فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی صنعت لوازم خانگی

 صنعت لوازم خانگی در سال های اخیر رشد زیادی داشته و تولیدکنندگان داخلی در سایه غیاب برندهای خارجی، بخش اعظم بازار لوازم خانگی را از آن خود کرده اند. در چنین شرایطی این سوال مطرح می‌شود که چرا صنعت لوازم خانگی ما در این نقطه قرار گرفته است؟ آیا سرمایه گذاری روی این صنعت در میان مدت و بلندمدت جذاب خواهد بود؟ و..‌. به منظور بررسی بیشتر چالش ها و فرصت های صنعت لوازم خانگی، خبرنگار بورس نیوز گفتگویی با احسان فدایی کارشناس صنعت لوازم خانگی انجام داده که بخش اول این گفتگو را می خوانید.  

دلیل اقبال صنعت لوازم خانگی در دو سال گذشته چیست؟

احسان فدایی: اگرچه خیلی از کارشناسان صنعت لوازم خانگی معتقدند نقطه شروع تحول در صنعت لوازم خانگی ما، سال ۱۳۹۷ بوده؛ اما من معتقدم بعد از افول صنعت لوازم خانگی در دهه ۷۰ و حذف برخی برندهای معتبر این صنعت از دایره رقابت (به دلیل سوء مدیریت ها و عدم ارتقای تکنولوژی در شرکتهای تولیدکننده داخلی) و البته همزمان با ورود محصولات خارجی به بازار ایران به صورت غیر رسمی، دو شرکت کره‌ای "ال‌جی" و "سامسونگ" وارد ایران شدند. این دو شرکت متوجه شده بودند که با توجه به تعرفه‌های وارداتی لوازم خانگی، واردات لوازم خانگی در بلندمدت برای آنان توجیه اقتصادی نخواهد داشت و از این رو، این دو شرکت برای کسب سود بیشتر و امکان تداوم حضور در بازار ایران، با کمک دو شریک ایرانی خود، تولید لوازم خانگی در ایران را هم آغاز کردند. البته تولید لوازم خانگی در کشور به معنای خودکفایی و تولید صد درصد قطعات در داخل کشور نیست‌و به غیر از کشور چین، در هیچ کجای دنیا در تولید لوازم خانگی، صفر تا صد قطعات در داخل یک کشور تولید نمی شود. 

در طی این سالها این دو شرکت کره‌ای از مرحله واردات محصول کامل به مرحله واردات برخی قطعات خاص و تولید سایر قطعات و مونتاژ آن در داخل کشور ما رسیدند و سهم قابل توجهی از بازار ایران را هم از آن خود کرد. نقطه شروع یک جهش در صنعت لوازم خانگی ما از نظر من همین زمان بوده است. برندهای ایرانی برای آنکه سهمی از بازار لوازم خانگی داشته باشند، شروع به تکاپو کردند و این نقطه، شروع حرکتی بود که در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ ثمره آن را دیدیم. بعد از انکه دو شرکت "ال جی" و "سامسونگ" به سبب تحریم ها، اقدام به ترک بازار ایران کردند، شرکت های تولید کننده لوازم خانگی در کشور ما به مرحله‌ای رسیده بودند که تا حد زیادی آمادگی تامین نیازهای بازار داخل را داشتند.‌ در حقیقت معتقدم نقطه تحول صنعت لوازم‌خانگی ما، شروع تحریم‌ها نبود؛ بلکه نقطه شروع تحول در صنعت لوازم خانگی ما از زمانی بود که با خروج برندهای کره‌ای از بازار ایران، تولید کنندگان داخلی به تکاپوی توسعه افتادند‌ و همین فضای رقابتی باعث شد صنعت لوازم خانگی ما در حال حاضر به نقطه رسیده باشد که در برخی حوزه ها توانمندی بالایی برای تامین نیازهای بازار داخلی وجود دارد.

