فرار "صنعت مادر آذربایجان" از باتلاق خصوصی‌سازی

به گزارش بورس نیوز، طرح ایجاد کارخانه ماشین سازی تبریز بر اساس موافقت نامه همکاری‌های فنی و اقتصادی دولت‌های ایران و چکسلواکی سابق با هدف تولید انواع ماشین افزار، کمپرسور‌های صنعتی، پمپ‌های آب، الکترو موتور، لیفت تراک، انواع موتور‌های دیزلی، ماشین آلات نساجی منعقد و به مرحله اجرا گذاشته شد و از سال ۱۳۵۱ بهره برداری از این طرح عظیم آغاز گردید.

ماشین سازی تبریز، پس از ماشین‌سازی اراک، دومین ماشین‌سازی ایران و تولید کننده انحصاری انواع ماشین‌های صنعتی همانند انواع ماشین‌ابزار، شامل ماشین‌های تراش، ماشین‌های فرز، ماشین‌های مته، قطعات ریخته‌گری و دستگاه‌های سی. ان. سی است.

اما سال‌ها است که روزگار به این کارخانه قدیمی روی خوش نشان نداده است به ویژه از زمانی که در لیست واگذاری‌ها قرار گرفت سرنوشت غم انگیزی داشته است.

شرکت ماشین‌سازی تبریز به همراه املاک ائل‌گلی در سال‌های ۱۳۸۳، ۱۳۸۶، ۱۳۸۹، ۱۳۹۰، ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ و شرکت ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۴ جزء فهرست موارد مشمول واگذاری به تصویب هیأت واگذاری رسیده‌اند.

این شرکت به همراه "املاک منطقه ائل‌گلی"؛ و شرکت "ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز" طی سال‌های ۱۳۸۶ لغایت ۱۳۹۴ هر کدام به ترتیب ۹ بار و ۷ بار قیمت‌گذاری شده و مصوبه هیأت واگذاری در خصوص قیمت پایه دریافت کردند و  ماشین‌سازی تبریز از سال ۱۳۸۳ لغایت ۱۳۹۴ درمجموع دو بار از طریق فرابورس و هشت بار از طریق مزایده و شرکت ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز نیز دو بار از طریق فرابورس و شش بار از طریق مزایده به عرضه گذاشته‌شده‌اند؛ اما به دلیل زیان‌ده بودن کسی متقاضی خرید نبوده است. (خلاصه وضعیت عرضه مجموعه ماشین سازی تبریز) ( جدول تفصیلی مربوط به وضعیت عرضه‌های انجام یافته در خصوص مجموعه ماشین سازی تبریز) .

مصوبات مرتبط با واگذاری شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز، ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و املاک ائل‌گلی

۱۰۰ درصد سهام شرکت ماشین‌سازی تبریز (شامل املاک ائل‌گلی) به ارزش برآوردی ۱۲۹ میلیارد تومان و بر اساس مصوبات شماره ۲۴۰۵۳۰/ت ۴۷۳۴۵ﻫ مورخ ۱۳۹۰/۱۲/۰۷ و شماره ۲۵۸۳۲۳/ت ۴۷۱۳۸ هـ مورخ ۱۳۹۰/۱۲/۲۸ هیأت وزیران  در راستای اجرای بند‌های (۱۸) و (۳۱) قانون بودجه سال ۱۳۹۰ کل کشور در قالب رد دیون دولت به بانک‌ها به‌صورت غیرقطعی به بانک صادرات ایران تخصیص داده شد. اما بانک مذکور از قبول شرکت یادشده استنکاف کرد و قرارداد قطعی برای واگذاری این شرکت به بانک یادشده منعقد نگردید.

در سال ۱۳۹۴ بابت بدهی وزارت صنعت، معدن و تجارت به موسسه صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و به‌ موجب بند "ف" تبصره (۳) قانون بودجه سال ۱۳۹۴ و بر اساس مصوبه شماره ۱۶۰۵۲۹/ت ۵۲۴۸۱ هـ مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۵ هیأت وزیران و در چارچوب مصوبه شماره ۱۴۶۵۳ مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ هیأت واگذاری شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز به همراه املاک ائل‌گلی، پتروشیمی جم و سرمایه‌گذاری رنا به‌عنوان کسری منابع صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد به صندوق یادشده اختصاص یافت. متعاقباً به استناد بند (۲) مصوبه شماره ۱۸۴۸۸ مورخ ۱۳۹۵/۱/۲۱ هیأت واگذاری (، ۹۹.۷۶ درصد سهام شرکت «ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز»، جایگزین بخشی از ۱.۱۶ درصد سهام شرکت «پتروشیمی جم» مندرج در مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۱۵ هیأت مذکور گردید.

