بورس انرژی پل ارتباطی بازار سرمایه و صنعت برق

در آینده ای نزدیک چهارمین شرکت بورس در کشور با نام بورس انرژی، فعالیت خود را برای عرضه و قیمت گذاری واقعی انرژی و علی الخصوص نفت و برق آغاز می کند. اما نکته ای که شاید در ایران تازگی داشته باشد، قیمت گذاری خارج از چارچوب نرخ های دولتی برای انرژی برق در کشور است و به همین دلیل بررسی تجربه سایر کشورها در این زمینه و دقت در روند صحیح انجام آن و به وجود نیامدن روال سعی و خطا در نحوه فعالیت این بورس از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و لزوم دقت در نحوه فعالیت بورس انرژی را دو چندان می کند.

در این باره حمید رضا صالحی؛ عضو هیات مدیره و دبیر سندیکای صنعت برق ایران در مقاله ارسالی خود به بورس نیوز به بررسی اهمیت بورس انرژی پرداخته و آورده است:

به نظر می رسد توجه به تجربه کشورهای دیگر در نحوه راه اندازی و قیمت گذاری انرژی برق برای مصارف گوناگون، قسمتی از راهکارهای موجود برای راه اندازی این بورس است.

اما چرا برای ایران راه اندازی این بورس با اهمیت است؟

در ایران انرژی و تعریف آن به عنوان یک صنعت درآمدزا همیشه توجه ما را به نفت، گاز و سوخت های فسیلی جلب می کند. حال آنکه صنایع دیگر با توجه به پتانسیل و زیرساخت هایی که در سال های گذشته فراهم شده است، می توانند به راحتی رقیبی جوان برای صادرات نفتی کشور باشند.

برق به عنوان انرژی مورد نیاز همه بخش ها در دنیا ثابت شده است و مضاف بر آن موقعیت جغرافیایی ما در ایران و فراگیری در منطقه ای با تغییرات جوی، فصلی و شرایط آب و هوایی متفاوت این امکان را فراهم ساخته که در تمام سال با توجه به پیک مصرف ذخیره ای قابل اتکا در مجموع مولدهای تولید برق موجود بوده که می توان آن را برای تبادل در نظر گرفت.

گستردگی جغرافیایی کشور و تغییرات افق (شرق به غرب) با حدود یک ساعت و ده دقیقه در پیک مصرف شبانه روز هم از دیگر پتانسیل های جغرافیایی ایران و دلیلی برای وجود ذخیره کافی در ساعت های مختلف شبانه روز در سیستم تولید برق کشور است.

در ایران حدود 62 هزار مگاوات نیروگاه نصب شده موجود است در حالی که مصرف انرژی در سال حدود 36 هزار مگاوات برآورد می شود. با توجه به اینکه ذخیره مطمئن 20 درصدی برای شرایط خاص کفایت می کند، می توان از سایر پتانسیل های نیروگاهی که در شبکه به علت نبود امکان متناسب شبکه انتقال معطل مانده است، استفاده کرد. لذا به نظر می رسد با تکمیل شبکه انتقال، این میزان انرژی شبکه قابل استفاده بوده و قادر است توان صادراتی برق کشور را بالا ببرد.

از طرفی نیاز کشورهای منطقه در شرق، غرب، شمال و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس، به تولیدات مازاد ایران با توجه به تغییر افق و گستردگی شبکه برق ایران در تمامی مرزهای کشور این امکان را برای کشور فراهم کرده که از ظرفیت موجود بتواند به بهترین نحو استفاده نماید و به این ترتیب در ساعاتی که مصرف در ایران از تولید فاصله می گیرد، می توان مازاد تولید را به امر صادرات اختصاص داد. در حقیقت موضوع اختلاف پیک در ایران و دیگر کشورهای همسایه که خواهان برق ایران هستند، پتانسیلی قابل توجه برای کشور محسوب می شود. به هر حال باید این مساله را مد نظر قرار داد که ایران واسط شرق و غرب جهان است و لذا مدیریت ارتباط برق منطقه، مزیتی بالقوه برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی الکتریکی منطقه است که بی شک استفاده از این امکان خدادادی تنها به همت و تلاش مسئولین و دست اندرکاران این صنعت نیاز دارد.