 اگر تحریم ها تشدید نمی‌شد و "ال جی" و "سامسونگ" به حضور خود در بازار ایران ادامه می دادند، آیا صنعت لوازم خانگی ما باز هم به این نقطه می رسید؟

احسان فدایی: در دو سال گذشته به صورت گسترده آمار و ارقامی ارائه شده که ادعا می کند ۷۰ درصد بازار لوازم خانگی ایران در اختیار دو برند کره ای بوده است. حال آنکه بر اساس آمار و اطلاعات وزارت صمت، در بهترین شرایط هم، سهم بازار این دو برند کمتر از ۵۰ درصد بوده است. نکته اینجاست که برخی تحلیل‌ها فقط بر مبنای آنچه در پایتخت قابل رویت بوده، ارائه می شود. حال آنکه در بسیاری از شهرستان های کشور با توجه به قدرت خرید پایین تر مردم، اتفاقاً قبل از تحریم ها هم محصولات ایرانی سهم بازار بیشتری داشته اند. البته نمی‌توان منکر تاثیر تحریم ها شد و قطعاً خروج قانونی این دو برند از کشور ما فرصتی برای فروش بیشتر تولیدکنندگان داخلی بود، اما باز هم تاکید می‌کنم که آماری که در مورد سهم بازار این دو برند تا قبل از تحریم ها ارائه می شود، آمار درستی نبوده است.

خروج دو برند ال جی و سامسونگ از بازار لوازم خانگی ایران دو عارضه به همراه داشت. اولین آسیب متوجه دو شریک ایرانی این دو برند که سرمایه‌گذاری عظیمی هم در حوزه تولید لوازم خانگی ایران کرده‌بودند، شد! دو شریک تجاری برندهای کره‌ای بعد از خروج ال جی و سامسونگ از بازار ایران در مقطعی زمین‌گیر شدند. 

نکته اینجاست که در تولید لوازم خانگی تعداد زیادی قطعات مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال در تولید یخچال ساید بای ساید، حدود ۱۷۰ قطعه مورد استفاده قرار می گیرد که شاید حدود ۱۵۰ قطعه آن را بتوان در داخل کشور تولید کرد. اما موضوع اینجاست که نه فقط در ایران که در سایر کشورها هم برخی قطعات از کشورهای دارای تکنولوژی تامین می گردد و حتی کره جنوبی که چند برند معتبر در تولید لوازم خانگی دارد، تکنولوژی تولید پنل تلویزیون را به کشور چین انتقال داده است. پس نباید انتظار داشته باشیم صنعت لوازم خانگی ما در تولید صد درصد قطعات خودکفا باشد. واقعیت این است که در صنعت لوازم خانگی، گاهی سیاه نمایی شده و گاهی هم بزرگنمایی صورت گرفته است. هم در زمان قبل از تحریم ها و هم در حال حاضر تولید برخی قطعات در کشور ما همچون سایر کشورهای دنیا مقرون به صرفه نیست و برخی قطعات از طریق واردات تامین می شود. بعد از خروج ال جی و سامسونگ از ایران، منابع اصلی تامین‌ کننده برخی قطعات، ایران را از لیست خود خارج کردند و دو شرکت سام و گلدیران در ایران با کمبود برخی قطعات مواجه شده  و تولیدشان متوقف شد. در صورتی که سایر برندهای ایرانی که قطعات‌‌ مورد نیاز خود را از سایر تامین کنندگان چینی خریداری می کردند، با مشکل چندانی مواجه نشدند و روند تولید خود را ادامه دادند.

نکته بعدی اینجاست که اگر نگاه واقع‌بینانه به صنعت لوازم خانگی داشته باشیم، قبل از دستور مقام معظم رهبری مبنی بر ممنوعیت واردات لوازم خانگی هم (از سال ۹۷) لوازم خانگی در فهرست محصولات گمرکی که مشمول تعرفه واردات بالایی بودند، قرار گرفته و واردات متوقف شده بود.‌ اما نکته اینجاست که بعد از نامه مقام معظم رهبری مبنی بر ممنوعیت واردات لوازم خانگی، انتقاداتی به شرکت های تولید کننده لوازم خانگی وارد شد که چرا این شرکت ها اطلاعات صحیح ارائه نکردند و ادعای خودکفایی و توانایی تامین نیاز بازار داخل نمودند؟ واقعیت این بود که لوازم خانگی ما به خودکفایی کامل نرسیده و برای تامین برخی قطعات نیازمند واردات بود. در عین حال که می‌شد اعلام کرد این صنعت در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته است؛ مانور روی واژه خودکفایی در تولید محصولات لوازم خانگی نادرست بود. 