واگذاری شرکت‌های ماشین سازی تبریز، ریخته گری ماشین سازی تبریز و املاک ائل گلی به صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد (در سال ۱۳۹۴)

با توجه به مصوبات موضوع بند فوق، طی توافق‌نامه شماره ۲۶۶۱۸ مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۲۴ و اصلاحیه آن به شماره ۲۱۳۶ مورخ ۱۳۹۵/۲/۷ (ضمائم شماره ۶ و شماره ۷)، شرکت ماشین‌سازی تبریز و املاک منطقه ائل‌گلی و شرکت ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز به صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد واگذار شد.

صندوق مزبور نیز از ابتدا به دلیل زیان‌ده بودن شرکت‌های مذکور و ضرورت تزریق نقدینگی برای استمرار فعالیت آن‌ها، از قبول این شرکت‌ها امتناع کرد. اما نهایتاً مشروط بر این‌که سازمان خصوصی‌سازی از سوی آن صندوق برای فروش این شرکت‌ها اعمال وکالت نماید به‌نحوی‌که صندوق متضرر نشود، طی توافقی نسبت به دریافت این شرکت‌ها و اموال موافقت کرد و مقرر شد که سهام شرکت‌های یاد شده و اموال مزبور فروخته شود و منابع حاصل از فروش به خزانه‌داری کل کشور واریز و در جهت تسویه بدهی موسسه مزبور بابت تنخواه دریافتی از خزانه اعمال حساب شود.

 فرآیند واگذاری شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز، ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و املاک ائل‌گلی (به وکالت از صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد در ۱۳۹۷/۲/۲۳)

نهایتاً بعد از حدود دو سال مذاکره و بازاریابی، شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز و ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و املاک ائل‌گلی در تاریخ ۱۳۹۷/۲/۲۳، به وکالت از صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و در چارچوب تفاهم‌نامه منعقده با این صندوق به قیمت ۶۸۸ میلیارد تومان به آقای قربانعلی فرخ‌زاد، واگذار شد. لازم به ذکر است سهام این دو شرکت و املاک ائل‌گلی در این مقطع دو ساله متعلق به دولت نبوده است و طی توافقنامه واگذاری یاد شده، به صندوق مذکور تعلق داشته بنابراین لزومی نداشته مجدداً روند قیمت‌گذاری آن‌ها در چارچوب قانون و مقررات مربوطه طی شود.

قربانعلی فرخ‌زاد که بود؟

بنابر اعلام دادستانی کشور، فرخزاد بزرگ‌ترین شخص حقیقی دریافت‌کننده تسهیلات از نظام بانکی کشور و بزرگ‌ترین متهم ارزی چند سال اخیر است که طی چند فقره جعل مدرک، نزدیک به نیم‌میلیارد دلار ارز دولتی دریافت کرده، بدون اینکه حتی یک‌ریال واردات کالا انجام داده باشد.

قربانعلی فرخزاد طی سال‌های ۹۴ تا تیرماه ۹۷ بیش از ۴۴۶ میلیون دلار ارز دولتی دریافت کرده، اما حتی یک‌ریال هم کالا وارد نمی‌کند. نکته جالب در این بخش، ثبت‌سفارش‌های کالایی قربانعلی فرخزاد است که بدون هیچ مزاحمتی از سال ۹۴ تا ۹۷ حتی بدون واردات یک‌ریال کالا، در چندین نوبت ثبت‌سفارش انجام می‌دهد.

طبق اظهارات فرخزاد، وی ماشین‌سازی، ریخته‌گری و زمین ایل‌گلی را به ارزش ۶۸۸ میلیارد تومان از سازمان خصوصی‌سازی خریداری کرده که ۲۰۰ میلیارد تومان آن را به‌صورت نقدی پرداخته و قرار بود الباقی را طی پنج‌سال به‌صورت سالانه ۱۰۰ میلیارد تومان پرداخت کند.

