اگر زمان به عقب برگردد...

یکی از مباحث داغ هفته های پایانی قرن، افزایش دامنه نوسان معاملات بود. به همین بهانه، خبرنگار بورس نیوز نظر رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار را در این مورد جویا شد و از دلایل اجرای طرح دامنه نوسان نامتقارن پرسید.

محمدعلی دهقان دهنوی رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار در گفتگو با بورس نیوز در این خصوص بیان کرد: کمتر شخصی را می‌توان یافت که موافق وضعیت فعلی دامنه نوسان معاملات باشد. عده ای معتقدند باید دامنه نوسان را یا به سرعت افزایش داد یا حذف کرد و عده دیگری هم معتقدند دامنه نوسان فعلا مشکل بازار سرمایه ما نبوده و حذف دامنه نوسان، به صلاح بازار سرمایه نیست و به بی ثباتی بازار سرمایه دامن میزند. اشکال وجود دامنه نوسان، برخورد قیمت با سقف و کف است. در اکثر بورس های دنیا به اشکالی، دامنه نوسان وجود دارد و این طور نیست که هیچ محدودیتی نباشد. اما معتقدم هدفی که با حذف دامنه نوسان به دنبال تحقق آن هستیم، با افزایش دامنه نوسان هم قابل دستیابی است. دلیل برخی مقاومت ها با افزایش و حذف دامنه نوسان، تعدد معامله گرانی است که به صورت مستقیم در این بازار خرید و فروش می‌کنند.

وی ادامه داد: در زمان ورود به سازمان بورس و اوراق بهادار با توجه به شرایط بازار سرمایه تصمیم گرفته شد در مقطعی دامنه نوسان نامتقارن (مثبت ۶ منفی ۲) اجرایی شود و هدف از تعیین دامنه نوسان مثبت ۶ درصدی این بود که با حذف طرح دامنه نوسان نامتقارن، دامنه نوسان معاملات به جای مثبت و منفی ۵، به مثبت و منفی ۶ درصد برسد. اما بعد از اجرای طرح دامنه نوسان نامتقارن به سبب اختلاف نظرات، قرار بر این شد که مرکز پژوهش های سازمان بورس و اوراق بهادار نقطه مطلوب را ترسیم کرده و الگوی رسیدن به نقطه مطلوب طراحی شود و بعد از آن برای رسیدن به نقطه مطلوب برنامه‌ریزی شود.‌ دامنه نوسان معاملات نباید منشا تنش شود. افزایش ناگهانی دامنه نوسان می‌تواند تنش‌هایی در بازار سرمایه ایجاد کند و سازمان بورس و اوراق بهادار باید نقشه راه برای رسیدن به نقطه مطلوب را ترسیم کند. در مجموع می‌توان به صورت تدریجی دامنه نوسان معاملات را بازتر کرده و مقررات مربوط به معاملات را هم مقررات کارآتری کرد.

دهقان دهنوی در ادامه گفتگو ضمن اشاره به مزیت ها و برتری های بازار سرمایه‌ نسبت به سایر بخشهای اقتصادی گفت: حضور جوانان تحصیل کرده در بازار سرمایه باعث شده بازار سرمایه متمایز از سایر بازارها در کشورمان باشد. بازار سرمایه، بازاری کاملاً تخصصی و علمی است که دانش در آن حکمفرمایی می کند و اگر از رویکرد علمی و توجه به نظرات افراد متخصص دورتر شویم به اشکال برخورد خواهیم کرد. ضمن اینکه بازار سرمایه ما بازاری در حال توسعه بوده و نمی‌توان آن را با سایر بخش‌های اقتصادی که سال‌های سال قدمت دارند، مقایسه کرد. یکی از چالش ها و مشکلات ما در بازار سرمایه این است که رویکردمان متمرکز نگاه کوتاه مدت و مشکلات پیش رو شده و از توجه به مسائل خارج از بازار و نگاه بلندمدت به این بازار غافل شده ایم.