اولین پیامد ارائه اطلاعات غلط، تاثیرپذیری برخی سیاست ها و تصمیمات سیاست گذاران در تدوین مقررات و دستورالعمل های مربوط به بازار لوازم خانگی بود.

دومین پیامد ارائه اطلاعات نادرست و تاکید بر خودکفایی در تولید لوازم خانگی این بود که مردم انتظار داشتند کالاهایی که در داخل کشور تولید می شود وابستگی چندانی به نرخ ارز نداشته باشد‌ و همانطور که تولیدکنندگان لوازم خانگی وعده داده اند، نیاز بازار داخل به طور کامل تامین خواهد شد که البته این انتظار کاذب بود اما خرید مردم را به تعویق انداخت و سبب کمبود سرمایه در گردش در شرکت ها شد! این سیکل معیوب موجب آسیب به تولید کنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان شد. 

پیش بینی شما از وضعیت تولید و فروش صنعت لوازم خانگی در سال ۱۴۰۱ چیست؟

احسان‌ فدایی: سال ۱۴۰۱ در حالی آغاز شد که با افزایش ۵۷ درصدی حقوق و دستمزد، هزینه های صنعت رشد کرد. عوارض گمرکی و مالیاتی هم افزایش داشته و حقوق گمرکی که قبلاً با عرض ۴۲۰۰ تومانی محاسبه می‌شده، در سال ۱۴۰۱ مشمول محاسبه با ارز نیمایی شده است. اتفاقاً به لحاظ ارزش، بعضی لوازم خانگی از جمله تلویزیون، وابستگی زیادی به واردات دارند. با چنین شرایطی امکان کاهش قیمت در بازار لوازم خانگی وجود ندارد. صنعت لوازم خانگی می‌بایست آن‌قدر فروش داشته باشد تا هم هزینه‌های جاری را پوشش دهد و هم نقدینگی کافی برای واحد تحقیق و توسعه در اختیار داشته باشد. ولی امسال در کنار تمامی ماجراها و مشکلات، بازار لوازم خانگی با چالش دیگری هم‌ مواجه است. هر خبر مثبتی در مورد مذاکرات و احیای برجام، برندهای تولیدکننده لوازم خانگی داخلی را با چالش جدیدی روبرو خواهد کرد. کالاهایی که به صورت غیررسمی وارد کشور می شوند، بر مبنای نرخ ارز بازار آزاد قیمت گذاری می شوند‌.‌ هر خبر مثبتی در مورد احیای برجام، شوکی به بازار ارز خواهد بود و اگر نرخ ارز در بازار آزاد به میزان اندکی هم کاهش پیدا کند، بلافاصله بازار لوازم خانگی قاچاق تحت تاثیر قرار گرفته و شاهد کاهش قیمت‌ها خواهیم بود. حال آنکه لوازم خانگی تولید داخل مشمول چنین شرایطی نیستند و کاهش نرخ ارز در بازار آزاد تحت تاثیر جو روانی مثبت ناشی از توافق و احیای برجام، حداقل چند ماهی، اثری روی قیمت تمام شده لوازم خانگی تولید داخل نخواهد داشت. این اتفاق، سهم بازار لوازم خانگی قاچاق را افزایش خواهند داد.‌ نکته تلخ‌تر ماجرا اینجاست که لوازم خانگی که به صورت غیررسمی وارد کشور شده عمدتاً فیک بوده و از کیفیت مناسبی هم برخوردار نیستند! 

ادامه دارد...