مالک جدید اهلیت نداشت

احمد علیرضا بیگی نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی در ارتباط با پیچ‌وخم‌های واگذاری ماشین‌سازی و تخلفات بیشمارِ «مش قربانعلی» گفته بود: سازمان خصوصی‌سازی طی یک برنامه هدفمند، ماشین‌سازی تبریز را که در روند پرداخت دیون دولت به صندوق فولاد واگذار شده بود، نیابتاً به مش قربانعلی واگذار کرد. اساساً واگذاری به صندوق فولاد، کاتالیزوری بود تا سازمان خصوصی‌سازی بتواند از زیر بار قوانین ابلاغیه اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی شانه خالی کند. قوانین ابلاغی اصل ۴۴، قیمت‌گذاری صحیح و پایش اهلیت خریدار را از ارکان اساسی کار می‌داند که نه مش قربانعلی اهلیت مالکیت واحد بزرگی مثل ماشین‌سازی را داشته و نه  ارزیابی صورت گرفته روی قیمت، ارزیابی درستی بوده اما سازمان خصوصی‌سازی برای شانه خالی کردن از تکالیف قانونی، با مدد گرفتن از جریانات پشت پرده‌ای که در دولت وجود داشت و مشابه آن در هفت‌تپه و واحدهای دیگر هم دیده شده، ماشین‌سازی را به قربانعلی دادند. آن زمان اعترضات ما راه به جایی نبرد و وزیر اقتصاد وقت هم مدام وعده می‌داد که حتماً مستندات لازم را به شما نمایندگان ارائه خواهیم داد.

وی گفت: بررسی‌هایی که ما انجام دادیم نشان داد مش قربانعلی پیش‌پرداخت خرید کارخانه را از محل فروش ارز دولتی که در اختیار داشته، تامین کرده که در جریان محاکمه نیز ایشان در دادگاه به زبان خود اعتراف کرد به من ۵۰۰ میلیون دلار ارز دادند که ورق وارد کنم چون تحریم شد و نتوانستم ورق وارد کنم، این پول را در بازار خرد کردم و  بعد ماشین‌سازی را خریدم.

درباره ماشین سازی دروغ می گویند!

میرعلی اشرف عبدالله‌پوری حسینی رئیس اسبق سازمان خصوصی سازی که واگذاری در زمان تصدی وی صورت گرفت اظهار کرد: ماشین سازی تبریز دو سال پیش از سوی دولت به موسسه بازنشستگی فولاد ایران واگذار شده است و دیگر دولتی نیست.

وی ادامه داد: نمی دانم این آقایان منتقد یا مطلع نیستند و یا هدف دیگری دارند؛ بنده حوصله ندارم که بیایم و این افراد را مواخذه کنم که این دروغ ها چیست که در فضای مجازی منتشر می کنید؟

پوری حسینی افزود: نمایندگان محترم مجلس نیز نامه ای ارسال کرده اند که در این نامه خواستار بررسی موضوع واگذاری ماشین سازی به شستا شده اند؛ البته بی تردید خودشان در جریان هستند که واحد صنعتی که یک بار از بابت بدهی های دولتی واگذار شده است بار دیگر نمی توان آن را واگذار نمود.

وی تاکید کرد: ماشین سازی دو سال پیش یک بار واگذار شده است بار دیگر نمی شود واگذار کرد.

خلع ید از مالک

 پس از بازداشت قربانعلی فرخ نژاد و اعتراض هایی که سوی نمایندگان، کارگران و بسیج دانشجویی صورت گرفت، فرخ نژاد از مالکیت ماشین سازی خلع ید شد تا از دست مالک بدون اهلیت رهایی یابد.

در اجرای قرارداد منعقده بین خریدار شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز و ریخته‌گری ماشین‌سازی و املاک ائل‌گلی و سازمان خصوصی‌سازی، خریدار می‌بایست طی ۹ قسط و در مدت ۶۰ ماه از تاریخ ۱۳۹۷/۴/۲۰ لغایت ۱۴۰۲/۴/۲۰ نسبت به پرداخت وجه معامله اقدام می‌کرد اما به دلیل مشکلات حقوقی پیش‌آمده برای خریدار و توقیف اموال او توسط مرجع قضایی و مسدودی حساب بانکی وی که منجر به عدم تأمین اقساط گردید، اقساط مراحل دوم و سوم قرارداد در موعد مقرر واریز نشد؛ بنابراین سازمان خصوصی‌سازی در راستای تکلیف قانونی خود نسبت به آگهی مجدد و همچنین عرضه عمومی شرکت‌ها و اموال مذکور در تاریخ ۱۳۹۷/۱۱/۲۴ از طریق مزایده به وکالت از خریدار یادشده اقدام نمود.

