چه کسی قرار است وایبر را مسدود کند؟

دنیا در حال آنلاین شدن است و تا حد زیادی نیز آنلاین شده است. این موضوعی است که به هیچ وجه از آن گریزی نیست. در این دنیای آنلاین البته گوشی های هوشمند نقش اساسی ایفا میکنند، به خصوصAppهای ارتباطی و شبکه های اجتماعی موبایل. امروز بخش مهمی از اوقات بسیاری از ما در شبکه های اجتماعی موبایل وAppهای پیام رسان همچون وایبر سپری میشود. این موضوع به این معنی است که وایبر و سایر شبکه های اجتماعی مجازی اعم از دسکتاپ و موبایل در زندگی ما تغییرات اساسی را موجب شده و میشوند.

به گزارش «تابناک» همین موضوع منجر به آن شده است که کاربران ایرانی اخیرا دغدغه ای اساسی پیدا کنند. بحث مسدود شدن و فیلترینگ وایبر، یعنی شریان ارتباطی تقریبا رایگانی که اکثر کاربران گوشی های هوشمند از وجود آن خرسند هستند. از حدود دو ماه پیش جریان مسدود شدن وایبر بسیار جدی شد و نگرانی کاربران آن نیز شروع شد که آیا وایبر به سرنوشتWeChatمبتلا میشود یا نه؟

اما شاید برای شما هم جالب باشد که چرا ما امروز به موضوع فیلتر شدن وایبر میپردازیم. قصه این است که اخیرا دبیر بخش فرهنگی تابناک آقای (م. خ) بالاخره به جمع انبوه وایبری ها پیوسته است و از مزایای این شبکه ارتباطی البته از رویPCبرخوردار میشود. بالخره ایرانی ها بدون گوشی هم به وایبر می آیند،همانطور که با سکه یخی از تلفن عمومی در ژاپن تماس هم میگینرند!

البته نصب وایبر بر رویPCخود میتواند سوژه آموزشی خوبی باشد. اما ورود دبیر فرهنگی تابناک به وایبر، بهانه ای شد که ما با توجه به دغدغه فیلترینگ وایبر، نگاهی به فرهنگ وایبری امروز خود بیندازیم:

داستان مسدود شدن وایبر مفصل است و همه ما کما بیش در جریان آن هستیم. بروز اهانت هایی به ساحت حضرت امام خمینی در شبکه وایبر، منجر به واکنش مسئولان و صدور حکم برای مسدود شدن وایبر شد که البته در نهایت پیش شرط دادستانی تهران –مبنی بر مهلت به وزارت ارتباطات برای ایجاد امکان فیلترینگ محتوایی - منجر به آن شد که وایبر همچنان در دسترس ما باشد؟

این ماجرا البته جوانب زیادی داشت و یکی از آنها مانور برخی رسانه های خارجی بر روی آن بود که البته چندان وجه خوبی از ایران در سطح افکار عمومی جهانی از خود به جای نگذاشت:

در طی این ماجرا پای برخی مسائل دیگر هم وسط آمد مانند اینکه اپراتورهای موبایل به واسطه ضرر احتمالی که از گسترش وایبر میبینند، از فیلترینگ آن حمایت میکنند. کاربران وایبر به دلیل استفاده وسیعی که از این ابزار دارند، واکنش های اساسی نسبت به این موضوع نشان دادند، اما هیچ کس از خود نپرسید که وایبر چرا تهدید به فیلترینگ شد. سوالی که موضوع امروز ما است.

شبکه های ارتباطی مانند وایبر و واتس اپ، تحولی اساسی در زندگی ما ایجاد کرده اند. اگر ارتباطات الکترونیک را معجزه قرن اخیر بدانیم، قطعا حضور شبکه های اجتماعی به خصوص در حوزه موبایل یک کاتالیزور اساسی برای تاثیرات گوناگون فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی، و حتی سیاسی و امنیتی این ارتباطات هستند.

