بررسی چالش ها و تبعات منفی خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا

موضوع خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا یکی از مباحثی است که طی چند وقت اخیر از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت مطرح شده و انتقادها و نقطه نظرات برخی از صاحبان صنایع بالادستی و پایین دستی صنعت پتروشیمی را با خود به دنبال داشته است، از این رو می توان گفت در شرایط فعلی این موضوع به یکی از چالش های اساسی صنعت پتروشیمی تبدیل شده است.

بر اساس گزارش بورس نیوز، با توجه به حساسیت موضوع خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا و احتمال ورود برخی از افراد سودجو به بازار عرضه و تقاضای محصولات پتروشیمی و ایجاد رانت در فرآیند قیمت گذاری محصولات پتروشیمی، این پایگاه خبری اقدام به برگزاری نشست تخصصی طی روز دوشنبه هفته جاری با محوریت موضوع مذکور و با حضور کارشناسان ارشد انجمن گروه کارفرمایی صنعت پتروشیمی، رییس هیأت مدیره اتحادیه سراسری تعاونی های تأمین نیاز صنایع پایین دستی پتروشیمی و کارشناسان ارشد بازار سرمایه نمود تا مزیت ها و معایب عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا و نیز تبعات خروج آن از این بازار به بحث و گفتگو گذاشته شود.

بر این اساس جلسه مذکور با مشارکت دو طرف متقاضی و عرضه کننده محصولات پتروشیمی در بورس کالا برگزار شد تا نقطه نظرات هر دو گروه ارائه و بررسی شود که در نهایت پس از بحث و گفتگو مشخص شد که هر دو طرف یعنی صاحبان صنایع و مدیران واحدهای پتروشیمی و نیز تولیدکنندگان فعال در صنایع پایین دستی با تداوم عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا موافق هستند، حال آنکه موانع و مشکلاتی در نحوه عرضه و تقاضای محصولات، قیمت گذاری آنها در بورس کالا و پرداخت هزینه کارمزد وجود دارد و عمدتاً اختلاف نظرات در این موارد می باشد که در این گزارش در نظر داریم تا به ارائه خلاصه ای از نقطه نظرات کارشناسان ارشد هر دو حوزه که در جلسه مذکور حضور داشتند، بپردازیم.

واحدهای پتروشیمی به اطلاعات دقیق مقدار تقاضا نیاز دارند

بر اساس گزارش خبرنگار بورس نیوز، در ابتدا پرویز صحاف زاده، معاون اجرایی دبیر انجمن گروه کارفرمایی صنعت پتروشیمی در خصوص موضوع مطروحه ابراز داشت: واحدهای پتروشیمی می بایست اطلاعات دقیقی از مقدار تقاضا برای محصولات تولیدی خود داشته باشند تا طبق آن برنامه ریزی سالانه ای را تدوین کنند. در همین راستا بارها انجمن پتروشیمی از وزارت صنعت، معدن و تجارت درخواست نموده تا میزان مصرف واحدهای پایین دستی را به واحدهای پتروشیمی اعلام کند، اما بنا به دلایل مختلف علیرغم فعالیت چند هزار واحد پایین دستی این درخواست اجرایی نشد و اگر چه موافقت های اولیه ای در این خصوص انجام شده، اما نهایتاً دستورالعمل و بخش نامه ای به تصویب نرسید.

صحاف زاده با بیان اینکه انجمن با عرضه محصولات در بورس کالا مخالف نیست، افزود: برخی از گریدهای خاص همچون گریدهای پزشکی به دلیل اینکه همیشه در طول سال متقاضی ندارند و تولید نمی شوند، مصرف کننده و متقاضی محدودی دارند و از این رو می بایست مکانیزمی جهت دریافت عرضه و تقاضا در بورس کالا تعریف شود. حال آنکه علیرغم پیگیری و انجام مذاکرات متعدد با مقامات مسئول در بورس کالا طی یک سال و نیم اخیر اما هنوز نتیجه قطعی در این خصوص به دست نیامده است.

قبل از حضور محصولات پتروشیمی در بورس کالا، فروش تولیدات در حیات خلوت ها انجام می شد

در ادامه، نصرا... رضازاده رئیس اتحادیه سراسری تعاونی های تأمین نیاز صنایع پایین دستی پتروشیمی گفت: قبل از سال 88 هیچ موادی در بورس کالا عرضه نمی شد و کلیه موارد در کشور به صورت مدیریتی در حیات خلوت ها تقسیم می شد که پس از سال ها مقامات مسئول در وزارت صنعت دستور به عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا دادند. از این رو کار گروه تخصصی محصولات پتروشیمی تشکیل شد و طی آن میزان مواد تولید شده توسط شرکت های پتروشیمی همچون شازند اراک در کار گروه مطرح می شد و مصرف کنندگان نیز تقاضای خود را در سایت بهین یاب ثبت می کردند تا پس از بررسی اقدام به تولید و عرضه آن گردد.