به دلیل عدم سوددهی بنگاه‌های مزبور و ضرورت تأمین مالی برای پرداخت حقوق و مزایا و سرمایه در گردش؛ عرضه انجام‌شده با قیمت پایه ۷۰۰ میلیارد تومان (قیمت فروخته‌شده به آقای فرخ‌زاد) که معادل تعهدات ایفا نشده مالک اولیه (صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد) بود، علیرغم تمام جذابیت‌های احتمالی (از جمله داشتن املاک ائل‌گلی)، با موفقیت همراه نگردید و احدی تحت عنوان متقاضی به سازمان خصوصی‌سازی مراجعه نکرد.

بازگشت شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز، ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و املاک ائل‌گلی به صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد در سال ۱۳۹۸

 به‌واسطه گزارشات توجیهی و جلسات برگزار شده با مرجع قضایی توسط سازمان خصوصی‌سازی مبنی بر لزوم اعاده این شرکت‌ها و اموال از خریدار (آقای فرخ‌زاد) در صورت عدم بازپرداخت اقساط توسط خریدار (جهت فروش این شرکت‌ها و واریز پول آن به‌حساب خزانه بابت بدهی آن صندوق به خزانه)، مرجع قضائی طی توافق انجام‌شده با سازمان خصوصی‌سازی در تاریخ ۱۳۹۸/۴/۱۰، موافقت خود را با فسخ قرارداد فروش این شرکت‌ها و اموال توسط سازمان خصوصی‌سازی، اعلام نمود.

فسخ قرارداد، پس از استعلام وضعیت خریدار از جهت امکان پرداخت اقساط از معاون دادستانی تهران و حصول اطمینان از عدم امکان وصول اقساط به دلیل توقیف اموال و مسدودی حساب خریدار به دستور مقامات قضایی و همچنین با هماهنگی شعبه اول اجرای احکام دادسرای عمومی و انقلاب تهران ویژه مفاسد پولی و بانکی با ارسال اظهارنامه قانونی انجام‌گرفته است.

با مذاکرات به‌عمل‌آمده با صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد، این صندوق به‌عنوان مالک اصلی شرکت‌ها و اموال موردبحث، تمایل خود به حفظ این شرکت‌ها و اموال و اداره آن‌ها رأساً از سوی صندوق مذکور را اعلام نمود.

بنا به مفاد بند ۹ فوق قرارداد مربوط به خریدار قبل (آقای فرخ‌زاد) فسخ شد؛ اما با توجه به اینکه فروش انجام‌یافته به وکالت از صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد انجام‌شده بود، بنابراین شرکت‌های ماشین‌سازی تبریز و ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز و املاک ائل‌گلی طی صورتجلسه مورخ ۱۳۹۸/۴/۱۶ به صندوق مزبور به‌عنوان مالک اصلی تحویل شد و تشریفات انتقال اسناد مالکیتی این شرکت‌ها نیز به نام مالک اصلی طی شد.

با توجه به عدم ایفای تعهدات صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد در رابطه با تسویه بدهی به خزانه­ داری کل کشور، در جلسه مورخ ۱۳۹۸/۱۰/۹ هیأت محترم واگذاری مقرر شد تعلق حقوق مالکانه دو شرکت مذکور (ماشین سازی تبریز و ریخته گری ماشین سازی تبریز) و دارایی مربوطه (املاک ائل گلی) به صندوق یادشده سلب گردیده و سازمان خصوصی سازی با استفاده از اختیارات و وکالتنامه منعقده، نسبت به واگذاری شرکت‌های مذکور و دارایی مربوطه به بخش خصوصی اقدام نماید؛ لذا مقرر شد نام دو شرکت مذکور و دارایی مربوطه در فهرست موارد مشمول واگذاری سال ۱۳۹۸ درج شده و از این تاریخ تا زمان تحقق فروش، مدیریت دو شرکت مذکور و دارایی مربوطه بر عهده "سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران" قرار گیرد.

توافقنامه اقاله و اعاده سهام شرکت­‌های ماشین سازی تبریز، ریخته­ گری ماشین­ سازی تبریز و املاک ایل گلی با استفاده از وکالتنامه مأخوذه از مؤسسه "صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد" به شماره ۲۵۱۷۰ مورخ ۱۳۹۸/۱۱/۱۶ تنظیم و امضاء؛ و طی نامه شماره ۲۵۲۴۰ مورخ ۱۳۹۸/۱۱/۱۶ توسط این سازمان به "سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران" و "مؤسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد" ابلاغ گردید.