گفتیم که دنیا در حال آنلاین شدن است. وایبر و شبکه هی اینچنینی، تعین بارز این موضوع هستند و گستردگی این شبکه ها در نقاط مختلف جهان و تعدد آنها گواه دیگری بر این امر. امروزه توسعه جوامع در همه ابعاد فردی و اجتماعی به گونه ای تحت تاثیر مستقیم این ابزارها است.

اما این توسعه یک پیش شرط اساسی دارد. استفاده از تمام ظرفیت و پتانسیلی که این ابزارها در اختیار ما میگذارند، به شکل صحیح و کاربردی. این یک پیش شرط اساسی است. ما میخواهیم موضوع فیلترینگ وایبر را از این دید نگاه کنیم:

وایبر ابزاری ارتباطی است با 280 میلیون کاربر در سراسر دنیا که از این تعداد حدود 100 میلیون نفر در طول ماه فعال هستند. این ابزار توانسته شبکه ارتباطی عظیمی را در بین کاربران به وجود آورد، همانند کاری که فیسبوک در سطح شبکه اجتماعی دسکتاپ صورت داده.

خوب که نگاه کنیم در میابیم که این شبکه ارتباطی مزایای بسیاری را میتواند در بر داشته باشد که کم کردن هزینه های ارتباط و حتی درآمد زایی از این شبکه برخی از آنها است. اما ما چه استفاده ای از این ابزار میکنیم؟

تنها با یک نگاه کوتاه میتوان دریافت که وایبر مملو از هزاران گروه مختلف با عناوین متفاوت است که تنها جنبه سرگرمی داشته و کمتر وجه کاربردی، اطلاع رسانی و ارتباطی دارند. گروه هایی که اتفاقا اغلب مطالب آنها تکراری است و به رسم مرسومCopy/Pasteدست به دست میشود.

کاربران این شبکه اجتماعی به قدری در این شبکه و به شکل گسترده فعال هستند که کافی است شما در وایبر باشید تا دیر یا زود از آخرین لطیفه های تولیدی کاربران مطلع شوید. رقابت کاربران در این میان و در گروه ها برای صدر نشینی نیز خود جالب توجه است! در این میان گاهی جوی همه گیر مانند جو نا خوشایندی که چندی پیش شاهد آن بودیم و وایبر را تا مرز فیلترینگ پیش برد، فضا را به هم میریزد. کافی است تصور کنیم اگر قرار بود به جای این همه مطالب سرگرم کننده و عملا بدون استفاده زیاد، اخبار و مطالب کاربردی منتشر میشد، این امر چه تاثیری بر دانش عمومی جامعه داشت.

البته این نوع برخورد با وایبر میراثی است که ما از توییتر و فیسبوک و حتی بسیار پیش از آن از پیام رسانYahooبه ارث داریم. توییتر انقلابی در عرصه اطلاع رسانی و ارتباط است. تقریبا هیچ فرد برجسته و چهره شناخته شده ای نیست که در توییتر نباشد. توییتر برخی از رسانه های بزرگ خبری دنیا رکن اصلی انتشار اخبار آنها است و اگر در این شبکه اجتماعی فعال باشید، هیچ خبری نیست که از دورا دور دنیا به گوش شما نرسیده باشد:

اما متاسفانه بیش از 70 درصد از کاربران ایرانی در این شبکه با این ظرفیت و پتانسیل، مشغول بهره برداری هایی هستند که اساسا در کارکردی این شبکه اجتماعی تعریف هم نشده است! متاسفانه گزین گویه های 140 کاراکتری، اسباب سرگرمی و وقت گذرانی عده ای را به خوبی فراهم کرده است.

