تحلیل صنعت اوره و آمونیاک

به گزارش بورس نیوز، کود اوره مهمترین کود ازته در جهان به شمار می‌رود. این کود دارای بالاترین مقدار نیتروژن در میان تمام کود‌های جامد نیتروژنی است. بیشترین اوره تولید شده در جهان به‌صورت جامد و به شکل پریل، گرانول و کریستال است.

محصول اوره به دلیل مصرف در کشاورزی به‌عنوان کود‌های شیمیایی حاوی نیتروژن و ماده اولیه برای تولید بسیاری از ترکیبات شیمیایی مهم و صنعتی جهت کاهش آلاینده‌های No دار، که در گاز‌های حاصل از احتراق وجود دارد، دارای بازار بزرگ و رو به رشدی است. باتوجه به افزایش جمعیت و اهمیت مصرف خوراک بشر، نقش اوره در روند تولید مواد غذایی جهان از اهمیت زیادی برخوردار است. این کود از ترکیب آمونیاک با گازکربنیک تولید می‌شود.

محصول در ابتدا به صورت مایع غلیظ و پس از تغلیظ‌سازی و جداسازی آب و عبور از برج دانه‌کننده به شکل دانه‌های سفید در بازار عرضه می‌گردد. مهم‌ترین ماده مورد نیاز در تولید اوره، آمونیاک است. آمونیاک نیز، طی فرآیندی از گاز طبیعی تولید می‌شود. این ماده علاوه بر اینکه در تولید اوره استفاده می‌شود، می‌تواند در تولید انواع کود‌های شیمیایی دیگر، اسید نیتریک، آمونیوم نیترات، رنگ‌ها و مشتقات سوختی نیز استفاده شود. خوراک اصلی واحد‌های تولیدکننده آمونیاک، گاز طبیعی و ازت هوا است. آمونیاک به دلیل مایع بودن و هزینه حمل بالا معمولا فروش کمی دارد و به اوره تبدیل می‌شود.

تاریخچه‌ قیمت اوره

اوره پرمصرف‌ترین کود کشاورزی است. از کل اوره‌ی تولیدی در جهان ۷۰ الی ۹۰ درصد به مصرف کشاورزی می‌رسد و بقیه در تولید پودر ملامین، خوراک دام و مصارف پزشکی و... استفاده می‌شود.

قیمت کود اوره در بازار‌های جهانی پس از بحران اقتصادی ۲۰۰۸ و از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ در مسیر صعودی قدرتمندی قرار گرفت که به ثبت رکورد ۶۱۰ دلار در ماه می‌سال ۲۰۱۲ انجامید. از سال ۲۰۱۲ تا آگوست ۲۰۱۶ بهای اوره در بازار‌های جهانی در یک فاز ریزشی نوسان کرد. علت اصلی این کاهش، افزایش عرضه در کشور‌هایی نظیر چین به علت کاهش هزینه‌های تولید (کاهش قیمت گاز طبیعی و زغال سنگ) و همچنین کاهش تقاضا به‌علت عواملی مانند خشکسالی بود که منجر به افزایش مازاد عرضه شد. از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ قیمت‌ها یک روند صعودی بسیار ملایم را در پیش گرفته‌اند و از ۱۴۲ دلار بر تن به ۲۴۵ دلار رسیدند.

قیمت اوره تحت تاثیر شیوع کووید-۱۹ در خرداد ۱۳۹۹ در ۳ سال اخیر به حداقل میزان خود رسید. قیمت این ماده در فصل سوم ۲۰۲۰، ۱۲ درصد افزایش پیدا کرد. افزایش قیمت به علت تقاضای قوی و افزایش هزینه‌های نهاده‌های تولیدی به ویژه انرژی رخ داد. تولیدکنندگان اصلی زغال‌سنگ در چین، برای تعیین یک کف قیمت، تولیدشان را کاهش دادند که از قیمت اوره نیز حمایت شد.

با توجه به افزایش جمعیت و اهمیت مصرف خوراک بشر نقش اوره در روند تولید مواد غذایی موضوعی مهم است. عوامل مختلفی بر تقاضای اوره و کود‌های شیمیایی تأثیرگذار هستند. ازجمله این موارد می‌توان به مواد اولیه تولید یعنی گاز طبیعی و زغال سنگ، تغییرات آب و هوایی، رشد اقتصادی، تغییرات جمعیتی و تغییرات الگوی غذایی اشاره کرد.

تقاضای کود عمدتا در دوره کاشت ایجاد می‌شود که متأثر از تفاوت‌های منطقه‌ای است. فصل کشت در نیمکره شمالی، در نیمه اول سال و در نیمکره جنوبی در نیمه دوم سال است. به علت تقضای بیشتر اوره در پاییز و زمستان، نرخ اوره در این فصل‌ها بیشتر است و از اسفند ماه روند کاهشی پیدا می‌کند.