به موجب مصوبه شماره ۲۰۶۳۳۰ مورخ ۱۳۹۸/۱۰/۲۱ هیأت واگذاری مقرر گردید "دولت (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) موظف است حداکثر طی مدت ۹ ماه نسبت به آماده سازی و اصلاح ساختار و نیروی انسانی شرکت‌های ماشین سازی تبریز و ریخته گری ماشین سازی تبریز به منظور واگذاری مجدد آن‌ها توسط سازمان خصوصی سازی مطابق قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی اقدام نماید. " همچنین به موجب مصوبه یاد شده مقرر گردید قیمت گذاری و عرضه جداگانه «زمین­های ائل گلی» از طریق «بورس کالا» توسط سازمان خصوصی سازی صورت پذیرد.

به موجب مصوبه شماره ۴۸۶۷۹ مورخ ۱۳۹۹/۴/۱۴ هیأت واگذاری، عناوین شرکت‌های ماشین سازی تبریز، ریخته گری ماشین سازی تبریز در فهرست موارد مشمول واگذاری از طریق بازار سوم فرابورس قرار گرفته است.

 به موجب مصوبه شماره ۴۲۵۸۳/ت ۵۷۸۳۱ﻫ مورخ ۱۳۹۹/۰۴/۲۳ هیأت وزیران مقرر گردید سهام متعلق به دولت در شرکت ماشین سازی تبریز (به همراه ریخته گری ماشین سازی تبریز) بابت رد بخشی از دیون دولت به سازمان تأمین اجتماعی اختصاص یافت. لیکن به دلیل پر شدن سقف سیصد و بیست هزار میلیارد ریال بدهی دولت به تأمین اجتماعی (موضوع مصوبه مذکور) توسط اختصاص سهام سایر شرکت‌های مندرج در مصوبه یاد شده، موضوع این واگذاری منتفی گردید.

واگذاری به ایدرو

مهرماه ۹۹ بود که محمدرضا پورمحمدی استاندار آذربایجان شرقی اظهار کرد: اخیرا هیات داوری تشکیل جلسه داده و خلع ید صندوق بازنشستگی فولاد از شرکت ماشین سازی و واگذاری شرکت به ایدرو قطعی شده، ولی هنوز این رای به صورت کتبی ابلاغ نشده و همه منتظر ابلاغ نظر هیات داوری هستیم.

پورمحمدی ابراز داشت: بنده با مدیران سازمان گسترش و نوسازی صنایع صحبت کرده‌ام که حتما کارخانه را تحویل بگیرند و هیات مدیره و مدیر عامل را در اسرع وقت تعیین کنند.

استاندار آذربایجان شرقی خاطرنشان کرد: با توجه به تغییراتی که در وزارت صمت انجام گرفته فرایند انتقال ماشین سازی کمی دچار تاخیر است و به کندی پیش می‌رود؛ ولی مطمئنا طی روز‌های آینده هیات داوری خواستار رسیدگی به موارد خواهد شد.

وی در ارتباط با طرح موضوع واگذاری ماشین‌سازی به شستا ابراز داشت: چنین چیزی نخواهد شد؛ البته مصوبه‌ای مبنی بر واگذاری ۳۵ درصد سهام شرکت به شستا وجود دارد که هنوز کتبا ابلاغ نشده است.

وی تاکید کرد: در حال حاضر واگذاری ماشین سازی به ایدرو ۱۰۰ درصد قطعیت یافته و سهامدار اصلی شرکت ایدرو خواهد بود و هیچگونه نگرانی از بابت تدوام سردرگمی و بلاتکلیفی شرکت وجود ندارد.

استاندار آذربایجان شرقی یادآور شد: بالاخره مسائل اداری مثل ثبت هیات مدیره و تعیین مدیرعامل وجود دارد؛ امیدواریم طی روز‌های آتی شرکت را تحویل بگیرند و به سرعت نواقص و نارسایی‌ها را برطرف کنند.

ماشین سازی سرانجام به سامان رسید

ماشین سازی تبریز به واسطه خصوصی سازی اشتباه طی چندین سال با مشکلات عدیده ای روبه رو شده بود پس از چندین بار واگذاری تغییر مدیریت، سرانجام با حکم قوه قضاییه، از خریداران خلع ید شد و به دولت بازگشت.

هر چند در داخل دولت بین وزارت صمت با وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی مناقشات مالکیتی وجود داشت اما در نهایت مالکیت آن به  سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران «ایدرو» که زیرمجموعه وزارت صمت است، بازگشت و در نهایت پس از چند سال بلاتکلیفی، در اسفندماه صاحب هیئت مدیره شد و مدیرعامل قانونی آن انتخاب و معرفی شد.