انسان اقتصادی، اقتصاد رفتاری...

بورس‌نیوز:

گر به‌ظاهر آن پری پنهان بود
آدمی پنهان‌تر از پریان بود

نزد عاقل زان پری که مضمرست
آدمی صدبار خود پنهان‌ترست

مولانا

اقتصاد رفتاری درباره این است که چگونه مدل‌های اقتصادی دقیق‌تر و واقعی‌تری را با بنانهادن آن‌ها بر بنیان‌های تجربی ارائه کنیم. اقتصاد رفتاری به‌عنوان یک شاخه مطالعاتی مستقل مالی کلاسیک و مالی رفتاری را با درنظرگرفتن تمایلات روان‌شناختی به یک‌رشته مستقل دانشگاهی تبدیل کرده است که سالیان سال است در کشور‌های پیشرفته مورداستفاده جهت تحقیق و تحلیل رفتار افراد در بازار‌های مالی و ارکان اقتصادی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

مدل‌های اقتصادی خود ابزار‌هایی هستند که به درک ما از رفتار‌های اقتصادی کمک می‌کند. اما این مدل‌ها از بنیان‌های تجربی برخوردار بوده و در تحلیل‌های خود از مجموعه‌های از فاکتور‌های روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، نورولوژی، و حتی فاکتور‌های سازمانی بهره می‌برند. این باعث خواهد شد تا عمق و نفس تاز‌های در کالبد تحلیل‌های اقتصادی دمیده شود.

مباحث اقتصاد رفتاری در دو حوزه خرد و کلان مورد کاربرد است که جای خالی آن خصوصاً در مباحث کلان کشوری بسیار محسوس است.

در حوزه مباحث کلان به بررسی بازار‌های مالی و ویژگی‌های آن و رویارویی مالی رفتاری با نظریه‌های مالی کلاسیک به‌ویژه تئوری بازار کارای سرمایه می‌پردازیم.

در حوزه مباحث خرد مفروضات بنیادی اقتصاد نئوکلاسیک و مالی کلاسیک یعنی فرضیه عقلایی بودن سرمایه‌گذاران به چالش کشیده خواهد شد.

انسان اقتصادی مفروض در نظریه نئوکلاسیک بر اساس سه اصل منفعت شخصی کامل عقلانیت کامل اطلاعات کامل تصمیم می‌گیرد که این هر سه اصل در دنیای واقعی با چالش‌هایی مواجه است؛ و همچنین در دنیای واقعی رفتار سرمایه‌گذاران با عقلایی بودن اقتصاد نئوکلاسیک سازگاری ندارد؛ و رفتار عقلایی با ویژگی‌های عقلایی تعریف شده در مالی کلاسیک انطباق ندارد. در مقاله‌های آینده به بحث‌وبررسی در این زمینه خواهیم پرداخت.

همان‌طور که می‌دانیم دانش مالی کلاسیک سرمایه‌گذاران را منطقی فرض می‌کند درحالی‌که دانش مالی رفتاری آن‌ها را نرمال می‌داند.

هدف من از نوشتن این مقاله آشنایی با دانش مای رفتاری با تأکید بر کاربرد آن در زمینه مدیریت دارایی‌های مالی است. فارغ از اینکه در بازار‌های مالی شاغل باشید یا خیر. چرا که این مکتوبات در تمام حوزه‌های تصمیم‌گیری افراد چه مالی و چه ارکان دیگر زندگی با ایجاد نگرشی منطقی و واقع‌بینانه یاری‌رسان شما خواهد بود.

برای آشنایی بیشتر با این مباحث کافی است که بدانیم در این رشته به حوزه‌هایی مانند تحقیق درباره ارتباط بین عدالت اقتصادی، حقوق بشر، قدرت، رشد اقتصادی و توسعه و نیز پرداختن به اهمیت بشردوستی و اخلاق در تئوری‌های اقتصادی موردمطالعه دانشمندان این رشته در سراسر دنیا است.

همچنین دانشمندان این حوزه به انجام تحقیقاتی گسترده در حوزه اقتصاد تجربی مشغول هستند، پروژه‌های که در آن نقش قیمت، در آمد، متغیر‌های اجتماعی در تعیین تقاضای مصرف‌کننده مورد بررسی قرار می‌گیرد و ایشان به بررسی شرایطی می‌پردازند که در آن‌ها بهبود شرایط کاری می‌تواند به ارتقا سودآوری کمک کند.