زنجیره تولید صنعت

فرآیند تولید اوره عموما به این صورت است که گاز طبیعی بصورت خوراک وارد می‌شود. سپس در بخش واحد آمونیاک به آمونیاک و CO۲ تبدیل می‌شود. بخشی از آمونیاک تولید شده به‌صورت مستقیم به فروش می‌رسد. بخش دیگر آمونیاک به همراه CO۲ در واحد اوره‌سازی تبدیل اوره می‌شود.

تولید آمونیاک

روش‌های مختلفی برای تولید آمونیاک وجود دارد. تولید آمونیاک از گاز طبیعی و زغال‌سنگ دو روش متداول در دنیا هستند. همچنین به مقدار ناچیزی آمونیاک از موادی مانند نفتا نیز تولید می‌شود.

در چین و هند، تولید آمونیاک مبتنی بر زغال‌سنگ است. بعد از چین و هند، سایر کشور‌های تولیدکننده عمده اوره، از ذخایر مناسب گاز طبیعی برخوردار هستند.

۴۳ ٪ از تولید جهانی آمونیاک در چین واقع شده است. دیگر تأمین‌کنندگان عمده آمونیاک در بازار‌های جهانی هند (۵/۱۳ درصد) و کشور‌های منطقه خاورمیانه مانند قطر، عربستان سعودی، ایران و عمان (حدود ۱۳ درصد) هستند.

حجم و ارزش صنعت در جهان

تولید جهانی اوره در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰۰ میلیون تن بوده است. چین بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده اوره در جهان است. کشور‌های هند و آمریکا به ترتیب در رتبه‌های بعدی براساس تولید و مصرف، قرار دارند. بالا بودن تقاضا در هند و آمریکا، این دو کشور را تبدیل به بزرگ‌ترین واردکننده‌های اوره کرده است. بیش از ۷۰ درصد اوره جهان در آسیا تولید می‌شود.
با توجه به انتظار راه‌اندازی پروژه‌های متعدد، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ میلادی، نرخ رشد ظرفیت تولید افزایش پیدا کند و به ۳۰۱ میلیون تن برسد. ظرفیت‌های جدید عمدتاً در هند و بنگلادش (جنوب آسیا)، (نیجریه و مصر)، آفریقا (و کشور‌های عضو EEC)، روسیه و ازبکستان هستند.
چین، هند، آمریکا و برزیل حدود ۷۰ درصد از کود‌های تولید شده در جهان را مصرف می‌کنند. در این بین سهم چین نسبت به دیگر کشور‌ها بیشتر است.

حجم و ارزش صنعت در ایران

صنعت پتروشیمی در ایران از سال ۱۳۴۳ با تأسیس شرکت پتروشیمی شیراز به‌عنوان اولین واحد تولیدی صنایع پتروشیمی ایران شروع به فعالیت کرد. آغاز کار این شرکت با بهره‌برداری از ۴ واحد تولید آمونیاک، اوره، اسیدنیتریک و نیترات آمونیوم بود. (برای مشاهده تحلیل بنیادی شرکت پتروشیمی شیراز توسط انیگما اینجا  کلیک کنید.)
پس از آن به‌ترتیب شرکت‌های پتروشیمی رازی، پتروشیمی خراسان، پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی پردیس و پتروشیمی لردگان تأسیس و به بهره‌برداری رسیدند.

ایران در حال حاضر یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان اوره است. مجموع ظرفیت تولید اوره ایران در سال ۹۹، حدود ۷ میلیون ۸۰۰ هزار تن بوده است. عمده این تولیدات مربوط به شرکت‌های بورسی پتروشیمی پردیس، شیراز، خراسان و کرمانشاه است. بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده اوره شرکت پتروشیمی پردیس است.

پتروشیمی رازی در بورس تهران معامله نمی‌شود. پتروشیمی لردگان نیز با ظرفیت اسمی یک میلیون تن اوره، از تابستان سال ۱۳۹۹ به مدار تولید اوره وارد شده است. همچنین پتروشیمی مسجد سلیمان به تازگی به بهره‌برداری رسیده است. این شرکت در بورس تهران پذیرفته شده، اما هنوز سهام آن عرضه نشده است.

طبق آخرین آمار‌ها در سال ۹۹ کل مقدار مصرف اوره داخل کشور حدود ۳ میلیون تن است. از این مقدار مصرف اوره داخلی، حدود ۸۱ درصد اوره حمایتی است. شرکت‌های تولید‌کننده اوره موظف به تأمین نیاز داخلی و سپس صادرات اوره خود هستند. هر یک از شرکت‌های پتروشیمی با توجه به ظرفیت تولیدی خود، بخشی از این نیاز را تامین می‌کنند.

همچنین ۶ شرکت دیگر تولید اوره و آمونیاک نیز در حال احداث هستند. پیش‌بینی شده است پتروشیمی هنگام در سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسد.

برای بررسی و تحلیل صنعت اوره و آمونیاک در ایران و مقایسه شرکت‌های بورسی در این صنعت توسط تیم تحلیلی انیگما اینجا را کلیک کنید.