تحلیل سوگیری رفتاری، پیش‌بینی و اعتماد در بازار سرمایه

بورس‌نیوز:

سوگیری رفتاری چیست؟ اطلاعاتی که طی زندگی در ذهن ما ثبت و ضبط شده و ما پذیرفتیم که اگر A شود B رخ می‌دهد و تمام رفتار‌ها و واکنش‌های ما بر اساس هر آنچه در ذهن ثبت شده اجرا خواهد شد به‌طوری‌که رفتار ما با ذهن ما تطابق داشته باشد و حتی اگر شرایط طوری باشد که با ذهن ما همخوانی نداشته باشد، فرد شرایط را برهم می‌زند تا برنامه‌ی ثبت شده در ذهنش اجرا شود.

در تصمیمات کوچک تبعات کوچک‌تری را تجربه می‌کنیم؛ اما در تصمیمات بزرگ سوگیری رفتاری تبعات بزرگ‌تری برای ما به ارمغان می‌آورد. سوگیری رفتاری ماهیت خطا‌های شناختی را دارند. خطا‌های شناختی همان چیزی هست که در ذهن ما ثبت شده است و ما در نقش‌هایمان به طور ناخودآگاه استفاده می‌کنیم.

کلارک و استاتمن در سال ۲۰۰۰ به خطای شناختی پیش‌بینی و باربر و اودین در سال ۲۰۰۱ به خطای شناختی اعتماد پرداختند. سرمایه‌گذاران به توانایی‌های خود در پیش‌بینی بیش از اندازه اعتماد دارند و اغلب سرمایه‌گذاران در قضاوت‌های خود خیلی مطمئن هستند.

چرا سرمایه‌گذاران به پیش‌بینی‌های خود بیش از اندازه اعتماد دارند؟ ذهن برای دست‌یابی به هدفی نیاز دارد به چیزی خودش را آویزان کند تا به مسیر اعتماد کند و بقا و امنیت را تضمین کند. اگر فردی در زندگی‌اش بار‌ها در حوزه‌های مختلف پیش‌بینی کرده باشد و پیش‌بینی‌ها درست رخ داده باشد فرد باور می‌کند که پیش‌بینی‌کننده خوبی است و یک توهم از پیش‌بینی در ذهنش ساخته می‌شود و به فرد اجازه جستجو و کسب اطلاعات بیشتر را نمی‌دهد، چون بار‌ها ذهنش برای پیش‌بینی‌ها پاداش گرفته است و توانایی برون رفت از توهم را ندارد.

این سوگیری رفتاری ناشی از خطای شناختی ذهن، به از دست دادن سرمایه‌های افراد در بازار‌های بورس و ارز دیجیتال و فارکس سرعت می‌دهد به طوریکه نه حد ضرر را برای خود در نظر دارند و نه حد سود و نکته اقتصادی بسیار مهم اینکه هیچ چیزی در اقتصاد و بازار‌ها قابل پیش‌بینی نیست، چون از متغیر‌های اقتصادی تأثیر می‌پذیرد.

چرا سرمایه‌گذاران در قضاوت‌های خود خیلی مطمئن هستند؟ تعداد افرادی که شهامت و توانایی نقد خود را دارند بسیار کم است. قضاوت ناشی از اطلاعات درون ذهن است با فیلتر‌های خاص ذهنی که ناشی تجربیات ذهن از گذشته تا به حال ساخته شده است. یعنی اطلاعات بیرونی وقتی وارد ذهن می‌شود، ذهن آن اطلاعات را از فیلتر‌های خود عبور داده و خروجی اطلاعات آلوده به اطلاعات ناخالص ذهن است و فرد به پشتوانه قضاوت‌های ذهن خود تصمیم می‌گیرد و به آن برچسب دانش می‌زند و خودش را فریب می‌دهد تا افکارشان دچار تزلزل نشود و حالت اطمینان خاطر ذهن خود را حفظ کند.

بسیار دیده‌ایم که در بازار سهام افرادی به اطمینان سهامی را معرفی می‌کنند و در نهایت تحت تأثیر شرایط سیستماتیک و غیر سیستماتیک قرار گرفته و عکس چیزی که به آن مطمئن بودند اتفاق می‌افتد. خودشناسی مثل نور چراغ قوه ست که در ذهن برای کاوش فیلتر‌ها حرکت می‌دهیم. آرامش محصول شناخت بدون فیلتر ذهن است.

ادامه مطلب در یادداشت بعدی...

فرحناز جهانبخش، مربی توسعه اقتصاد فردی