران_قم_اصفهان با سرمایه‌گذار چینی، و جهت پروژه برقی سازی محور گرمسار_اینچه برون با سرمایه‌گذار روسی قرارداد منعقدشده است.
این فعال صنعت حمل‌ونقل ریلی در مورد راه‌حل بهبود وضعیت گفت: در نظر داشته باشید که روند اجرای طرح‌های توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی را باید در مقایسه با سایر حوزه‌های عمرانی سنجید. به سبب شرایط اقتصادی کشور، تمامی طرح‌های عمرانی به‌کندی اجرا می‌شوند ولی شاید نیاز به تشکیل کارگروه‌هایی جهت بررسی و جذب سرمایه‌گذار داخلی باشد تا در راستای طرح‌های توسعه شرکت راه‌آهن، ظرفیت حمل ریلی کشور هم افزایش یابد چراکه یکی از معضلات اصلی ما در شبکه ریلی عدم اتصال خطوط آنتنی (مراکز بار) به خط اصلی است درحالی‌که احداث خط با مطالعات حمل بار انجام‌شده است اما هدف ما فقط اتصال خط اصلی بوده است.
وی تصریح کرد: همچنین، یکی از موانع توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی، عدم پایبندی به اولویت‌ها درروند اجرای طرح‌های توسعه‌ای است. به‌عنوان‌مثال گاه شاهد هستیم برخی پروژه‌ها بدون توجیه فنی و اقتصادی، در اولویت احداث قرارگرفته، ولی طرح‌های مهم‌تر به دست فراموشی سپرده‌شده است.
این کارشناس صنعت حمل‌ونقل افزود: به نظر می‌رسد در حال حاضر در گام اول نیازمند بازنگری و طرح‌ریزی طرح جامع ریلی بر اساس تقاضای واقعی بار و مسافر و مبتنی بر تکنولوژی‌های به‌روز ( افزایش ظرفیت خطوط موجود از طریق تراک بندی، برقی سازی و افزایش بارمحوری، توسعه شبکه خطوط سریع‌السیر، توسعه بنادر خشک و بهبود عملکرد بنادر موجود و ...) و در گام دوم ایجاد تضمین‌های لازم جهت پایبندی به طرح مذکور به‌عنوان یک سند بالادستی ضروری است.
ملازاده در پاسخ به این سؤال که "آیا خطوط ریلی کشور ما به خطوط ریلی کشورهای همسایه متصل بوده و امکان تردد قطارهای خارجی از خطوط ریلی ایران وجود دارد؟" عنوان کرد: بله، این امکان فراهم است و پتانسیل خوبی در این زمینه در جهت توسعه حمل‌ونقل بار در عرصه بین‌المللی وجود دارد و حتی در مبادی مرزی مانند ایستگاه سرخس که عرض خطوط ما با کشور ترکمنستان متفاوت است تبادل قطار با تعویض بوژی واگن‌های آن به انجام می‌رسد.
وی در خاتمه اظهارکرد: چشم‌انداز صنعت حمل‌ونقل ریلی روشن است و طرح‌های متعددی در اقصی نقاط کشور در دست اجرا هستند. گرچه کمبود نقدینگی روند اجرای پروژه‌ها را کمی کند کرده، ولی امیدواریم با توجه به اهمیت و مزایای حمل‌ونقل ریلی، از یک‌سو با تسهیل روند تأمین مالی، طرح‌های مذکور هر چه زودتر به بهره‌برداری رسیده و ظرفیت حمل‌ونقل بار و مسافر در کشور افزایش یابد و از سوی دیگر با ترفیع جذابیت‌های حمل‌ونقل بار و مسافر نسبت با سایر مدهای حمل‌ونقل، شاهد افزایش تقاضا و سهم این صنعت در کشور باشیم.
