عدم اتصال بنادر به خطوط ریلی، قطعه گمشده پازل ترانزیت‌کالا / افزایش هزینه‌ها چالش صادرکنندگان و واردکنندگان

به گزارش بورس نیوز یکی از مشکلات این روزهای صنایع تولیدی کشور، بالا بودن هزینه حمل و نقل دریایی است. واردکنندگان و صادرکنندگان معتقدند به سبب تحریم ها و افزایش نرخ ارز، هزینه های حمل با کشتی افزایش یافته و دولت می بایست در این وضعیت اقدام به ارائه یارانه حمل دریایی کند.

محمد احمدی بافنده کارشناس صنعت حمل و نقل در گفت و گو با بورس نیوز در این خصوص بیان کرد: ایران تا دو قرن پیش به دلیل موقعیت خاص ژئوپولتیک، مرکز اقتصاد خاورمیانه محسوب می‌شده و یکی از مزایای این موقعیت جغرافیایی خاص، ظرفیت ترانزیت کالا بود که هم به سبب جمعیت نسبتا بالای کشور و به خاطر تردد کاروان های کالایی از منطقه غرب آسیا به اروپا و آفریقا، فراهم شده بود. 

وی افزود: با توجه به این شرایط، امروزه ضعف در توسعه صنعت حمل‌ونقل و عدم استفاده از این مزیت مهم، اصلی ترین چالش سیاست‌گذاران اقتصادی کشور است. 

این فعال صنعت حمل و نقل دریایی ضمن تاکید بر وابستگی 40 درصدی اقتصاد کشور به دریاها گفت: بخشی از ذخایر نفت و گاز کشور در دریا واقع شده و ضمنا بخش عمده واردات و صادرات کشور از طریق دریا صورت می‌گیرد ولی این حوزه مهم در این سال‌ها هرگز متولی مستقلی نداشته و وزارت راه و شهرسازی متولی چندین حوزه مختلف از جمله دریاها است. 

وی اضافه کرد: به همین علت با وجود دسترسی به دریاها در شمال و جنوب کشور، ایران نسبت به سایر رقبا در منطقه کمترین سرمایه‌گذاری را در جهت توسعه بنادر و حمل و نقل دریایی انجام داده است. در حالی که با توجه به ظرفیت دریایی ویژه ایران باید به سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان یکی از زیرمجموعه های وزارت راه و شهرسازی، توجه بیشتری می شد. اما در بخش های مختلف مربوط به حوزه دریا از جمله احداث زیرساخت های پهلوگیری کشتی ها در بنادر، ساخت تجهیزات تخلیه و بارگیری، بیمه و... ضعیف عمل شده است. 

بافنده تصریح کرد: علاوه بر این، در صورت توسعه صنایع وابسته به دریا امکان کاهش هزینه های حمل و نقل دریایی فراهم می شود؛ ولی متاسفانه در این زمینه هم سرمایه گذاری کافی صورت نگرفته و به نقطه ای رسیده ایم که حمل و نقل دریایی در شرایط تحریم، به یکی از چالش های اصلی صنایع تولیدی کشور تبدیل شده است. اگرچه تحریم ها محدودیت هایی ایجاد کرده؛ اما مشکل اینجا است که در سال‌های قبل توسعه بنادر و حوزه حمل و نقل دریایی هم بر اساس الگوی مناسبی انجام نشده است. برای مثال یکی از مشکلات کنونی حمل و نقل دریایی، این است که به خاطر تحریم ها، جهت حمل دریایی کالاهای وارداتی و صادراتی باید از یک بندر ثالث (مثل بندر جبل علی امارات) استفاده شود و این بارگیری مجدد، هزینه های حمل و نقل را به شدت افزایش داده است.

وی اضافه کرد: این مشکل به چالشی برای تولیدکنندگان تبدیل شده که هزینه‌های تامین مواد اولیه و صادرات محصولات را تحت تاثیر قرار داده است. 

بافنده راهکار برون رفت از این مشکل را توسعه بنادر داخلی به خصوص بندر چابهار دانست و بیان کرد: معافیت بندر چابهار از تحریم فرصتی طلایی است که در صورت استفاده از آن، امکان حمل و نقل کالاها و نیز ترانزیت کالا از کشور فراهم می شود. حدود حدود 4 هزار کیلومتر ساحل در جنوب کشور (با احتساب ساحل جزایر جنوبی) و دسترسی به دریای عمان و نیز دارا بودن 21 جزیره در کشور در شرایطی رها شده که توسعه آن و فراهم کردن زیرساخت های لازم هم حمل و نقل دریایی را تسهیل می کرد و هم به ایجاد اشتغال و عمران و آبادانی منطقه جنوب شرق کشور کمک می کرد. مهمترین اقدام در این خصوص، اتصال چابهار به شبکه ریلی سراسری است. تا وقتی چابهار به شبکه ریلی متصل نشده، ترانزیت کالا از دریای عمان به کشورهای حوزه CIS به سهولت امکانپذیر نیست. اتصال ریلی چابهار به سرخس، می تواند حداقل 20 میلیارد دلار منافع اقتصادی برای کشور ایجاد کند و این، فرصت درآمدزایی خوبی برای کشور خواهد بود. 

وی افزود: علاوه بر مشکل عدم دسترسی بندر چابهار به خطوط ریلی، سایر مناطق کشور هم در این زمینه مشکلاتی دارند. بندر امیرآباد در شمال کشور، به رغم اتصال به خطوط ریلی، به دلیل عبور از پل ورسک، امکان حمل واگن با وزن بالا را ندارد. پل تله زنگ در حد فاصل لرستان و خوزستان هم چنین محدودیتی دارد. بندر آستارا و بندر نوشهر و... هم هنوز به ریل متصل نیستند. بنابراین باید هم برای تقویت بنادر جنوبی و شمالی کشور و دسترسی بنادر به خطوط ریلی تدبیری اندیشید. عدم اتصال بنادر به خطوط ریلی، فرصت های بسیاری از اقتصاد کشور گرفته و با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور، توسعه شبکه حمل و نقل (اعم از دریایی و ریلی و جاده ای)، درآمد ترانزیت کالا می تواند جایگزین درآمد فروش نفت گردد.  

بافنده در خاتمه تصریح کرد: علاوه بر این، حمایت از صنایع وابسته به حمل دریایی هم ضروری می نماید. در اکثر کشورهای توسعه یافته، دولت ها به صاحبان صنایع وابسته به دریا از جمله کشتی سازی یارانه تخصیص می دهند. البته وضعیت بودجه دولت در حال حاضر به نحوی نیست که امکان حمایت مالی یا پرداخت یارانه به این صنعت وجود داشته باشد؛ ولی سازمان بنادر و اداره گمرک می تواند با ارائه امتیازات یا تخفیف در عوارض گمرکی و... از صادرکنندگان و واردکنندگان حمایت به عمل آورد تا از شرایط بحران گذر کنیم.