اقتصاد رفتاری خود را وقف این موضوع کرده است که چگونه یک پدیده اقتصادی را بر اساس رفتار‌های واقعی انسان‌ها درک کنیم.

این علم به کمک اقتصاددانان در طیف گسترده و وسیعی از موضوعات اقتصادی مهم، تحت یک نگاه جدید می‌پردازد: از سیکل‌های اقتصادی تا حباب‌ها، از پس‌انداز تا سرمایه‌گذاری، از رفتار‌های اخلاقی تا برابری و عدالت، از اثرگذاری انتخاب‌های ما بر نتایج اقتصادی، از تأثیر احساسات ما تا محاسبات دقیق و فلسفی در تصمیم‌گیری‌ها، از اعتماد به نفس‌های بالا تا عدم اعتمادبه‌نفس کافی، از عشق به پول تا اهمیت وضع موجود و مطمئن کنونی. در همه این موارد، اقتصاد رفتاری حرف‌های مهم و فراوانی برای گفتن دارد.

اقتصاد فقط حرف‌هایی نیست که در اقتصاد سنتی گفته می‌شود؛ بلکه چیزی فراتر از آن است. اقتصاد رفتاری به‌تازگی ابزار‌های جدیدی را نیز به علم اقتصاد افزوده است تا به شما کمک کند که احساس مردم را هنگامی که تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند بهتر درک کنید.

همچنین به نقش بسیار پررنگ معماری مغز در ساخت مدل‌ها و تصمیم‌گیری‌ها اشاره خواهیم کرد. (تصمیمات روزمره و نه الزاماً اقتصادی)

از منظر این رشته نظریه‌های مالی کلاسیک نظریه پرتفوی نظریه بازار کارای سرمایه مدل قیمت گداری دارایی‌های سرمایه‌ای CAPM تئوری نمایندگی Agency Theory که از مفروضات اصلی اقتصاد کلاسیک (سنتی) هستند قادر به توضیح رفتار سرمایه‌گذاران نمی‌باشد و همچنین پدیده‌های حباب قیمتی در بازار سهام نوسانات بیش از حد در قیمت سهام واکنش بیشتر کمتر از اندازه سرمایه‌گذاران به اطلاعات جدید در تقابل با نظریه کارای بازار سرمایه است. همچنین بی‌قاعدگی‌های بازار که در مقاله بعدی به شرح مفصل آن خواهیم پرداخت تئوری آربیتراژ در بازار‌های مالی را به چالش می‌کشد. این نکته مهم را فراموش نکنیم که مالی رفتاری و اقتصاد رفتاری در رد یا ابطال اقتصاد کلاسیک نمی‌باشد؛ بلکه با به چالش کشیدن آن در جهت تکمیل مباحث آن گام بر می‌دارد با کمک از روان‌شناسی و واردکردن عوامل روان‌شناختی به نظریه‌ها و مدل‌های مالی به تشریح آنچه در بازار نقاط سرمایه رخ می‌دهد بپردازد و توضیحی قابل‌قبول برای رفتار سرمایه‌گذاران و رفتار‌های بازار ارائه کند. نقاط اشتراک مالی رفتاری و اقتصاد کلاسیک در زمینه‌های متنوع‌سازی نگرش بلندمدت پرهیز از سوگیری حساب انگاری تبعیت از قانون اعداد بزرگ در سرمایه‌گذاری است.

هدف ارائه رویکرد کاربردی و مناسب به مخاطبان خاص و عام خود خصوصاً مخاطب اصلی افرادی با موضوع مدیریت دارایی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی مشاوران تحلیل‌گران مدیران کارشناسان دانشجویان اساتید این فن تحلیلگران مالی دست‌اندرکاران مدیریت پرتفوی دست‌اندرکاران شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری و سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی دانشجویان رشته‌های مالی و اقتصاد دست‌اندرکاران بازار سرمایه فعالان بازار‌های مالی است.

تلاش من از نگارش این مقاله بر این که با سبک نگارشی روان فارغ از اینکه تا چه حدودی با علم اقتصاد و تصمیم‌گیری‌های مبتنی با علم آشنا هستید یا خیر با مطالعه این مکتوبات با این دانش آشنا شوید.

هدف اشاعه دانش مالی رفتاری است …

ثارا سادات میران، پژوهشگر و مدرس اقتصاد رفتاری