ما همین رویکرد را در برابر فیسبوک هم داریم و علیرغم ظرفیت های اساسی این شبکه اجتماعی که بسیاری از آن برای کسب درآمد و توسعه کسب و کار خود استفاده میکنند، ما به نظر برای خوشگذرانی یا وقت گذرانی در فیسبوک، حاضریم. فقط کافی است داستان لیونل مسی و فرناندا لیما قبل از بازی های جام جهانی را به یاد آوریم، تا دقیقا درک کنیم که ما کجای جریان هستیم.

البته بخش مهمی از کاربرد این ابزارها ناظر به جنبه های سرگرمی و ارتباط صرف است اما، گویا ما در همین جنبه هم به شدت افراط داریم. در یک چنین شرایطی آیا، فیلتر بودن فیسبوک و توییتر، و فیلتر شدن وایبر و واتس اپ، ضرر بزرگی برای ما است؟ اینگونه به نظر نمی آید!

اشتباه نکنید. ما به هیچ وجه از فیلتر بودن شبکه های اجتماعی دفاع نمیکنیم زیرا این شبکه های اجتماعی صرف نظر از خلل و و فرج امنیتی، کاربردهای فراوانی در توسعه جوامع دارند و مسدود بودن آنها محدود کردن این توسعه است. پیکان انتقاد ما رو به سوی استفاده ای دارد که ما کاربران از شبکه های اجتماعی میکنیم.

در واقع شاید بتوان گفت که هنوز متاسفانه فرهنگ استفاده از شبکه های اجتماعی و بهره برداری از ظرفیتها و توانایی های آنها در جامعه ایرانی جای نیفتاده است. هنوز کاربران ایرانی عمق ارزشمندی این ابزارها را به درستی درک نکرده اند و هدف و منظور آنها را به خوبی در نمیابند.

از همین روی است که شاهد جریان هایی نظیر اهانت به ساحت امام راحل هستیم. شاید این دست از اتفاقات بیش از آنکه هدفدار باشد، ناشی از ماهیت فرهنگ وایبری ما است. حتی اگر جریانات هدفدار نیز در پشت این موضوع باشد، باز هم فرهنگ وایبری ما جزء مهمی از تاثیرات آن است.

در جریان اخیر، خوشبختانه مسئولان به خوبی از موضوع امنیت زدایی کردند و هر چند در ابتدا برخورد شدید به نظر میرسید، اما در ادامه برخورد عقلانی با موضوع و خارج کردن آن از فاز حساسیت برانگیز، منجر به آن شد که بهره برداری رسانه های خارجی از این موضوع هم عقیم ماند.

قطعا همه بر این موضوع واقف هستیم که فیلترینگ وایبر شاید برای مدتی پاسخگو باشد، اما در دنیای آنلاینی که صدها وایبر در آن وجود دارد، اینگونه برخورد راه حل نهایی نیست. اما واقعیت این است که اگر روزی وایبر فیلتر شود، مسئول اول آن شاید ما کاربرانی باشیم که نمیدانیم از وایبر چگونه استفاده میکنند! ما کاربرانی که دیگر لطیفه ای برای گفتن در وایبر نداریم و ناچار به هر چیز دستاویز میکنیم، تا خوش باشیم:

شاید موضوع اساسی بر سر این است که ما باید یکبار برای همیشه ماهیت ابزارهای ارتباطی نوین را به خوبی درک کنیم و فرهنگ وایبری خود را آنگونه که باید باشد، بازسازی کنیم. شاید باید از امروز برای همیشه یاد بگیریم که از وایبر و شبکه های اجتماعی دیگر هوشمندانه و کاربردی استفاده کنیم و قطعا نقش مسئولان و به خصوص وزارت ارتباطات و همچنین فرهنگ، در این موضوع بسیار پر رنگ است.

القصه، ورود دبیر فرهنگی «تابناک» به جمع وایبری ها بهانه ای شد برای نگاهی به فرهنگ وایبری ما کاربران ایرانی. وایبر ابزاری قدرتمند در ارتباطات است. تنها زمانی میتوان به مزایای آن پی برد که یاد زمانی بیفتیم که وایبر نبود.