بر این اساس شرکت های پتروشیمی در بورس کالا به اندازه مقدار تقاضای ثبت شده در سایت بهین یاب عرضه می کردند و خریداران موظفند تا محصولات را بخرند و اگر نمی خریدند دلایل آن مورد بررسی قرار می گرفت و مشکلات پیش رو همچون کمبود نقدینگی با بحث و تعامل دو طرف متقاضی و عرضه کننده مرتفع می شد.

رضازاده افزود: پس از خصوصی شدن واحدهای پتروشیمی و مسائل ایجاد شده پیرامون نرخ خوراک مصرفی آنها این موضوع مطرح می شود که مگر نه اینکه مزیت صنعت پتروشیمی می بایست حفظ شود، پس چرا نباید مواد پلیمری را با نرخ اتاق مبادلات ارزی در بورس کالا عرضه کنیم؟

وی ادامه داد: ما می دانیم که افرادی که در خارج از بورس کالا عرضه می کنند کار اشتباهی را انجام می دهند و به طور قطع تاوان این کار را خواهند داد و بر اساس اطلاعات دریافتی طی سال 93 حدود 800 هزار تن از محصولات پتروشیمی در خارج از بورس کالا به فروش رسیده است.

اطلاعات فروش محصولات در بورس کالا اشتباه است

صحاف زاده در واکنش به اظهارات رضازاده، رئیس هیأت مدیره اتحادیه صنایع پایین دستی گفت: آمار ارائه شده از سوی جنابعالی کاملاً اشتباه است. چرا که آمار تولید محصولات از واحدهای پتروشیمی و آمار و ارقام صادرات محصولات نیز از گمرک دریافت می شود که همواره اطلاعات نقصان دارد و افزون بر آن، حتی اتحادیه پایین دستی بارها در جلسات اعلام داشته که اطلاعات سایت بهین یاب غلط است. علاوه بر این طی سال گذشته حدود دو میلیون تن محصول تولید شده که نسبت به سال قبل از آن با افزایش همراه بوده و این رشد و فروش موجب شد تا اثر منفی ناشی از افت بهای جهانی نفت جبران شود.

همچنین مصطفی صفاری، کارشناس ارشد بازار سرمایه در واکنش به اظهارات کارشناسان در خصوص عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا اظهار داشت: در شرایط فعلی 12 طبقه یا گروه از محصولات پتروشیمی تولید می شود، اما تنها یکی از محصولات یعنی pvc در بورس کالا عرضه می شود. علاوه بر این کیفیت محصولات قبل از عرضه در بورس کالا توسط کارشناسان مورد بررسی قرار می گیرد و نمی توان گفت نواقصی در این مورد وجود دارد. البته این صحبت دکتر صفاری که فقط پی وی سی در بورس کالا عرضه می شود با مخالفت مواجه شد و سایرین اعلام کردند که خیلی از محصولات از جمله اولفين ها، پليمرها و اروماتيك ها عرضه ميشوند.

لزوم شفاف سازی قیمت گذاری محصولات در بورس کالا

صفاری همچنین در پاسخ به انتقاد رضازاده مبنی بر دستور وزیر صنعت جهت تغییر درآمدهای ارزی حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی با ارز آزاد، گفت: صاحبان صنایع پایین دستی نیز تولیدات خود را با ارز آزاد صادر می کنند و نمی توان توقع داشت تا واحدهای پتروشیمی با ارز مبادله ای مبادرت به صادرات محصولات نمایند. علاوه بر این در صورتیکه عرضه محصولات پتروشیمی تولید داخلی و محصولات وارداتی به همراه تقاضا در یک تابلوی معاملاتی انجام شود شفاف سازی بهتری صورت می گیرد و به طور کلی می بایست در نحوه عرضه و تقاضا برای محصولات و نیز قیمت گذاری آن شفاف سازی انجام شود. چرا که برخی از متقاضیان تمایلی به شفاف سازی مقدار تقاضا ندارند.

مشخص نیست که محصولاتی که در بورس کالا متقاضی ندارند، در بازار آزاد به فروش برسند.

