رنسانسی از جنس تامین دام/ وقتی «زراعت» جای خود را باز می‌کند
با توجه به اهمیت تولیدات دامی در تغذیه جامعه و نیز دلایل اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی، صنعت دامپروری و پرورش طیور همواره مورد توجه این دولت‌ها بوده است. ضمن اینکه این صنعت از جهت اشتغالزایی هم از اهمیت بسیاری خصوصا در جوامع روستایی و عشایر برخوردار است.
دامداری سهم به سزایی در تامین غذای مورد نیاز مردم دارد و سابقه دامداری در ایران به بیش از ۷ هزار سال می‌رسد. البته گوسفند به دلیل شرایط دامپروری راحت تر و نرخ بازده بالاتر نسبت به سایر حیوانات، برای دامداران سنتی جذابیت بیشتر دارد؛ ولی در بخش صنعتی پرورش گاو و تلیسه، بیشتر مورد توجه قرار دارد. البته با توجه به روند افزایشی جمعیت و سیر صعودی تقاضای تولیدات دامی، دغدغه‌هایی بابت عرضه و تقاضای محصولات دامی به ویژه در کشورهای توسعه یافته وجود دارد. با توجه به این که تولید محصولات دامی، هزینه زیادی داشته و مراتع طبیعتی روبه کاهش است؛ اهمیت دامداری را دوچندان می‌شود .اما امروزه می‌توان با تکیه بر دانش و فناوری مدرن بخشی از این چالش را حل کرد.
صنعت دامپروری ایران پس از گذشت چهاردهه از پیروزی انقلاب اسلامی پله‌های ترقی را به سرعت طی کرده است؛ به طوری که در فهرست سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) جزو 20 کشور تولیدکننده در جهان قرار دارد.
بخش مهمی از صنعت دام و طیور به صنعت مرغداری اختصاص دارد. بدون تردید رشد کمی تولید در صنعت مرغداری در ۴ دهه اخیر قابل توجه است، اما به نظر می‌رسد سرعت رشد کیفی کافی نبوده است. مردم ایران سالانه حدود ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن گوشت مرغ مصرف می‌کنند که دو برابر میانگین مصرف جهانی و چند برابر مصرف بسیاری از کشورهای دنیا است. به اعتقاد کارشناسان این حوزه، دیگر نیاز به احداث مرغداری جدید و افزایش ظرفیت کمی مرغ نداریم؛ بلکه باید روی کیفیت تولید گوشت مرغ کار کنیم. مشکل اصلی صنعت مرغداری، عدم وجود زنجیره‌های تولید است. اساسا روش و شیوه کنونی تولید در صنعت طیور کاملا اشتباه است و باید در این زمینه تلاش بیشتری صورت گیرد. البته لازم است که تعامل بین واردات خوراک طیور و تولید محصول برای مواد غذایی و مواد خام صنایع مدنظر قرار گرفته و براساس آن ترکیب بهینه‌ای از تولید داخلی و واردات محصولات و تولیدات مختلف برای برآورد نیاز مواد غذایی و سلولزی کشور با هدف بهینه کردن کارآیی استفاده از منابع برنامه‌ریزی شود.
با توجه به اهمیت تولید و عملکرد محصولات دامی همواره این سوال مطرح است که وضعيت ايران در حوزه تولید و مصرف دامی بعد از چهار دهه از انقلاب اسلامی چگونه است؟ بررسی روند توسعه چهل سال زیر بخش دامپروری با وجود تحریم‌ها و جنگ تحمیلی طی این سالها ضروري به نظر ميرسد، چرا كه اين حوزه توانسته اثرات خوبی در تولیدات دامی ایران داشته باشد.
با توجه به اهمیت این حوزه خبرنگار بورس نیوز، طی مصاحبه ای با مرتضی رضایی معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی به بررسی وضعیت صنعت تولیدات دامی و روند عرضه و تقاضا در ۴۰ سال اخیر پرداخت.
جایگاه ایران در تولیدات دامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رضایی: طبق آمارهای سال ۲۰۱۶، ایران در تولید گوشت قرمز جایگاه نوزدهم دنیا ، در تولید گوشت طیور جایگاه دهم دنیا ، در تولید شیر جایگاه بیست و چهارم دنیا ، در تولید تخم مرغ جایگاه نهم دنیا و در تولید عسل جایگاه سوم دنیا را کسب کرده است.
در سال ۱۳۹۶ تعداد فعالان در حوزه امور دامی یک میلیون و ۵۲۰ هزار نفر بوده که شامل ۱۳۹۴ نفر فعال دامداری، ۲۴۵۲۲ نفر فعال طیور صنعتی، ۸۱۷۴۸ نفر زنبوردار و ۱۸۴۷۴ نفر بهره بردار کرم ابریشم بوده است.