وی می افزاید:ذخائر نفت و گاز فراوان کشور ما را به صادرات خام عادت داده اما می توان با استفاده از نیروگاه های حرارتی و تبدیل انرژی های فسیلی به ویژه در میادین مشترک به انرژی برق از ارزش افزوده فراوان آن استفاده فراوانی کرد. در این صورت صادرات ایران به صادرات مواد خام و نفت و گاز خلاصه نخواهد شد و می توان برای افزایش میزان ارزش افزوده تولیدات داخل و اشتغال زایی صنایع وابسته به آن به خوبی برنامه ریزی کرد و برای صنایع تولید برق و شبکه های انتقال آن به سایر کشورها و جایگاه آن در اقتصاد کشور، اهمیت بیشتری قائل شد.

اشتغال زایی در این زمینه می تواند تاثیر قابل توجهی در افزایش تولید ناخالص داخلی کشور داشته باشد و زمینه فعالیت جوانان و نیروی جویای کار را در تمام مناطق کشور خصوصا مناطق محروم و دور افتاده فراهم سازد.

این گسترش از منظری دیگر باعث گسترش صنایع وابسته به صنعت برق شده و این صنایع را فعال تر و پویاتر می کند و می تواند انقلابی در صنعتی کردن کشور ایجاد نماید.

صالحی با بیان اینکه بازار سرمایه بازاری است که در اقتصاد کشورهای پیشرفته نقشی اساسی و محوری بازی می کند،یادآور می شود: توجه بازار سرمایه به صنایع برق با توجه به توانایی ها و امکانات این صنعت برای جذب سرمایه های سرگردان در بخش خصوصی و از طرفی لزوم توجه خانواده صنعت برق به نیازهای بازار سرمایه به عنوان منبعی مطمئن در جهت تامین مالی صنعت و آشنایی بیشتر این دو حوزه به عنوان صنایع مکمل، باید به پل ارتباطی بورس انرژی به عنوان رابط این دو صنعت توجه ویژه مبذول داشت.

خصوصی سازی در صنایع کشور و لزوم توجه به اجرای کامل اصل 44 در صنایع برقی و اداره نیروگاه ها توسط بخش خصوصی موجب افزایش بهره وری و تزریق انرژی بیشتر با هزنیه کمتر و در نهایت توسعه بورس انرژی خواهد شد.

مساله دیگری که در حوزه تولید برق باید به آن توجه ویژه ای داشت این است که ایران جزو هشت کشور دنیا با بیشترین تشعشع خورشیدی است، بنابراین وجود زمین های غیر قابل کشت در مرکز کویری کشور و انرژی خورشیدی در سراسر سال، پتانسیل قابل توجهی برای راه اندازی مزارع تولید برق خورشیدی در این منطقه وجود دارد که استفاده از آن بیش از هر چیز مستلزم ایجاد توجیه اقتصادی در این زمینه و همکاری نهادهای مسئول برای اجرایی شدن طرح های تولیدی آن است.

مناطقی در کشور دارای شرایط خاص جغرافیایی و بادی دائم در سراسر سال است که شاید منجیل آشناترین منطقه در این زمینه باشد. بررسی ها نشان می دهد که در ایران ظرفیت تولید حدود 30 هزار مگاوات برق از انرژی باد وجود دارد. حال سئوال این است که چرا گسترش تولید برق از این انرژی در دستور کار بخش خصوصی ما نباشد؟

به نظر می رسد که اصلی ترین مانع پیش روی ما برای بهره گیری از انرژی های پاک و ظرفیت های قابل توجهی که در این حوزه برای تولید برق و حتی صادرات آن وجود دارد، عدم برنامه ریزی برای استحصال این دست از انرژی هاست. بدون شک توجیه اقتصادی سرمایه بسیار خوبی به این دو بخش تولید انرژی پاک وارد کرده و ارز آوری خوبی برای کشور ایجاد خواهد کرد.

در مجموع راه اندازی بورس انرژی و توجه این بورس به انرژی برق علاوه بر رشد جایگاه صنایع کشور در این زمینه، اشتغال زایی، گسترش تولیدات غیر نفتی، افزایش صادرات غیر نفتی و استفاده از ارزش افزوده به جای صادرات خام در تولیدات کشور را به همراه خواهد داشت و زمینه متنوع سازی صادرات کشور را فراهم می سازد و جنبش بزرگی در صنعت برق کشور ایجاد کرده و ارتقاء جایگاه ایران در منطقه به واسطه نیاز سایر کشورهای منطقه به برق و تبادل انرژی را به دنبال خواهد داشت. به این ترتیب زمینه را برای تبدیل شدن ایران به هاب و مرکز ثقل برق منطقه فراهم خواهد کرد.

بنابراین تلاش می کنیم با فرصت های ایجاد شده و راه اندازی بورس انرژی، ظرفیت های بخش خصوصی صنعت برق کشور را در ارتقا و رشد اقتصادی کشور، بیش از پیش به منصه ظهور برسانیم.