دفاع از تصمیمی که اتخاذ شد

رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به دوران حضور خود در این سازمان اظهار کرد: در ۸_۹ ماه حضورم در سازمان بورس، سعی کردم بر اساس اصول علمی و صرفاً با در نظر گرفتن منافع بازار سرمایه قضاوت و تصمیم گیری کنم. طبیعی است که با گذشت زمان و برخی تغییرات در اقتصاد کشور، ممکن است به نقطه‌ای برسیم که بگوییم ای کاش برخی تصمیمات به نحوه دیگری اتخاذ می شد. الان که به گذشته نگاه می کنم، تصمیم خاصی در دوران حضور در سازمان بورس اتخاذ نکرده ام که بگویم ای کاش چنین تصمیمی نگرفته بودم! اگرچه برخی تصمیماتی که در دوران حضورم اتخاذ کرده ام مورد انتقاد برخی دوستان قرار گرفته است، از جمله انتقاداتی به بحث دامنه نوسان نامتقارن مطرح است؛ اما از همین تصمیم هم دفاع می کنم. چرا که علاوه بر اینکه اجرای طرح دامنه نوسان نامتقارن، تصمیم جمعی بود و با مشورت کارشناسان و دوستان اتخاذ شد، ولی این تصمیم با ملاحظه شرایط خاصی گرفته شد که هنوز هم برخی از آن شرایط قابل بازگو کردن نیست. فراموش نکنید که در آن مقطع بیش از ۵۰ بازارگردان به سازمان‌بورس نامه زده بودند که هیچ منابعی برای خرید سهام ندارند و سرمایه در گردش تولید را برای بازارگردانی وارد بازار سرمایه کرده اند.‌ همچنین فضای مغرضانه ای توسط عده ای که تریبون داشتند، ایجاد شده بود و همین عده بر طبل شاخص ۷۰۰ الی ۹۰۰ هزار واحدی می‌کوبیدند. وعده دلار ۱۵ هزار تومانی داده می‌شد و حتی برخی کاندیداهای ریاست جمهوری، خبر از تحویل دولت با دلار ۱۱ الی ۱۲ هزار تومانی می‌دادند. این شرایط موجب ایجاد وحشت در دل سهامداران شده بود و سهامداران تلاش می کردند به هر قیمت، سهام خود را فروخته و اقدام به خروج از این بازار کنند.

در چنین شرایطی سازمان بورس و اوراق بهادار تلاش کرد فرصت تامل ایجاد کند تا بازار سرمایه به سکون برسد که این کار هم انجام شد. بعد از آنکه وضعیت نابسامان بازار سرمایه کمی بهتر شد، دامنه نوسان به حالت قبل بازگشت. شاید اگر شخص دیگری هم در آن مقطع به جای من بود، تصمیم مشابهی اتخاذ می کرد.

اگر زمان به عقب برگردد...

دهقان دهنوی افزود: من هم اعتقاد دارم وجود دامنه نوسان و محدود کردن بازار از نگاه علمی اقدام صحیحی نیست؛ اما در همه جای دنیا در شرایط خاص و بحرانی محدودیت‌هایی در نظر گرفته می شود که از ریزش بازار سرمایه جلوگیری شود. مثلا در بحران کرونا، در بورس های دنیا، دولت‌ها منابع قابل توجهی به بازار سرمایه تزریق کردند و... وقتی شخصی در جایگاه رئیس سازمان بورس اوراق بهادار قرار می‌گیرد، یعنی مورد اعتماد وزیر اقتصاد بوده و نمی تواند طوری عمل کند که هر روز وزیر را به چالش بکشاند. اما در دوران حضورم در سازمان بورس اوراق بهادار با حمایت وزیر اقتصاد، اقداماتی هم انجام شد که مورد تایید سایر بخش های اقتصادی نبود. از جمله بحث ورود سیمان به بورس کالا که در روزهای نخست با مخالفت شدید وزارت صمت مواجه شد! اگر زمان به عقب برگردد، در برخی موارد هم جدی تر از قبل عمل خواهم کرد. مثلاً در بخش نظارت بر ناشران یا مواجهه با قیمت گذاری دستوری قوی‌تر عمل خواهم کرد.در مورد برخی طرح ها مثل راه اندازی کانون سهامداران حقیقی هم با وجود آنکه اصرار زیادی بر اجرای آن داشتم، به دلیل سنگ اندازی ها موفق به اجرای طرح مذکور نشدم. اما بسیار خرسندم که برخی رویه هایی که در دوران ریاست من انجام شد، تداوم یافته و به افزایش شفافیت و بهبود وضعیت بازار سرمایه کمک کرده است. از جمله بحث انحصار زدایی و تسهیل فرآیند صدور مجوزها و یا انتشار صورت های مالی سازمان بورس، گام های مثبتی بود که در آن مقطع برداشته شد و تبدیل به رویه ای با ثبات شد که تیم های بعدی هم آن را دنبال خواهند کرد.