مقایسه وضعیت تولید با دوران قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی را چگونه می‌بینید؟
در سال ۱۳۵۶ کل تولیدات دامی کشور تقریباً ۳ میلیون و ۳۴۲ هزار تن بود که در سال ۱۳۹۶ به ۱۴ میلیون و ۱۹۵ هزار تن رسیده است. در حوزه صنعت تولید گوشت مرغ و طیور در سال ۱۳۵۶ تقریباً ۱۶۰ هزار تن تولید در کشور انجام می‌شده و عمدتاً هم تولیدات بومی بوده است. در حال حاضر حجم تولید بخش طیور به ۲ میلیون و ۲۳۶ هزار تن رسيده که نشان از رشد حدود ۱۴ برابری داشته است.
تراز تجاری بخش تولیدات دامی و مقایسه آن با بخش کشاورزی را مقایسه داشته باشید؟
تراز تجاری بخش کشاورزی در سال ۱۳۹۲ ، ۸.۱- و در سال ۱۳۹۵ ، ۳.۱- میلیارد دلار بوده است. سهم صادرات زیر بخش دامپروری نسبت به بخش کشاورزی از ۱۹ درصد در سال ۱۳۹۳ به ۲۴ درصد در سال ۱۳۹۵ و تراز تجاری زیر بخش دامپروری از ۱۴ میلیون دلار در سال ۱۳۹۲ به ۵۸۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۵ رسیده است.
در چهل سال اخیر، شاهد رشد و شکوفایی چشمگیری در صنایع و بخش‌های مختلف اقتصادی کشور بوده ایم. رشد و توسعه در بخش علم و فناوری در ۴ دهه اخیر در حدی بوده است که در بسیاری حوزه‌ها نام ایران به عنوان یکی از رتبه‌های برتر جهانی می‌درخشد.
کشاورزی طی این 4دهه توانسته شکوفا شود؟
بخش کشاورزی، یکی از حوزه‌های است که در این چهار دهه به مدد دانش فنی و تلاش متخصصان و فعالان صنعت، رشد و شکوفایی خیره کننده ای داشته است. با تکیه بر فناوری نوین و تجهیزات مدرن می‌توان بهره وري از منابع را افزايش داد و ظرفیت تولید را بالا برد. البته با توجه به افزایش تقاضا در حوزه منابع، می‌بایست با تمرکز بر ايده‌هاي نو و خلاقانه، از پايداري توليدات بخشكشاورزيدر آينده مطمئن شد. پرورش ایده‌های خلاقانه و بکارگیری روش‌های نوین، جهت تضمين امنيت مواد غذايي و انرژي در سطح جهاني ضروری است.
اهمیت تولیدات دامی را چگونه باید تحلیل کرد؟
در سبد غذایی افراد جامعه، مواد پروتئینی بخصوص نوع حیوانی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. در سال‌های گذشته، صنعت دامپروری در سطح جهانی و بین المللی از رشد چشمگیری برخوردار بوده و کارآفرینی آن در اشتغالزایی، ایجاد ارزش افزوده، تغذیه بشر، سلامت انسان و جامعه و به طور کلی نقش پررنگ آن در اقتصاد سبب شده صنعت دامپروری و پرورش طیور، همواره مورد حمایت و توجه دولت‌ها و کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه قرار گیرد.
افزايش جمعيت و ميزان درآمد افراد در سراسر جهان، همراه با تغيير اولويت‌هاي غذايي، موجب افزايش سريع مقدار تقاضا براي گوشت و شير و تخم مرغ شده است. تقاضاي جهاني براي گوشت، شير و تخم مرغ طي چهار دهه گذشته ، رشد ۲۰۰ درصدی داشته و انتظار مي رود تا سال 2050 این تقاضا ۱۰۰ درصد دیگر افزایش پیدا کند.
درحال حاضر متوسط سرانه مصرف گوشت در جهان 50 كيلوگرم و در اروپا ميزان متوسط مصرف گوشت بیش از این میزان است. همزمان با رشد مصرف جهانی محصولات دامی، ميزان تجارت جهانی انواع دام و واردات و صادرات آنها هم افزایش داشته است.
افزایش جمعیت چه تاثیری طی این مدت داشته است؟
به رغم افزایش جمعیت در این ۴ دهه، در بسیاری از حوزه‌های دامی به خودکفایی رسیده‌ایم. زمانی برای تامین نیاز کشور، بهواردات محصولات لبنی و طیور وابسته بودیم، اما اکنون مازاد تولید داریم و باید آن را صادر کنیم. خوشبختانه از تولید سنتی به صنعتی رسیده‌ایم ورنسانسیدر این حوزه در کشور اتفاق افتاده است. در حال حاضر در بخش پرورش طیور و مرغداری، دامداری و پرورش ماهی تمامی امکانات و تجهیزات منطبق بر آخرینتکنولوژی‌های روز دنیا بوده واز دستگاه‌های تمام اتوماتیک استفاده می‌کنیم.