کریمی، مدیر امور فروش محصولات در شرکت پتروشیمی شازند اراک نیز در پاسخ به این سوال که در صورتیکه پس از دو بار عرضه محصولات در بورس کالا، چگونه و با چه مکانیزمی محصولات پتروشیمی که در بورس خریدار ندارند، در بازار به فروش می رسند؟ گفت: معلوم نیست که محصولات در بازار آزاد خریدار داشته باشد و به فروش برسد. حال آنکه این مجموعه طی چند وقت اخیر دو مرتبه به سازمان بازرسی به همین دلیل فراخوانده شده تا در خصوص کاهش عرضه در بورس کالا توضیحاتی به مقامات مسئول ارائه دهد.

صحاف زاده در ادامه توضیح داد: عده ای از تولیدکنندگان مشغول فعالیت هستند که در سایت بهین یاب تقاضای خود را ثبت نمی کنند و این افراد خریدار مواد از دلال ها هستند.

جمشید رادفرد، کارشناس انجمن صنفی گروه پتروشیمی نیز در این خصوص اظهار داشت: در شرایطی که نوسان قیمتی بالا باشد می توان محصولات را در قیمت های پایین در بورس کالا فروخت، اما در زمان صعود قیمت ها نمی توان این کار را انجام داد که می بایست این مشکل برطرف گردد.

موافقت هر دو گروه بر سر تداوم عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا

بر اساس این گزارش، این نشست با محوریت خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا برگزار شد و همانطور که عنوان شد تمام افراد حاضر در این جلسه که از مقامات و کارشناسان ارشد انجمن پتروشیمی و بازار سرمایه به شمار می روند، موافقت خود را جهت حضور محصولات پتروشیمی در بورس کالا اعلام داشتند. حال آنکه به نظر می رسد موانعی در نحوه قیمت گذاری محصولات و مکانیزم عرضه و تقاضای آن وجود دارد که ار جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مشکلات مکانیزم قیمت گذاری و عرضه و تقاضا در بورس کالا

تولید کننده صنایع بالادست به برنامه جامع تولید نیاز دارد تا با برنامه ریزی سالانه ضایعات تولید را کاهش دهد و جهت برنامه هایی همچون صادرات محصولات تولیدی و تعمیرات و اورهال برنامه ریزی انجام دهد.

علاوه بر این، محصولات پتروشیمی خاص وجود دارد که شرایط خاص و مشتریان ویژه ای دارند و می بایست اختیار عرضه و تقاضا در قالب انعقاد قرارداد بلند مدت با خریدار باشد و بعضا ملاحظات كارمزد نيز مطرح ميشود که البته به نظر اكثر فعالان صنعت و از جمله کارشناسان اتحادیه صنایع پایین دستی، هزینه کارمزد معاملات در بورس کالا بسیار ناچیز است و از اين رو دغدغه اصلي فعالان صنعت، همان تعريف ساز و كار مشخص به اين منظور است . البته با تماسهایی که با بورس کالا داشتیم مثل اینکه اخیرا توسط بورس كالا چنين ساز و كاري اخيرا تعريف شده است. 

نکته بعدی این که بر اساس نظرات کارشناسان انجمن صنفی گروه پتروشیمی در شرایط رونق و رکود بازار نیاز به تکنیک های فروش می باشد و در این راستا بورس کالا می بایست مکانیزم تغییر تکنیک را تعریف کند.

و نکته آخر اینکه مکانیزم قیمت گذاری در بورس کالا از جهات مختلفی دارای ایراد است. چرا که از یک سو در شرایطی که تقاضا در بازار فروش محصولات زیاد است بورس کالا سقف قیمتی را برای محصولات تعیین می کند، اما کف قیمت فروش محصولات بدون محدودیت می باشد که این امر موجب می شود تا دلالان محصولات را در قیمت های پایین تر در بورس کالا خریداری کنند، سپس در خارج از بورس کالا با قیمت های بالا عرضه نمایند.

از سوی دیگر، اختلاف نظراتی در خصوص نرخ تسعیر ارز درآمدهای حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی وجود دارد و در حالی که انجمن صنفی صنعت پتروشیمی و واحدهای پتروشیمی موافق فروش خارجی محصولات با نرخ ارز آزاد هستند، اما اتحادیه صنایع پایین دستی با این موضوع مخالف است. علاوه بر این، محصولات پتروشیمی وارداتی نیز که با ارز مبادله ای وارد کشور می شوند، می بایست در بورس کالا عرضه گردند.